Ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που πρέπει να πάρουμε από την πανδημία του κορονοϊού είναι ότι η αποσπασματική και κατακερματισμένη αντιμετώπιση παγκόσμιων κρίσεων μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα. Η πανδημία αν και παγκόσμιο πρόβλημα αντιμετωπίστηκε και αντιμετωπίζεται με διαφορετικές πολιτικές από κάθε χώρα. Στην Ευρώπη δεν υπήρξε ενιαία στάση και η αντιμετώπιση έγινε σε επίπεδο κρατών, με διαφορετικές προσεγγίσεις. Στις Η.Π.Α. η αντιμετώπιση έγινε κυρίως σε επίπεδο πολιτείας.
Εκ του αποτελέσματος και λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση που ζούμε σήμερα, φαίνεται ότι ο κατακερματισμένος τρόπος αντιμετώπισης δε λειτούργησε καλά. Άλλες χώρες τα πήγαν καλύτερα και άλλες χειρότερα. Όμως, όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα της αντιμετώπισης της πανδημίας εσωτερικά σε μια χώρα, προκύπτουν θέματα για όλες τις χώρες, τώρα που αρχίζουν να ανοίγουν τα σύνορα. Ειδικά οι χώρες που στηρίζονται στον Τουρισμό και ανοίγουν αυτή την περίοδο, αντιμετωπίζουν μεγάλα διλήμματα. Μια τέτοια χώρα φυσικά είναι και η Ελλάδα.
Ο Τουρισμός μόλις ξεκίνησε σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς της χώρας. Οι πτήσεις από τρίτες χώρες άρχισαν να προσγειώνονται στα περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας μας. Κρίνοντας από τον αριθμό των κρουσμάτων που εμφανίζονται καθημερινά στο κεντρικό μας αεροδρόμιο (Ελ. Βενιζέλος), υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παρουσιαστούν κρούσματα κορονοϊού και στα νησιά. Ανοίγει λοιπόν η χώρα μας στον Τουρισμό και ενώ τα έχουμε πάει πολύ καλά εσωτερικά, όλοι νιώθουμε μια μικρή ανασφάλεια. Ειδικά οι κάτοικοι στις τουριστικές περιοχές είναι προβληματισμένοι μήπως υπάρξουν αρνητικές συνέπειες στην υγεία και την τοπική οικονομία.
Όπως είναι γνωστό, ο καλύτερος τρόπος μείωσης της διασποράς του κορονοϊού είναι αυτό που λέμε προσωπική ευθύνη και υγιεινή: πλύσιμο χεριών, μάσκα σε κλειστούς χώρους και κοινωνική αποστασιοποίηση. Οι δύο πιο αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης της διασποράς του κορονοϊού μετά την προσωπική ευθύνη, είναι τα τεστ και η ιχνηλάτηση επαφών (contact tracing). Στα πλαίσια του άρθρου αυτού δεν θα αναφερθούμε στα τεστ και τη μεγάλη χρησιμότητα τους για τις υγειονομικές αρχές και τους πολίτες. Θα αναλυθεί όμως το θέμα της ιχνηλάτησης επαφών.
Τι είναι η ιχνηλάτηση επαφών;
Όταν επιβεβαιωθεί ένα κρούσμα, σίγουρα θέλεις να γνωρίζεις ο άνθρωπος αυτός τι έκανε, που πήγε και ποιους πλησίασε τις προηγούμενες μέρες. Έτσι, θα μπορείς να ειδοποιήσεις όλες τις “επαφές” του ώστε να ελεγχθούν έγκαιρα για να μη διασπείρουν τον ιό χωρίς καν να γνωρίζουν ότι είναι φορείς. Προφανώς, όσο πιο μικρή είναι μια περιοχή τόσο πιο εύκολο είναι να γίνει η κλασική ιχνηλάτηση από ειδικό προσωπικό μέσω συνέντευξης του φορέα. Σε μικρές περιοχές/πόλεις όλοι γνωρίζονται, όλοι ξέρουν την περιοχή και άρα μπορούν πιο εύκολα να ενημερώσουν με ακρίβεια τους ιχνηλάτες για το που πήγαν και ποιον είδαν. Όσο όμως πάμε σε μεγαλύτερες πόλεις τα πράγματα δυσκολεύουν για την κλασική ιχνηλάτηση. Απαιτούνται περισσότεροι ιχνηλάτες καθώς τα κρούσματα είναι περισσότερα και η δουλειά είναι δύσκολη, αφού οι άνθρωποι δε γνωρίζονται. Ακόμη πιο δύσκολη γίνεται η ιχνηλάτηση στον Τουρισμό. Ο επισκέπτης θα ταξιδέψει σε έναν προορισμό, ούτε γνωρίζει ανθρώπους αλλά ούτε γνωρίζει την περιοχή. Τι θα πει λοιπόν αυτός ο άνθρωπος στους ιχνηλάτες που θα τον ρωτήσουν που πήγε και ποιους πλησίασε; Η διαδικασία αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη αν στηρίζεσαι στη μνήμη ενός αγχωμένου ανθρώπου που μόλις έμαθε πως είναι άρρωστος. Αυτή η δύσκολη κατάσταση θεωρώ ότι μπορεί να βρει μια λύση στην ψηφιακή ιχνηλάτηση.
