Κατά κάποιο τρόπο αν και αναμενόμενο το αποτέλεσμα της συνάντησης Τραμπ – Ερντογάν, ήταν εν τούτοις δύσκολο να προβλεφθεί όπως ακριβώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. Τα ερωτήματα πολλαπλασιάζονται. Αυτό σημαίνει ότι αρχίζει ένα στρατηγικό παίγνιο η έκβαση του οποίου είναι άγνωστη.
Μερικές πρώτες εντυπώσεις και μάλλον είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να παρακολουθούμε επί μακρόν. Μεταξύ άλλων, παρατηρήσαμε τα εξής:
• Ο Ερντογάν είναι φίλος, είπε ο Τραμπ, ολοφάνερα όμως με σφιγμένα δόντια.
• ΗΠΑ-Τουρκία φίλοι, έκαναν μαζί πολλά και θα κάνουν ακόμη περισσότερα.
• Αναμένεται μεγάλη αύξηση των εμπορικών σχέσεων
• Πύραυλοι S 400: «περίπλοκη υπόθεση» αλλά … φταίει ο Ομπάμα ενώ η αύξηση της μελλοντικής συνεργασίας μάλλον δεν συνηγορεί με μελλοντικές κυρώσεις. Τα υπονοούμενα για τα διάφορα ενδεχόμενα σημαίνει ότι η συνάντηση εμπεριείχε εναλλακτικές διεξόδους αλλά εν δυνάμει και αδιέξοδα.
Για την στρατηγικά ανύπαρκτη Ελλάδα και για την εξ αντικειμένου αδύναμη Κύπρο τα πράγματα ήταν δύσκολα και αναπόδραστα θα συνεχίσουν να είναι δύσκολα ανεξάρτητα του πως θα εξελιχθούν οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Γιατί όπως συχνά υποστηρίξαμε τα στρατηγικά ελλείμματα κάθε είδους και κυρίως η κατευναστική στάση που εντάθηκε σε βαθμό ασύλληπτο τους τελευταίους μήνες, καθιστούν την Ελλάδα υποψήφια στην κλίνη του Προκρούστη και τα συμφέροντά της αναλώσιμα.
Με την Τουρκία να ελίσσεται και να αντέχει, μιλώντας μάλιστα με τις ΗΠΑ ισότιμα και κάνοντας συναλλαγές, τα πράγματα μπορούν να εξελιχθούν απρόβλεπτα, ή, καλύτερα, ανάλογα και αντίστοιχα με το πως υιοθετούνται εναλλακτικές αποφάσεις που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι του στρατηγικού σχεδιασμού. Ιδιαίτερα τα εναλλακτικά σχέδια των ηγεμονικών δυνάμεων, όπως συχνά γράφουμε, είναι πάντα πολλά. Όπως φαίνεται και της Τουρκίας. Μέσα στην δίνη της διεθνούς πολιτικής όπου εισρέουν και συμπλέκονται πολλά και αστάθμητα, βλάπτονται τα κράτη των οποίων η πολιτική εξουσία κοιμάται τον ύπνο τον αξύπνητο παραμιλώντας για συναδελφώσεις λαών, διεθνισμούς αντι-ιμπεριαλισμούς και άλλες ασυναρτησίες του γνωστού εθνομηδενιστικού αριστεροδεξιού συνονθυλεύματος.
Ως τροφή για σκέψη παραθέτουμε εδώ την εξαίσια τυπολογία του John Mearheimer για τις στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων.
Με νόημα λέμε ότι όπως φαίνεται να εξελίσσονται τα πράγματα τα σημεία 1 και 4 είναι κρίσιμης σημασίας πιθανές στρατηγικές των ΗΠΑ για την εξέλιξη του δίπολου Ελλάδα-Τουρκία.
