Πιο κοντά στη Ρωσία στρέφεται όλο και περισσότερο η Τουρκία η οποία αύξησε σημαντικά τις εξαγωγές της προς τη Μόσχα, αγαθών ζωτικής σημασίας για την πολεμική μηχανή της, εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να θεωρούν ότι η Άγκυρα λειτουργεί ως «γέφυρα» για «ευαίσθητα είδη» που κατασκευάζονται στη Δύση.
Όπως αναφέρουν οι Financial Times, η Τουρκία εξάγει περισσότερα από 45 υλικά που χρησιμοποιεί ο ρωσικός στρατός, τα οποία μεταφέρονται είτε απευθείας στη Ρωσία, ή σε πρώην Σοβιετικές χώρες «δορυφόρους» που λειτουργούν ως μεσάζοντες, γεγονός που σαμποτάρει τις προσπάθειες των ΗΠΑ και της Ευρώπης να περιορίσουν την ικανότητα της Μόσχας να εξοπλίσει το στρατό της.
Για το λόγο αυτό, ο Brian Nelson, υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ για θέματα τρομοκρατίας και χρηματοοικονομικών πληροφοριών, μεταβαίνει για δεύτερη φορά φέτος σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα μέσα στην εβδομάδα, για συζητήσεις με την κυβέρνηση Ερντογάν σε μια προσπάθεια να αποτρέψει την Τουρκία να λειτουργεί ως «παραεμπόριο» ευαίσθητου στρατιωτικού υλικού για την Μόσχα.
Ωστόσο, οι FT εκτιμούν ότι οι προσπάθειες να σταματήσει αυτό το εμπόριο με τη Ρωσία είναι περίπλοκες, καθώς τα αντικείμενα έχουν εμπορική και στρατιωτική εφαρμογή.
Εξαγωγές που δεν «φαίνονται»
Τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, η Τουρκία ανέφερε εξαγωγές 158 εκατομμυρίων δολαρίων 45 αγαθών που οι ΗΠΑ αναφέρουν ως «υψηλής προτεραιότητας» στη Ρωσία και σε πέντε πρώην σοβιετικές χώρες που είναι ύποπτες ότι ενεργούν ως μεσάζοντες για τη Μόσχα. Το ποσό είναι τριπλάσιο από το επίπεδο που καταγράφηκε την ίδια περίοδο το 2022, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Ο μέσος αριθμός για το 2015-21 ήταν 28 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με ανάλυση των δεδομένων των Financial Times από τη βάση δεδομένων των τελωνείων Trade Data Monitor.
Οι 45 κατηγορίες αγαθών, περιλαμβάνουν είδη όπως μικροτσίπ, εξοπλισμό επικοινωνιών και τηλεσκοπικά σκοπευτικά, που υπόκεινται σε ελέγχους εξαγωγών των ΗΠΑ, της ΕΕ, της Ιαπωνίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, με στόχο να αποτραπεί η είσοδός τους στη Ρωσία.
Οι εισαγωγές αγαθών υψηλής προτεραιότητας της Τουρκίας από τις χώρες της G7 αυξήθηκαν περισσότερο από 60% μέχρι στιγμής φέτος, σε σύγκριση με τις ίδιες περιόδους μεταξύ 2015 και 2021 σε σχεδόν 500 εκατομμύρια δολάρια.
Το εμπόριο ανθεί εκμεταλλευόμενο τα ρυθμιστικά κενά μεταξύ των ελέγχων των εξαγωγών των ΗΠΑ και της επιβολής της ΕΕ, σύμφωνα με την Emily Kilcrease, διευθύντρια του Προγράμματος Ενέργειας, Οικονομίας και Ασφάλειας στο Center for a New American Security.
«Με ορισμένες από τις τρίτες χώρες όπως η Τουρκία, βρισκόμαστε πραγματικά σε πιο αδύναμη θέση επιβολής από ό,τι θα θέλαμε να είμαστε τελικά», δήλωσε. «Πρέπει πραγματικά να κοιτάξουμε αυτές τις χώρες για να λάβουν μέτρα επιβολής στις δικές τους δικαιοδοσίες, για να προσεγγίσουμε τις συγκεκριμένες οντότητες που διευκολύνουν τη μετακίνηση των αγαθών».