Στο θέμα της υλοποίησης της ψηφιακής ιχνηλάτησης θεωρώ ότι η Ε.Ε. μέχρι σήμερα θα μπορούσε να έχει κάνει περισσότερα. Αυτό θα φανεί καλύτερα τώρα που ξεκινάει ο Τουρισμός. Από τις αρχές Απριλίου ήδη, η Apple και η Google αποφάσισαν να συνεργαστούν ώστε να δώσουν στις συσκευές τους τη δυνατότητα της μεταξύ τους επικοινωνίας στα πλαίσια της καταπολέμησης της διασποράς του κορονοϊού. Ανακοίνωσαν ότι θα δημιουργούσαν ένα API (με απλά λόγια κάποιες επιπλέον δυνατότητες/λειτουργίες του Android και του iOS), που θα επέτρεπε τη διαλειτουργικότητα των συσκευών τους. Έτσι, οι δημόσιοι φορείς υγείας ανά τον κόσμο θα μπορούσαν, χρησιμοποιώντας αυτές τις νέες δυνατότητες των smartphones, να δημιουργήσουν εφαρμογές (apps) που θα επέτρεπαν τη χρήση των smartphones για ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών νοσούντων. Προφανώς πολλοί είχαν ενδοιασμούς και επιφυλάξεις που αφορούσαν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών όταν έγινε αυτή η ανακοίνωση.
Προς το τέλος Μαΐου (20/5) οι δύο εταιρείες πράγματι ανακοίνωσαν τη δημιουργία της δυνατότητας επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών των συσκευών τους μέσω Bluetooth. Ονόμασαν το σύστημα Exposure Notifications System. Η ονομασία σχετίζεται με την πραγματική λειτουργία του συστήματος που δεν κάνει ιχνηλάτηση επαφών με την κλασική έννοια αλλά στην πραγματικότητα απλά ενημερώνει τους χρήστες για πιθανή έκθεσή τους στον κορονοϊό. Το σύστημα αυτό είναι ένα υπόβαθρο διαλειτουργικότητας και όχι μια εφαρμογή. Δεν κάνει κάτι από μόνο του και λειτουργεί μόνο αν ο χρήστης το ενεργοποιήσει. Είναι στην πραγματικότητα μια επιπλέον δυνατότητα των λειτουργικών Android και iOS που μπορούν πλέον να επικοινωνούν μεταξύ τους και να ανταλλάσσουν συγκεκριμένες πληροφορίες μέσω Bluetooth. Το σύστημα δεν χρησιμοποιεί τα location services (υπηρεσίες εντοπισμού θέσης) του κινητού και μάλιστα απαγορεύεται η χρήση τους από τις εφαρμογές που θα βασιστούν στο νέο αυτό API.
Πώς λειτουργεί το σύστημα Exposure Notifications System; (με απλά λόγια)
Όταν κάποιος κατεβάσει μια εφαρμογή ιχνηλάτησης φτιαγμένη από μια δημόσια αρχή στο κινητό του πρέπει να επιλέξει οικειοθελώς να ενεργοποιηθεί το Exposure Notifications System. Μόλις γίνει αυτό η συσκευή αρχίζει να παράγει κάθε 10-20 λεπτά ένα μοναδικό κωδικό/κλειδί που αποτελεί το αναγνωριστικό της συσκευής για όσο χρόνο ισχύει. Οι κωδικοί που παράγει μια συσκευή αποθηκεύονται στην ίδια τη συσκευή. Έτσι μια συσκευή διαθέτει όλους τους κωδικούς που έχει δημιουργήσει κατά τις 14 προηγούμενες ημέρες. Ο κωδικός/αναγνωριστικό που ισχύει κάθε στιγμή εκπέμπεται μέσω του Bluetooth της συσκευής (περίπου κάθε 15 λεπτά αλλάζουν).
Όλες οι συσκευές που έχουν ενεργοποιημένο το Exposure Notifications System και βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων περίπου, ανταλλάσσουν στο background (χωρίς να χρειάζεται η παρέμβαση του χρήστη ή της εφαρμογής) τους ενεργούς κωδικούς τους. Άρα, αν πλησιάσεις αρκετά κοντά σε κάποια άλλη συσκευή που έχει ενεργοποιημένο το Exposure Notifications System τότε εσύ λαμβάνεις και αποθηκεύεις στη συσκευή σου το κλειδί της και εκείνη το δικό σου. Κανείς δεν ξέρει σε ποιον ανήκει κάθε κλειδί. Η συσκευή του κάθε χρήστη της εφαρμογής παράλληλα λαμβάνει περιοδικά μια λίστα με κωδικούς άλλων χρηστών που αρρώστησαν από κορονοϊό στην περιοχή τους μέσω ενός server που ανήκει στις υγειονομικές αρχές. Η δημιουργία αυτής της λίστας είναι εφικτή γιατί οι ίδιοι οι χρήστες που έχουν λάβει θετικό τεστ ενημερώνουν μέσω της εφαρμογής τον server ότι είναι θετικοί. Μόλις ο θετικός χρήστης επιλέξει να ενημερώσει τον server ότι νόσησε, ανεβαίνουν κρυπτογραφημένοι, μετά από τη συναίνεση του χρήστη, όλοι οι κωδικοί/κλειδιά που είχε αυτόματα δημιουργήσει και χρησιμοποιήσει ως αναγνωριστικό η συσκευή του τις τελευταίες 14 μέρες. Όλοι αυτοί οι κωδικοί γράφονται στη λίστα ως κωδικοί νοσούντων και κατόπιν η λίστα μεταφέρεται περιοδικά σε όλα τα κινητά των χρηστών της εφαρμογής.