Οι κύριες τακτικές και στρατηγικές προσεγγίσεις των μεγάλων δυνάμεων όπως εξετάζονται από τον JohnMearsheimer στο εμβληματικό του έργο «Η τραγωδία της στρατηγικής των Μεγάλων δυνάμεων» είναι συντομογραφικά οι εξής:
1. Μεταφορά βαρών: προσπάθεια ανάληψης αναχαίτισης από τρίτον όχι κατ’ ανάγκη «σύμμαχο», ενώ το ίδιο παραμένει θεατής Ενθάρρυνση, υποκίνηση, μυστικές μεθοδεύσεις κτλ. Το βλέπουμε καθημερινά στην ευρεία ασταθή ζώνη από την Λιβύη μέχρι το Αφγανιστάν.
2. Εξισορρόπηση: Δέσμευση αναχαίτισης επιτιθέμενου αντιπάλου κατόπιν τυπικής ή άτυπης διακρατικής συμμαχίας και εμπράκτων μέτρων και δεσμεύσεων. Στην Συρία εδώ και χρόνια είναι ολοφάνερα και συχνά αθέατα καθημερινή πρακτική.
3. Εκβιασμός: απειλή χρήσης βίας (μπλόφα ή μέτρα για κόστος κατά λιγότερο ισχυρών κρατών, μικρών κρατών και αδυνάμων). Κάθε θέση προς άλλο δρώντα με την οποία θέτεις κόστος εάν δεν συμμορφωθεί είναι διακρατικός εκβιασμός συχνά χωρίς την παραμικρή παρεμβολή διεθνών θεσμών.
4. Πρόκληση πολέμου για κατατριβή τρίτων: Μέριμνα ούτως ώστε εμπλοκή κάποιου αντιπάλου σε πόλεμο θα οδηγήσει σε μακροχρόνια κατατριβή και αποδυνάμωση. Πρόκληση έτσι εξασθένισης και αποδυνάμωσης «εχθρών» και/ή «φίλων» με πρόκληση μακροχρόνιων συρράξεων και πολέμων. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν ο δεκαετής πόλεμος Ιράν-Ιράκ. Μετά το “Irangate” μάθαμε ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ μεριμνούσαν αμφότερα τα κράτη, το Ιράν και το Ιράκ, να έχουν αμφότεροι ισχύ για να κατατρίβονται σε ένα μακροχρόνιο πόλεμο.
5. Παρεμπόδιση άλλων μεγάλων δυνάμεων να έχουν πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Αυτό επιτυγχάνεται όταν ασκείται γεωπολιτικός και πολιτικός έλεγχος επί των κρατών μιας περιφέρειας. Κανείς μπορεί να δει αυτή την πτυχή στην πολυετή πλέον συζήτηση για την διέλευση των αγωγών ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη, τον ρόλο της Τουρκίας και την σχέση της με την Ρωσία και την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία, κυρίως της Γερμανίας.
6. Απόκτηση ισχύος με πόλεμο έχουμε όταν αφού κατακτηθεί ή ελεγχθεί ένας κράτος ελέγχονται οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι και οι τιμές τους.
7. «Softpower». Διευκόλυνση διείσδυσης με αποδυνάμωση του φρονήματος άλλων κοινωνιών και της πίστης τους στην κυριαρχία του κράτους τους. Αυτή είναι εδώ και δεκαετίες μια κύρια τακτική στο πλαίσιο των στρατηγικών κυρίως των μεγάλων και κύρια επιδίωξη είναι η εκπλήρωση σκοπών με το λιγότερο δυνατό κόστος μέσο επηρεασμού των αποφάσεων άλλων κρατών (ακόμη και συμμαχικών).
8. Προσωρινή παραχώρηση ισχύος σε αυριανούς εχθρούς για να ρυθμιστεί η κατανομή ισχύος. Για παράδειγμα, η βοήθεια ΕΣΣΔ Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά ενδεχομένως αυτά που λαμβάνουν χώρα στην Συρία εδώ και χρόνια τα αίτια των οποίων θα γίνουν γνωστά μετά από πολλά χρόνια.