«Για γυναίκα καλή είναι», «Δεν γίνεται να διακόπτεις τη δουλειά για να τρέχεις το παιδί πέρα-δώθε», «Ή δούλεψε ή κάτσε σπίτι με τα παιδιά. Δεν χωράνε δυο καρπούζια κάτω από την ίδια μασχάλη», «Δεν αισθάνεσαι τύψεις που αφιερώνεις τόσες ώρες στην καριέρα σου σε βάρος της οικογένειάς σου;»: Όσο κλισέ κι αν ακούγονται τέτοιες εκφράσεις, όλες μας τις έχουμε ακούσει τουλάχιστον μια φορά στην εργασιακή μας ζωή. Όμως, ακριβώς επειδή είναι τόσο γραφικές, έχουμε βρει τους μηχανισμούς και τις απαντήσεις, ώστε να τις αποκρούουμε στο λεπτό. Και ενώ βάσει δεδομένων, το 70% των συναδέλφων που ασκούν βία στον εργασιακό χώρο είναι άνδρες, υπάρχει το υπόλοιπο 30% που είναι... γυναίκες.
Κι όσο κι αν είμαστε συνηθισμένες σε γκάφες και σεξιστικά σχόλια, κάτι που συχνά μας βρίσκει απροετοίμαστες είναι η τοξική θηλυκότητα και η βία από γυναίκα προς γυναίκα. Τι είναι όμως η τοξική θηλυκότητα; Ο όρος αναφέρεται σε συμπεριφορές γυναικών που διαιωνίζουν αρνητικά στερεότυπα, βλάπτοντας άλλες γυναίκες. Και εκδηλώνεται στον χώρο εργασίας, στις παρέες, ακόμα και μέσα στις οικογένειες. Πρόκειται για ένα κλασικό φαινόμενο, φορτωμένο με όλα τα φτηνά στολίδια της δήθεν συμπόνιας και της ειλικρίνειας. Αλλά από πότε η ειλικρίνεια έγινε συνώνυμη της σκληρότητας και της υποτίμησης;
Τοξική θηλυκότητα-Τοξική αρρενωπότητα: 1-0
Η τοξική αρρενωπότητα «κάνει μπαμ» και εκθέτει ανεπανόρθωτα όσους τη φοράνε σαν παράσημο. Όμως η τοξική θηλυκότητα είναι ύπουλη και συχνά θύτες και θύματα την αντιλαμβάνονται ως «νοιάξιμο». Για αυτό και σε αντίθεση με την τοξική αρρενωπότητα, η τοξική θηλυκότητα περνάει κάτω από τα ραντάρ της woke κουλτούρας.
Η υπονόμευση της ικανότητας μιας συναδέλφου, ο αποκλεισμός της από σημαντικές συναντήσεις, η διάδοση κακών φημών σε βάρος της είναι μερικά παραδείγματα τοξικής θηλυκότητας, που δημιουργούν ένα εχθρικό περιβάλλον εργασίας.
Γιατί το κάνουμε αυτό η μια στην άλλη
Η τοξική θηλυκότητα στον χώρο εργασίας προκύπτει από έναν συνδυασμό κοινωνικών, πολιτισμικών και ψυχολογικών παραγόντων. Κυρίαρχος παράγοντας είναι οι ξεπερασμένες αντιλήψεις που θέλουν τις γυναίκες παθητικές και πειθήνιες. Πολλές φορές, αγωνιζόμενες να τα καταρρίψουν όλα αυτά, οι γυναίκες υιοθετούν επιθετικές ή πρακτικές που εφαρμόζουν πισώπλατα. Γιατί πιστεύουν ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να πετύχουν. Επιπλέον, ορισμένες γυναίκες εσωτερικεύουν τα διάφορα αρνητικά κοινωνικά μηνύματα που αφορούν το φύλο τους, με αποτέλεσμα να υπονομεύουν τις συναδέλφους τους.
Από εκεί και ύστερα, τα χαρακτηριστικά του ψυχισμού και τα ομολογουμένως περισσότερα εμπόδια που περνάει μια γυναίκα για να φτάσει στην επαγγελματική επιτυχία σε σχέση με έναν άντρα, βάζουν το λιθαράκι τους.
Γυναίκες ενωμένες ποτέ νικημένες ή μπα;
Μετά από μια χρονιά γεμάτη γυναικοκτονίες και υποδεχόμενοι το 2025 με αρκετά μέχρι τώρα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, είναι λογικό οι καμπάνιες υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών στα social media να πολλαπλασιάζονται. Όμως, ανεξάρτητα από τις μακροπρόθεσμες διεκδικήσεις, η καθημερινότητά είναι εξίσου σημαντική. Και την καθημερινότητα ως επί το πλείστον την περνάμε στο σπίτι και στη δουλειά. Και αν αφεθεί ανεξέλεγκτη, η τοξική θηλυκότητα θα κάνει την εργασία μας ανυπόφορη, ακυρώνοντας τα χιλιόμετρα που έχουμε διανύσει στον εργασιακό στίβο όλες μαζί και η κάθε μια ξεχωριστά.
Κάνε ό,τι και η Περλ
Οπότε, εμείς οι ίδιες, πέρα από το να γιορτάζουμε τη σημερινή επέτειο, φροντίζουμε κάθε μέρα να καλλιεργούμε μια κουλτούρα αλληλεγγύης. Επιδεικνύουμε σεβασμό, ενσυναίσθηση και διάθεση συνεργασίας προς όλες μας τις συναδέλφους. Επιπλέον, καθοδηγούμε τις νεότερες ηλικιακά ή τις νεοπροσληφθείσες συναδέλφους, αν εμείς γνωρίζουμε κάτι παραπάνω επάνω στη δουλειά. Ακόμα κι αν αυτό αφορά εγκαταστάσεις στον χώρο εργασίας, όπως η κουζίνα ή η τουαλέτα.
Αν αντιληφθούμε ότι γίνεται κουτσομπολιό για μια συνάδελφο, φροντίζουμε αφενός να μην συμβάλουμε στη διάδοσή του και αφετέρου να εκφράσουμε ευθέως τη δυσαρέσκεια μας για τέτοιου είδους συζητήσεις. Διότι με μαθηματική ακρίβεια, αύριο-μεθαύριο θα είμαστε εμείς το αντικείμενο της κακοπροαίρετης κουβέντας.
Και το πιο απλό: Χαρίζουμε το χαμόγελό μας και έναν καλό λόγο σε όλους μας τους συναδέλφους, άνδρες-γυναίκες, με οποιαδήποτε αφορμή. Είναι εντελώς δωρεάν. Το ίδιο και η ενεργητική ακρόαση των προβλημάτων των γύρω μας. Ακόμα κι αν δεν είμαστε ειδικοί και μόνο το να νιώθουν ότι κάποιος τους ακούει, κάνει τους πάντες να νιώθουν καλύτερα. Έστω και λίγο.
Και όσο δύσκολο κι αν μας φαίνεται στην αρχή, ας πάρουμε το παράδειγμα της Περλ, της πρωταγωνίστριας αυτής της μικρής -και ταυτόχρονα πολύ μεγάλης- ταινίας κινουμένων σχεδίων της Pixar.