Αν μια συσκευή χρήστη που θα κατεβάσει τη λίστα διαπιστώσει ότι κάποιος από τους κωδικούς άλλων χρηστών που έχει ανταλλάξει και αποθηκεύσει τις προηγούμενες μέρες, βρίσκεται στη λίστα αυτή, αντιλαμβάνεται ότι έχει έρθει σε επαφή με κρούσμα τις προηγούμενες ημέρες και πιθανά έχει εκτεθεί στον κορονοϊό. Τότε γίνονται προτάσεις από την εφαρμογή στον χρήστη, όπως για παράδειγμα να μπει σε καραντίνα οικειοθελώς ή/και να κάνει τεστ. Οι κωδικοί που ανεβαίνουν από τους θετικούς χρήστες στον server σβήνονται κάθε 14 μέρες περίπου.
Αυτός είναι με πολύ απλά λόγια ο τρόπος λειτουργίας του Exposure Notifications System. Αποτελεί ένα αποκεντρωμένο/κατανεμημένο μοντέλο υλοποίησης ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών. Η εφαρμογή που χρησιμοποιεί το Exposure Notifications System εφαρμόζει τα πρωτόκολλα κάθε υγειονομικής αρχής που θα τη δημιουργήσει. Σε αυτή την προσέγγιση όλοι οι έλεγχοι και οι επιλογές γίνονται στις συσκευές και όχι κεντρικά (decentralized approach).
Βασικοί προβληματισμοί για τη λειτουργία του Exposure Notifications System
Υπάρχουν κάποια βασικά ερωτήματα που προκύπτουν από το μοντέλο λειτουργίας που περιγράψαμε παραπάνω. Αυτά είναι:
Πόσο ασφαλές είναι σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη;
Απαιτείται η δημιουργία εφαρμογής από κάθε χώρα για να λειτουργήσει το σύστημα;
Οι εφαρμογές αυτές θα ανταλλάσσουν δεδομένα μεταξύ τους από χώρα σε χώρα;
Σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα το σύστημα έχει σχεδιαστεί με βάση μια αποκεντρωμένη/κατανεμημένη (decentralized) αρχιτεκτονική. Αυτό απλά σημαίνει ότι δεν αποθηκεύονται προσωπικά δεδομένα σε οποιονδήποτε server, ούτε μεταφέρονται προσωπικά δεδομένα αλλά μόνο κρυπτογραφημένοι κωδικοί. Γενικά το API έχει εγκριθεί ήδη από αρκετές χώρες όπως θα δούμε παρακάτω και έχουν εκφρασθεί θετικά ανεξάρτητες αρχές. Μάλιστα, όπως έχει φανεί, η υλοποίηση αυτή των Apple/Google είναι αρκετά πιο προσεκτική σε θέματα προσωπικών δεδομένων από άλλες προτάσεις που ακολουθούν μια κεντρικοποιημένη προσέγγιση (centralized approach). Το σύστημα επίσης δεν ενημερώνει για την ταυτότητα κάποιου νοσούντα. Απλά ειδοποιεί τους άλλους χρήστες ότι υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα να έχουν εκτεθεί στον κορονοϊό. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι που έχουν αρκετές επιφυλάξεις για το API αλλά και γενικά για τη χρήση τεχνολογίας στην ιχνηλάτηση επαφών. Δείτε σχηματικά τη λειτουργία του Exposure Notifications System παρακάτω από εικόνες που δημοσίευσαν οι Apple/Google.
Σχετικά με την επιλογή αρχιτεκτονικής λειτουργίας (κεντρικοποιημένη/κεντρική vs κατανεμημένη/αποκεντρωμένη) δημιουργήθηκε μεγάλο θέμα στις χώρες της Ευρώπης που οδήγησε σε καθυστερήσεις και εν τέλει στο να ακολουθήσει η κάθε χώρα τη δική της πολιτική. Μεγάλες χώρες της Ευρώπης όπως ή Γερμανία, η Γαλλία και το Ην. Βασίλειο όπως φαίνεται είχαν αρχικά επιλέξει μια κεντρικοποιημένη υλοποίηση για την ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών, όπου θα αποθηκεύονταν πληροφορίες και θα γίνονταν διασταυρώσεις σε κεντρικούς server. Η υλοποίηση των Apple/Google από την άλλη είναι αποκεντρωμένη/κατανεμημένη και δεν επιτρέπει την αποθήκευση σε κεντρικούς server παρά μόνο μεταφορά κωδικών και αποθήκευση αποκλειστικά στις συσκευές των χρηστών. Βασίζεται στην ευσυνειδησία και την αλληλεγγύη μεταξύ των χρηστών που θα δηλώνουν οι ίδιοι ότι είναι φορείς του ιού. Δείτε εδώ τον τρόπο λειτουργίας του κεντρικοποιημένου και του αποκεντρωμένου μοντέλου.
