Για δύο ώρες το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα, έκανε πρεμιέρα στην ελληνική τηλεόραση ένα τουρκικό σήριαλ. Τα τουρκικά σήριαλ απασχολούν την ακαδημαϊκή κοινότητα των διεθνών σχέσεων την τελευταία δεκαετία καθώς αποτελούν την ναυαρχίδα της άσκησης Τουρκικής ήπιας ισχύος.
Τι είναι όμως η ήπια ισχύς; η ήπια ισχύς είναι ένας όρος που εισηγήθηκε για πρώτη φορά ο διάσημος καθηγητής Joseph Nye στο βιβλίο του Bound to Lead: The Changing Nature of American Power το 1990. Η ήπια ισχύς είναι η ικανότητα να ελκύεις και να πείθεις. Να κάνεις τους άλλους να θέλουν να σε ακολουθήσουν, να σου μοιάσουν, να ταυτιστούν μαζί σου γιατί νιώθουν ότι η επιβίωση και η μεγαλοπρέπεια τους περνάει μέσα από την δική σου αποδοχή και την δική σου προσέγγιση στα πράγματα. Η ήπια ισχύς συνεπάγεται έλξη, συμπάθεια. Δεν υπάρχει εξαναγκασμός και βία, ακολουθείς γιατί το θες, γιατί έχεις πειστεί από μόνος σου ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος, ότι οτιδήποτε άλλο είναι συμβιβασμός. Σε κατάσταση ήπιας ισχύος επικρατεί συναίνεση, «μια απροσδιόριστη έλξη η οποία μας πείθει να συμπορευτούμε με τις επιδιώξεις άλλων χωρίς να υπάρξει κάποια συγκεκριμένη απειλή ή κάποιο αντάλλαγμα» .
Κάποτε, ο μακαρίτης πρωθυπουργός και πρόεδρος της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ είχε πει ότι δεν θα χρειαστεί πόλεμος για να κατακτήσουμε την Ελλάδα. Θα πέσει μόνη της σαν ώριμο φρούτο στις αγκαλιές μας. Αν ζούσε το 2010 θα έτριβε τα χέρια του. Ήταν η χρονιά που οι τουρκικές σαπουνόπερες συστήθηκαν στο ελληνικό κοινό, το οποίο τους χάρισε εξαρχής πολύ υψηλά ποσοστά τηλεθέασης. Μέχρι και το 2014 είχαν παιχτεί 36 τούρκικες σειρές, κατακτώντας δεσπόζουσα θέση στα ελληνικά τηλεοπτικά προγράμματα. Σήμερα, συνεχίζουν να απολαμβάνουν τεράστια απήχηση. Οι Έλληνες τηλεθεατές έχουν μετατραπεί σε φανατικούς καταναλωτές της τουρκικής σαπουνόπερας, καθώς σχεδόν όλα τα ιδιωτικά κανάλια τις έχουν εντάξει στο πρόγραμμά τους. Η Ελλάδα, όμως, δεν αποτελεί τον μοναδικό πελάτη τους. Η τουρκική τηλεοπτική βιομηχανία αναπτύσσεται δυναμικά, καθώς έχει κατακτήσει πάνω από 300 εκατομμύρια θεατές σε περισσότερες από 75 χώρες. Τουλάχιστον 70 σειρές, κατά κανόνα σαπουνόπερες, πέρασαν τα τουρκικά σύνορα και κατέκλυσαν τις αγορές με βασικούς αποδέκτες χώρες της Μέσης Ανατολής και των Βαλκανίων. “Το Αγιάζι του έρωτα”, “το Κισμέτ”, “Τα ασημένια φεγγάρια” και “Το Χίλιες και μία νύχτες” προβλήθηκαν ή συνεχίζουν να προβάλλονται σ’ αυτές τις χώρες. Το δημοφιλές και εδώ “Εζέλ” έσπασε τα κοντέρ τηλεθέασης σε Κροατία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, κάνοντας μέχρι και 65% τηλεθέαση. Τα έσοδα της τουρκικής τηλεοπτικής βιομηχανίας από τις εξαγωγές, τον προηγούμενο χρόνο ξεπέρασαν τα 100 εκατομμύρια δολάρια. Συγκριτικά αναφέρουμε ότι το 2007 κυμαίνονταν στο ένα εκατομμύριο