Τόσο η Τουρκία όσο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που έχουν ανοίξει τις πόρτες τους σε Ρώσους ολιγάρχες, λειτουργούν ως ενδιάμεσος προορισμός για ρωσικές οντότητες που επιδιώκουν να παρακάμψουν τους ελέγχους, δήλωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος. Χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα για την προμήθεια ευρωπαϊκών αγαθών, πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Χώρες μεσάζοντες
Τα επίσημα στοιχεία από την Τουρκία έδειξαν αύξηση στις δηλώσεις εξαγωγών αγαθών υψηλής προτεραιότητας προς το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία, το Καζακστάν, το Κιργιζιστάν και το Ουζμπεκιστάν, με τις υπηρεσίες αυτών των χωρών να μην έχουν καταγράψει αντίστοιχη αύξηση στις εισαγωγές.
Αυτό οδηγεί τους αναλυτές στο συμπέρασμα, ότι τα αντικείμενα που ανέφερε η Τουρκία ότι προορίζονταν για μεσάζοντες μεταφέρονταν απευθείας στη Ρωσία.
Το Καζακστάν κατέγραψε εισαγωγές αγαθών υψηλής προτεραιότητας από την Τουρκία ύψους 6,1 εκατομμυρίων δολαρίων το έτος έως τον Σεπτέμβριο, αλλά τα στοιχεία της Τουρκίας δείχνουν ότι οι εξαγωγές αυτών των αγαθών στο Καζακστάν ανήλθαν σε 66 εκατομμύρια δολάρια την ίδια περίοδο.
«Είναι προφανές ότι αυτά τα αγαθά πηγαίνουν στη Ρωσία», είπε η Ελίνα Ριμπάκοβα, ανώτερη συνεργάτιδα στο think-tank του Ινστιτούτου Πίτερσον.
Η Ρωσία χρησιμοποιεί τα προϊόντα υψηλής προτεραιότητας στους πυραύλους κρουζ, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τα ελικόπτερα, σύμφωνα με εκτιμήσεις στο πεδίο μάχης των ΗΠΑ και της ΕΕ.
Αμερικανικές κυρώσεις στην Τουρκία
Η Ουάσιγκτον και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της κάλεσαν την Τουρκία να λάβει μέτρα για να περιορίσει το εμπόριο, σύμφωνα με δύο δυτικούς αξιωματούχους που ενημερώθηκαν για το θέμα. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επισήμανε επίσης το θέμα αυτόν τον μήνα, στον τελευταίο γύρο κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Η Kilcrease είπε ότι εάν η Άγκυρα δεν σταματήσει αυτό το εμπόριο, τότε «οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους θα πρέπει να λάβουν μέτρα επιβολής».
Η Τουρκία έχει διατηρήσει ισχυρούς διπλωματικούς και εμπορικούς δεσμούς με τη Ρωσία, ενώ δεσμεύεται επίσης να μη βοηθήσει τη Μόσχα να παρακάμψει τους δυτικούς ελέγχους στις εξαγωγές.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας υποστήριξε ότι ενώ δεν υιοθέτησε τις δυτικές κυρώσεις, «η αυστηρή παρακολούθηση και η πρόληψη των προσπαθειών να παρακαμφθούν οι κυρώσεις μέσω της Τουρκίας είναι αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής μας».
Πρόσθεσε ότι παρόλο που οι μεγάλες χρηματοοικονομικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις της Τουρκίας «συμμορφώνονται αυστηρά» με τα μέτρα για την αποφυγή αυτού του τύπου εμπορίου, «αναπόφευκτα, υπάρχουν απόπειρες παράκαμψης από σκοτεινές και ασήμαντες οντότητες που είναι απαίδευτες ή αδιάφορες για τις κυρώσεις».
Η Azint Elektronik, ένας προμηθευτής ηλεκτρονικών ειδών με έδρα την Κωνσταντινούπολη, επλήγη από τις αμερικανικές κυρώσεις αυτόν τον μήνα, επειδή φέρεται ότι έκανε «αποστολές στη Ρωσία που περιείχαν αγαθά υψηλής προτεραιότητας, όπως ηλεκτρονικά ολοκληρωμένα κυκλώματα».
Τα στοιχεία των ρωσικών τελωνείων έδειξαν ότι η εταιρεία πούλησε 1,3 εκατομμύρια δολάρια εξοπλισμό στη χώρα το έτος έως τον Ιούλιο, εκ των οποίων τα 300.000 δολάρια αποτελούσαν είδη υψηλής προτεραιότητας. Η Azint είπε στους FT: «Ήμασταν σίγουροι ότι τα προϊόντα που στείλαμε ήταν νόμιμα».
Οι παραπάνω εντάσεις έρχονται σε μια ευαίσθητη στιγμή για τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Η Άγκυρα επιδιώκει να αγοράσει αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-16 αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ οι ΗΠΑ και η Ευρώπη πιέζουν την Τουρκία να εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.