Πολλές χώρες προσπάθησαν να δημιουργήσουν δικές τους εφαρμογές ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών χωρίς τη χρήση του API των Google/Apple.
Τι έκαναν λοιπόν οι χώρες;
Οι χώρες της Ευρώπης και όλου του κόσμου αντιμετωπίζουν το θέμα της ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών μέσω εφαρμογών με διαφορετικό τρόπο. Άλλες δημιουργούν εφαρμογές και άλλες όχι. Άλλες χρησιμοποιούν το API των Apple/Google και άλλες χρησιμοποιούν διαφορετικές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν κεντρική αποθήκευση δεδομένων ή/και χρήση των location services του κινητού. Εκτός από τη δυσκολία δημιουργίας μιας εφαρμογής, οι χώρες πρέπει να εξασφαλίσουν επίσης ότι οι εφαρμογές αυτές θα χρησιμοποιηθούν από τους πολίτες. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι εφαρμογές ψηφιακής ιχνηλάτησης είναι χρήσιμες όταν τις χρησιμοποιεί περίπου το 60% ενός πληθυσμού. Ακολουθεί μια σύντομη αναφορά των δράσεων σε Ευρωπαϊκές χώρες που μας ενδιαφέρουν περισσότερο αλλά και σε άλλες με αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά.
Γερμανία
Η Γερμανία αρχικά είχε υποστηρίξει το Pan-European Privacy-Preserving Proximity Tracing που είναι ένα consortium εταιρειών και οργανισμών που προτείνουν μια παρόμοια λύση με αυτή των Apple και Google αλλά με κεντρική αποθήκευση δεδομένων. Στη συνέχεια όμως η Γερμανία άλλαξε πολιτική και υποστήριξε την αποκεντρωμένη λύση των Apple/Google. Η εφαρμογή που ανατέθηκε στις εταιρείες Deutsche Telekom και SAP ανακοινώθηκε στις 15 Ιουνίου και ονομάζεται Corona-Warn-App. Στηρίζεται στο API των Apple/Google και ειδοποιεί τους χρήστες αν έχουν μείνει για περισσότερα από 15 λεπτά σε απόσταση μέχρι 2 μέτρα από κάποιον που έχει στη συνέχεια νοσήσει. Η εφαρμογή γνωρίζει ευρεία αποδοχή και δημιουργήθηκε ως ανοιχτό λογισμικό. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό τόσο για τη διαφάνεια της λειτουργίας της αλλά και για τη δυνατότητα που δίνει σε άλλες χώρες να χρησιμοποιήσουν τον κώδικα. Η εφαρμογή έως τις 25 Ιουνίου είχε 13 εκατομμύρια downloads (ο πληθυσμός της Γερμανίας είναι περίπου 83 εκατομμύρια). Κάθε πολίτης που λαμβάνει ειδοποίηση μπορεί να κάνει τεστ για κορονοϊό δωρεάν ακόμη και αν δεν έχει συμπτώματα. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (30/6) με 4.0/5.0 στο Google Play. Δείτε εδώ κάποιες χρήσιμες ερωτήσεις/απαντήσεις για την εφαρμογή.
Ηνωμένο Βασίλειο
Το Ην. Βασίλειο προσπάθησε αρχικά να δημιουργήσει τη δική του εφαρμογή με χρήση κεντρικής αποθήκευσης. Μάλιστα, στόχος ήταν μέσω ερωτηματολογίου οι ίδιοι οι χρήστες να μπορούν να αυτο-αξιολογηθούν για το αν είναι φορείς του κορονοϊού. Το όνομα της εφαρμογής ήταν NHS COVID-19. Οι δοκιμές ξεκίνησαν στις 5/5 στη νήσο Ουάιτ. Αφού όμως διαπιστώθηκαν διάφορα προβλήματα, περίπου στα μέσα του Ιουνίου η κυβέρνηση άλλαξε πολιτική και αποφάσισε να δημιουργήσει εφαρμογή με βάση το API των Apple/Google. Στόχος πλέον είναι η νέα εφαρμογή να είναι διαθέσιμη το χειμώνα.
Γαλλία
Η Γαλλία δημιούργησε δική της εφαρμογή με το όνομα StopCovid στις αρχές Ιουνίου. Έχει ενεργοποιηθεί περίπου 2 εκ φορές αλλά έχει στείλει ελάχιστες ειδοποιήσεις (23/6). Η Γαλλία πάντως επιμένει στη δική της υλοποίηση και δεν χρησιμοποιεί το API των Google/Apple. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (30/6) με 3.8/5.0 στο Google Play.