Το περιοδικό Time έγραψε ότι οι σειρές είναι «το κρυφό όπλο του Ερντογάν». Πράγματι, εκτός από την εμπορική πτυχή τους, φαίνεται να έχουν και ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα. Λειτουργούν σαν όχημα της τουρκικής πολιτιστικής επιρροής. Αυτού που παλαιότερα ονομαζόταν πολιτιστικός ιμπεριαλισμός. Πιστή στο δόγμα Νταβούτογλου για άσκηση επιρροής σ’ όλα τα επίπεδα, η νεοοθωμανική Τουρκία έχει στόχο να εδραιωθεί ως ηγεμονική δύναμη στην ευρύτερη περιοχή. Επιδιώκει να λειτουργήσει σαν μητρόπολη του μεταοθωμανικού χώρου, δορυφοροποιώντας όχι μόνο τις μουσουλμανικές, αλλά και τις χριστιανικές χώρες που προέκυψαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό δεν προωθείται μόνο με πολιτικοδιπλωματικά μέσα. Προωθείται και με την ήπια, αλλά αποτελεσματική ισχύ της πολιτιστικής επιρροής.
Τις πολυδάπανες αυτές παραγωγές επιπέδου Χόλιγουντ, στη συνέχεια τις προσφέρει σε τιμές ευκαιρίας με μια και μοναδική προϋπόθεση: Να μεταδίδονται στην τουρκική γλώσσα και όχι μεταγλωττισμένες. Βάζει, όμως, και όρους στο περιεχόμενο τους. Οι σειρές πρέπει να προβάλουν την ενότητα της οικογένειας και του ηθικού βίου. Σπάνια ή ποτέ δεν θα δει κανείς τους πρωταγωνιστές να καταναλώνουν αλκοόλ, να καπνίζουν ή να δημιουργούν εξωσυζυγικές σχέσεις. Το σημαντικότερο, όμως, κριτήριο είναι να προβάλουν θετικά τη χώρα, προωθώντας την εικόνα μίας ισχυρής οικονομικά και πολιτικά Τουρκίας. Είναι τέτοιος ο έλεγχος που ασκούν στο σενάριο και στην παραγωγή των σειρών που ο ίδιος ο Ερντογάν άσκησε δημόσια κριτική στο σήριαλ για τον Σουλεϊμάν, όταν θεώρησε ότι χάνει τον σκοπό του. Οι τουρκικές πρεσβείες στις χώρες αυτών των περιοχών έχουν ειδική εντολή να προωθούν αυτά τα προϊόντα μαζικής κουλτούρας. Πραγματοποιούνται, μάλιστα, συσκέψεις στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, στο οποίο έχει δημιουργηθεί μία ειδική υπηρεσία που καταπιάνεται μόνο με τα τουρκικά σήριαλ και τις τηλεταινίες, η οποία στη συνέχεια δίνει οδηγίες στους παραγωγούς.
Μερικές φορές λοιπόν, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και αθώα. Τα τουρκικά σήριαλ είναι τόσο επικίνδυνα όσο τα καραβάνια μεταναστών που προωθεί η Τουρκία στα σύνορά μας, οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου μας, οι έρευνες στην Ελληνική και Κυπριακή ΑΟΖ. Η προώθηση τους σαφώς και συνιστά συναίνεση στη δημιουργία φιλικής προς την Τουρκία στάσης, με την οποία βέβαια δεν θα είχα κανένα πρόβλημα εάν δεν μας είχε κηρύξει ανελέητο υβριδικό πόλεμο.