Αν η χθεσινοβραδινή συνάντηση στις Βρυξέλλες προοριζόταν- όπως είχε αναγγελθεί- να βρει λύση στο άμεσο, οξύ πρόβλημα που η Τουρκία δημιούργησε στα σύνορα του Έβρου και να εγκαινιάσει έναν νέο διάλογο για τον μακροπρόθεσμο ορίζοντα των σχέσεων Ευρώπης-Τουρκίας, προφανώς δεν πέτυχε σπουδαία πράγματα σε κανένα από τα δύο πεδία. Η βιαστική, σιωπηλή αποχώρηση Ερντογάν αποδεικνύει ότι στα 90 λεπτά των συνομιλιών ο πάγος δεν είχε σπάσει.
Η χθεσινή αποστολή στις Βρυξέλλες ήταν η δεύτερη “damage control” επιχείρηση του Τούρκου Προέδρου μέσα σε λίγες ημέρες. Την περασμένη Πέμπτη ταξίδεψε στην Μόσχα για να διαπραγματευθεί μια εκεχειρία στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας- το τελευταίο μέτωπο του Συριακού εμφυλίου, τελευταίο καταφύγιο των ισλαμιστών αντιπάλων του Άσαντ και τελευταίο στρατιωτικό προγεφύρωμα της Τουρκίας στον συριακό βορρά. Πήγε να διαπραγματευθεί από μειονεκτική θέση, μετά την κατάληψη της στρατηγικής σημασίας πόλης Σαρακέμπ από τις Συριακές δυνάμεις. Και έφυγε με μια συμφωνία εκεχειρίας που- όσο τηρείται- διακόπτει μεν την πένθιμη αλυσίδα θανάτων Τούρκων στρατιωτών, αλλά δεν ικανοποιεί κανέναν από τους όρους που ο ίδιος ο Ερντογάν, στους συνήθεις υψηλούς τόνους, είχε προαναγγείλει.
Το ταξίδι στις Βρυξέλλες είχε σχεδιαστεί να γίνει σε συνθήκες πανικού των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Ο αιφνιδιασμός του τριημέρου της Καθαρής Δευτέρας επιχειρήθηκε για να προκαλέσει την μέγιστη δυνατή αποσταθεροποίηση στην Ελλάδα και την μέγιστη δυνατή πίεση στην Ευρώπη. Η επικοινωνιακή επίθεση που ακολούθησε, με καταγγελίες για κακομεταχείριση, κακοποίηση, ακόμη και δολοφονίες προσφύγων από τις ελληνικές αρχές, απέβλεπε σε μια εξουδετέρωση της Ευρώπης, που θα την υποχρέωνε να τηρεί ίσες αποστάσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Ο αιφνιδιασμός απέτυχε, η προπαγανδιστική επίθεση δεν έκανε κανένα ευρωπαϊκό αυτί να ιδρώσει. Η Μέρκελ παρέπεμψε αυστηρά τον Ερντογάν για συνομιλίες στις Βρυξέλλες. Και οι εκεί συνομιλητές του φρόντισαν να δηλώσουν προκαταβολικά ότι αποδοκιμάζουν τις μεθόδους του και ζητούν να απομακρύνει τους δυστυχείς πρόσφυγες από τον Έβρο όπου τους είχε μεταφέρει. Ήταν σαν προαναγγελία φιάσκου.
Κανένας δεν είχε, βέβαια, συμφέρον να οδηγηθεί το πράγμα σε φιάσκο. Ούτε (ή μάλλον λιγότερο από όλους) η Ελλάδα έχει συμφέρον να δει τον Ερντογάν να φεύγει με άδεια χέρια. Κι έτσι τα προσχήματα σώθηκαν με την αναγγελία μιας επιτροπής που θα συζητήσει όλες τις πτυχές της άτυπης «προσφυγικής» συμφωνίας του 2016 και την αναγκαία αναθεώρησή της. Με ορίζοντα την ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής της 26ης Μαρτίου.
Ξέρουμε τι επιδιώκει ο Ερντογάν: Περισσότερα χρήματα, που να τα εισπράττει ο ίδιος και όχι ανθρωπιστικές οργανώσεις, χωρίς ελέγχους και απολογισμούς. Μια κίνηση απελευθέρωσης της βίζας και εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας με την Ευρώπη. Ευρωπαϊκή υποστήριξη και χρηματοδότηση του σχεδίου να δημιουργηθούν νέες πόλεις σε μια παραμεθόρια ζώνη μέσα στο συριακό έδαφος όπου να εγκατασταθούν, με μόνιμη τουρκική πολιτική και στρατιωτική εποπτεία, προσφυγικοί πληθυσμοί.
Ξέρουμε τι θέλουν, στην πλειοψηφία τους, και οι ευρωπαϊκές ηγεσίες: Επέκταση της συμφωνίας του 2016, ώστε η Τουρκία να συνεχίσει να φιλοξενεί τον ίδιο αριθμό προσφύγων, με το χαμηλότερο δυνατό τίμημα. Αντιλαμβάνονται, βέβαια, την ανάγκη και κάποιας αναθεώρησης των όρων της- κυρίως ώστε να αποσυμφορηθούν τα ελληνικά νησιά, η κατάσταση στα οποία έχει καταστεί ακόμη και για τις μακρινές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ανυπόφορη.
Δεν θα είναι εύκολη διαπραγμάτευση. Αλλά ποιο είναι το δικό μας συμφέρον ως προς την έκβαση της διαπραγμάτευσης αυτής;
Το συμφέρον της Ελλάδας είναι να μείνουν ζωντανές και να ενισχυθούν οι σχέσεις Ευρώπης-Τουρκίας. Να μείνει ζωντανή η συμφωνία του 2016, αλλά με νέους όρους και σαφείς προϋποθέσεις, ώστε η Ελλάδα να μην συνεχίσει να είναι, όπως τα προηγούμενα χρόνια, μόνη με την Τουρκία και έρμαιο των διαθέσεών της. Να αλλάξουν δύο κυρίως όροι: να ισχύει όχι μόνον για τα νησιά, μα και για την Θράκη. Και να μην υποχρεώνει να μένουν οι αιτούντες άσυλο στα νησιά. Το σημαντικότερο: να μην υποκαθιστά η συμφωνία αυτή την ανάγκη για μια νέα, πιο αποτελεσματική, πιο δίκαιη και αλληλέγγυα πολιτική μετανάστευσης και ασύλου της Ένωσης, με κοινές διαδικασίες και κατανομή βαρών. Πέντε χρόνια τώρα, η συμφωνία με την Τουρκία- «πάρε 6 δις, κράτα τους πρόσφυγες κι εμείς θα κάνουμε τα στραβά μάτια σε ό,τι άλλο κάνεις»- λειτούργησε ως υποκατάστατο πολιτικής. Καμιά συζήτηση για ευρωπαϊκές υπηρεσίες και διαδικασίες ασύλου, για κατανομή των αιτούντων άσυλο σε όλες τις χώρες κι όχι μόνον σε εκείνες της πρώτης υποδοχής, για κοινή φύλαξη συνόρων. Το στοίχημα της Αθήνας, είναι να αξιοποιήσει την κρίση για να φέρει στο τραπέζι όσα αποσιωπήθηκαν. Αλλά αυτό προϋποθέτει, φυσικά, ότι ο Ερντογάν παραμένει συνομιλητής της Ευρώπης- και όχι με τους δικούς του όρους.