Ιταλία
Η Ιταλία την 1η Ιουνίου δημοσίευσε την εφαρμογή Immuni που χρησιμοποιεί το API των Apple και Google. Οι πρώτες ενδείξεις αποτελεσματικότητας είναι θετικές αν και εκεί υπάρχουν πολλά θέματα και επιφυλάξεις που αφορούν προσωπικά δεδομένα. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (30/6) με 4.0/5.0 στο Google Play.
Ελβετία
Η Ελβετία δημιούργησε την εφαρμογή SwissCovid App για τους κατοίκους της που έγινε διαθέσιμη στις 25/6. Χρειάστηκε η κυβέρνηση να περάσει νομοθεσία στο κοινοβούλιο σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα και τον χειρισμό τους από την εφαρμογή για να μπορέσει να τη διαθέσει. Λειτουργεί πιλοτικά στα κινητά 15.000 δημοσίων λειτουργών από τις 25/5. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (2/7) με 4.0/5.0 στο Google Play.
Ισπανία
Η Ισπανία ξεκίνησε πριν λίγες ημέρες μια δοκιμή εφαρμογής ψηφιακής ιχνηλάτησης που ονομάζεται Radar Covid στις Κανάριες Νήσους (La Gomera). Η εφαρμογή χρησιμοποιεί το API των Google/Apple και προβλέπεται να δοκιμαστεί έως τα τέλη Ιουλίου χωρίς να είναι γνωστό πότε θα χρησιμοποιηθεί σε ολόκληρη την Ισπανία.
Ιρλανδία
Η Ιρλανδία έχει ανακοινώσει ότι η εφαρμογή της για ψηφιακή ιχνηλάτηση είναι έτοιμη αλλά δεν έχει ακόμη πάρει την τελική έγκριση από την κυβέρνηση της χώρας έως σήμερα (30/6). Η εφαρμογή θα χρησιμοποιεί το API των Google/Apple και αναμένεται τις επόμενες μέρες να είναι διαθέσιμη για κατέβασμα.
Λετονία
Η εφαρμογή της Λετονίας δημοσιεύθηκε ήδη από τις 29/5 και ήταν από τις πρώτες χώρες που χρησιμοποίησε το API των Apple/Google. Η εφαρμογή ονομάζεται Apturi COVID. Έχει εγκατασταθεί σε πάνω από 50.000 κινητά Android και έχει βαθμολογία 3.5/5.0 στο Google Play.
Δανία
Η Δανία δημοσίευσε την εφαρμογή της για ψηφιακή ιχνηλάτηση στις 24 Ιουνίου. Η εφαρμογή ονομάζεται Smittestop και έχει ήδη κατέβει σε πάνω από 100.000 κινητά Android. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η Δανία επέλεξε να κρατήσει τον κώδικα της εφαρμογής κλειστό για λόγους ασφάλειας σε αντίθεση με άλλες χώρες (π.χ. Γερμανία) που δημοσίευσαν και επέτρεψαν το κατέβασμα του κώδικα της εφαρμογής τους. Η εφαρμογή χρησιμοποιεί το API των Apple και Google. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (2/7) με 3.1/5.0 στο Google Play.
Η.Π.Α.
Στις Η.Π.Α. κάποιες πολιτείες έχουν δημιουργήσει ή πρόκειται άμεσα να δημιουργήσουν εφαρμογές ιχνηλάτησης. Μόνο 4 πολιτείες έως τις 25/6 είχαν δημιουργήσει εφαρμογές που υποστηρίζονται από το API των Google/Apple. Αυτές είναι οι: Alabama, South Carolina, North Dakota και Virginia. Κάποιες από τις μεγαλύτερες πολιτείες των ΗΠΑ (Νέα Υόρκη και Καλιφόρνια) έχουν δηλώσει ότι θα στηριχθούν κυρίως στην κλασική ιχνηλάτηση επαφών προσλαμβάνοντας για το σκοπό αυτό δεκάδες χιλιάδες ιχνηλάτες.
Οι περισσότερες πολιτείες ακόμη δεν έχουν αποφασίσει τι θα κάνουν. Κάποιες από αυτές, όπως η Washington και το Illinois, σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν ψηφιακή ιχνηλάτηση αλλά δεν ξέρουν ακόμη αν θα χρησιμοποιήσουν το API των Google/Apple.
Καναδάς
O Καναδάς ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες ότι η εφαρμογή του θα χρησιμοποιεί το API των Apple/Google και ότι δοκιμές θα ξεκινήσουν στις 2 Ιουλίου στο Οντάριο.
Ινδία
Η Ινδία έχει δημιουργήσει μια δική της εφαρμογή που ονομάζεται Aarogya Setu ήδη από τις 2 Απριλίου. Η εφαρμογή δεν στηρίζεται στο API των Apple/Google. Χρησιμοποιεί το Bluetooth και τα Location services. Έχει κατέβει ήδη περίπου 131 εκατομμύρια φορές και έχει στείλει 900.000 ειδοποιήσεις εκ των οποίων σύμφωνα με την κυβέρνηση της Ινδίας το 25% όντως είχε τον ιό. Η εφαρμογή αντιμετωπίζει κριτική που αφορά την εγκυρότητα των ειδοποιήσεων αλλά και τη χρήση προσωπικών δεδομένων. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (30/6) με 4.4/5.0 στο Google Play.
Ιαπωνία
Η Ιαπωνία ανακοίνωσε στις 16 Ιουνίου τη δική της εφαρμογή που ονομάζεται COCOA. Η εφαρμογή χρησιμοποιεί το API των Apple/Google. Αντιμετώπισε κάποια μικρά προβλήματα στην αρχή της λειτουργίας της με αποτέλεσμα να σταματήσει τη λειτουργία της για λίγο. Η εφαρμογή βαθμολογείται από τους χρήστες αυτή τη στιγμή (30/6) με 2.8/5 στο Google Play.
Ελλάδα
Στη χώρα μας δε γνωρίζω να γίνεται ακόμη κάποια προσπάθεια για δημιουργία εφαρμογής ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών. Θεωρώ ότι σαν χώρα πρέπει να κινηθούμε άμεσα για τη δημιουργία μιας τέτοιας εφαρμογής. Είναι σχετικά απλό αν χρησιμοποιήσουμε την εφαρμογή της Γερμανίας που δημιουργήθηκε ως ανοιχτό λογισμικό και βασίζεται στο API της Apple/Google ως πρότυπο, με τις κατάλληλες τροποποιήσεις φυσικά και ίσως μετά από συμφωνία των χωρών. Αυτό θα είναι θετικό σε αυτή τη συγκυρία αφού η εφαρμογή μας θα μπορεί να έχει άμεση διαλειτουργικότητα με την εφαρμογή της Γερμανίας που αναμένεται φέτος να είναι η βασική χώρα προέλευσης των τουριστών της χώρας μας. Μια εφαρμογή ψηφιακής ιχνηλάτησης σίγουρα δεν θα είχε μεγάλη χρησιμότητα στη χώρα μας για αποκλειστικά εσωτερική χρήση αφού τα κρούσματα είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Τώρα όμως, που θα ξεκινήσουν να έρχονται τουρίστες, το θέμα της ιχνηλάτησης θα γίνει πιο σύνθετο και πιο δύσκολο για τις υγειονομικές αρχές.
Μπορείτε να βρείτε εδώ μια λίστα που περιλαμβάνει περισσότερες χώρες και τις ενέργειες που έχουν κάνει για ψηφιακή ιχνηλάτηση.
Η λύση της Ε.Ε. για την ψηφιακή ιχνηλάτηση στον Τουρισμό
Είναι φανερό από τα παραπάνω πως κάθε χώρα κινήθηκε ανεξάρτητα για την αντιμετώπιση της πανδημίας και αυτό επεκτάθηκε και στις εφαρμογές ιχνηλάτησης. Τι γίνεται τώρα όμως που ξεκινάει ο Τουρισμός; Θα μπορούσε άραγε να έχει αντιμετωπίσει η Ε.Ε. το θέμα των εφαρμογών ιχνηλάτησης πιο γρήγορα ώστε να έχουμε μία μόνο Ευρωπαϊκή εφαρμογή ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών σήμερα; Η Ε.Ε. έχει ήδη απορρίψει την ιδέα να κάνει την ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών υποχρεωτική μέσω εφαρμογών σε ό,τι αφορά τα ταξίδια. Προτείνει όμως οι κυβερνήσεις να προωθήσουν την εθελοντική χρήση των εφαρμογών αυτών. Προφανώς οι νομοθεσίες στις διάφορες χώρες αλλά και οι πολιτικές των χωρών διαφέρουν. Απαιτούνται όμως γρήγορες και συντονισμένες κινήσεις ιδιαίτερα σε μια περίοδο έκτακτης ανάγκης.
Στις 16 Ιουνίου 2020 οι χώρες μέλη της Ε.Ε. συμφώνησαν στις τεχνικές προδιαγραφές για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων κρατικών εφαρμογών ιχνηλάτησης επαφών που στηρίζονται στο αποκεντρωμένο μοντέλο υλοποίησης. Προτείνονται μεθοδολογίες που θα εξασφαλίζουν την ανώνυμη ανταλλαγή των πληροφοριών μεταξύ χωρών και εφαρμογών. Πάντως, δεν έχει οριστεί συγκεκριμένος χρονικός ορίζοντας για την υλοποίηση αυτών των προτάσεων. Ακούγεται από ορισμένους το επιχείρημα ότι είναι προτιμότερο οι εφαρμογές της ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών να έχουν τοπικό χαρακτήρα γιατί υπάρχει περισσότερη εμπιστοσύνη από τους χρήστες στις τοπικές αρχές και γι’αυτό θα τις χρησιμοποιήσουν περισσότεροι. Όμως τώρα, με το πλαίσιο διαλειτουργικότητας των εφαρμογών που συμφωνήθηκε στην Ε.Ε., δεν θα υπάρξει το ίδιο πρόβλημα; Άρα μήπως θα ήταν προτιμότερο να δημιουργηθεί εξαρχής μία μόνο εφαρμογή; Επιπλέον, το πλαίσιο που συμφωνήθηκε θα ισχύει μόνο για τις εφαρμογές και τις χώρες που έχουν επιλέξει το αποκεντρωμένο μοντέλο υλοποίησης απ’ότι φαίνεται. Άρα θα μείνουν έξω από το πλαίσιο διαλειτουργικότητας μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία.
Μία εφαρμογή για τον Τουρισμό πανευρωπαϊκά
Θεωρώ ότι η χώρα μας πρέπει να πάρει πρωτοβουλία για την ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών πιθανών κρουσμάτων στον Τουρισμό. Οι λόγοι είναι προφανείς. Το θέμα μας αφορά άμεσα. Ίσως θα πρέπει να διερευνηθεί η δημιουργία μιας εφαρμογής ιχνηλάτησης ειδικά για τον Τουρισμό και τα ταξίδια που να λειτουργεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, ίσως ακόμη και παγκόσμια, παράλληλα ή/και ανεξάρτητα με τις ήδη υπάρχουσες εφαρμογές. Είναι σημαντικό να υπάρχει δυνατότητα ιχνηλάτησης κάποιες μέρες πριν το ταξίδι, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και κάποιες μέρες μετά το ταξίδι. Βέβαια, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η δημιουργία εφαρμογής είναι μόνο το πρώτο βήμα. Το δεύτερο βήμα είναι να πειστούν οι τουρίστες και οι κάτοικοι να την χρησιμοποιούν. Αυτό είναι θέμα βούλησης από την πλευρά των χωρών αλλά και Marketing. Θα μπορούσαν οι χώρες να δίνουν κίνητρα σε όσους τις χρησιμοποιούν. Για παράδειγμα, στην ίδια εφαρμογή θα μπορούσαν να προσφέρονται και εκπτώσεις σε διάφορες τουριστικές υπηρεσίες. Έτσι, πιθανά, θα χρησιμοποιούσαν τις εφαρμογές αυτές περισσότεροι τουρίστες και κάτοικοι. Προφανώς δεν έχει νόημα να δημιουργηθεί μια εφαρμογή που θα την εγκαθιστούν μόνο οι τουρίστες. Για να λειτουργήσει σωστά η ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών θα πρέπει να εγκατασταθεί η σχετική εφαρμογή και από τους πολίτες της χώρας προορισμού. Ειδικά στις τουριστικές περιοχές θα πρέπει να εγκατασταθεί από αρκετά μεγάλο τμήμα του τοπικού πληθυσμού για να είναι αποδοτική.
Η ιχνηλάτηση επαφών τουριστών που θα νοσήσουν σίγουρα δεν είναι υπόθεση μιας και μόνο χώρας. Δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να υλοποιηθεί από μία χώρα λόγω της ίδιας της διακρατικής φύσης του τουρισμού. Μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, αν συντονιστούν, μπορούν να δώσουν συνολικές λύσεις. Σίγουρα και η χώρα μας μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες. Αυτές θα είναι προς όφελος του τοπικού πληθυσμού σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς μας. Ακόμη όμως και αν δεν υπάρχει ευρεία συμφωνία ίσως θα μπορούσε η χώρα μας να έρθει σε συμφωνία με τις χώρες προέλευσης τουριστών ή έστω με τους μεγάλους Tour Operators για αυτό το θέμα. Όλα αυτά πάντα με εφαρμογή αυστηρών κριτηρίων προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Ο στόχος της διαλειτουργικότητας μεταξύ των διαφορετικών εφαρμογών χωρών που έχει θέσει η Ε.Ε., κατά τη γνώμη μου είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Είναι πολύ πιο δύσκολο να κάνεις διαφορετικούς κώδικες/προγράμματα να επικοινωνήσουν μεταξύ τους παρά να φτιάξεις ένα νέο πρόγραμμα/εφαρμογή. Έτσι, θεωρώ ότι η ανταλλαγή δεδομένων ανάμεσα στις εφαρμογές χωρών θα σκοντάψει σε διάφορα εμπόδια (νομοθετικά/τεχνικά) και δεν θα επιτευχθεί εντός του καλοκαιριού. Ελπίζω να κάνω λάθος. Μια πανευρωπαϊκή εφαρμογή ειδικά για τον Τουρισμό μπορεί να είναι η λύση. Η ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών στον Τουρισμό βέβαια, πρέπει να έχει στόχο και την προστασία του τοπικού πληθυσμού. Ακόμη και αν δεν δημιουργηθεί μια εφαρμογή για τον Τουρισμό και εν τέλει υλοποιηθεί η διαλειτουργικότητα των εφαρμογών που έχουν ήδη πολλές χώρες εντός Ε.Ε., η χώρα μας θα πρέπει να διαθέτει εφαρμογή για να συμμετέχει στο σύστημα αυτό.
Τι γίνεται αν όλα αυτά δεν προχωρήσουν;
Εάν τελικά όμως δεν γίνει τίποτα από τα παραπάνω, ας κάνουμε τουλάχιστον το ελάχιστο. Ας προτρέπουμε τους επισκέπτες μας να έχουν ενεργοποιήσει τα location services στο κινητό τους. Μάλλον θα τα έχουν ήδη ενεργοποιημένα αφού όλοι όταν ταξιδεύουμε χρησιμοποιούμε εφαρμογές ψηφιακών χαρτών. Με βάση τα location services θα έχουν τη δυνατότητα οι ίδιοι οι τουρίστες να βλέπουν που κινήθηκαν μέσω κάποιας εφαρμογής ή λειτουργίας (π.χ. μέσω του Google Location History) και να θυμούνται που έχουν βρεθεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Έτσι, οι ίδιοι θα μπορούν να δώσουν αρκετά έγκυρα στοιχεία που θα είναι χρήσιμα στην κλασική ιχνηλάτηση επαφών, αν προκύψει τέτοια ανάγκη. Προφανώς μιλάμε για προαιρετικές και εθελοντικές διαδικασίες που όμως μπορούν να βοηθήσουν έως ένα σημείο.
Τελευταίες σκέψεις
Το θέμα της ψηφιακής ιχνηλάτησης επαφών είναι σύνθετο και σήμερα εγείρει στο μυαλό των πολιτών θέματα προσωπικών δεδομένων και πιθανής παρακολούθησης. Είναι αρκετά δύσκολο να πείσει κάποιος τους πολίτες ότι δεν γίνεται κάτι “περίεργο” κάτω από τη μύτη τους. Ένας τουρίστας όμως που δεν γνωρίζει σχεδόν κανέναν από τους ανθρώπους που θα έρθει σε επαφή σε έναν προορισμό, ίσως νιώσει ακόμη και πιο ασφαλής αν διαθέτει μια εφαρμογή ψηφιακής ιχνηλάτησης. Μια εφαρμογή που θα χρειαστεί να έχει εγκατεστημένη στο κινητό του μόνο για το διάστημα του ταξιδιού, λίγο πριν και λίγο μετά. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει μόνο η περίπτωση όπου ο τουρίστας θα είναι ο φορέας του ιού. Υπάρχει και η περίπτωση να ειδοποιηθεί ο ίδιος ο τουρίστας ότι βρέθηκε κοντά σε φορέα και έτσι να προστατευθεί αυτός και η οικογένειά του. Άρα, η ύπαρξη ψηφιακών μεθόδων ιχνηλάτησης μπορεί να συμβάλει και στην ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας στους προορισμούς. Η επιτυχία των εφαρμογών αυτών μένει να αποδειχθεί στο μέλλον. Η διαλειτουργικότητα τους και η αποδοχή τους θα καθορίσουν την επιτυχία τους. Η ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών πάντως είναι κατά τη γνώμη μου ένας από τους 3 σημαντικούς πυλώνες για να κρατηθούν όρθιοι υγειονομικά οι προορισμοί μας το φετινό δύσκολο καλοκαίρι. Οι άλλοι δύο πυλώνες είναι γνωστοί:
Η συνεχής επικοινωνία και παρακίνηση των τουριστών να ακολουθούν τους κανόνες προσωπικής υγιεινής. Ταυτόχρονα, οι κάτοικοι και εργαζόμενοι στους προορισμούς πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα υιοθετώντας οι ίδιοι αυτούς τους κανόνες.
Η πραγματοποίηση αρκετών τεστ για κορονοϊό στις πύλες εισόδου.
Η επιτυχία στην αντιμετώπιση του κορονοϊού στους τουριστικούς μας προορισμούς εξαρτάται από το πόσο πιστά θα εφαρμόσουμε το πλαίσιο δράσεων και κανόνων που περιέχονται σε αυτούς τους τρεις πυλώνες. Παρόλα τα θετικά που μπορεί να επιφέρει η ψηφιακή ιχνηλάτηση στον τουρισμό σίγουρα δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνη της και να λύσει όλο το πρόβλημα. Πρέπει να λειτουργήσει ως βοηθητικό μέσο στην κλασική ιχνηλάτηση επαφών η οποία πάντα πρέπει να υπάρχει. Όλα τα παραπάνω, τέλος, δεν έχουν καμία σημασία αν δεν υλοποιηθούν σε ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης μεταξύ κατοίκων και τουριστών.
Έρευνα
Αφού διαβάσατε αυτό το άρθρο, πείτε μας τη γνώμη σας για την ψηφιακή ιχνηλάτηση επαφών και τις εφαρμογές ιχνηλάτησης απαντώντας σε ορισμένες ερωτήσεις μέσω ενός ανώνυμου ερωτηματολογίου που μπορείτε να βρείτε εδώ. Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν σαν συνέχεια αυτού του άρθρου.