Είναι γενικότερο αξίωμα ότι δεν νοείται υπερδύναμη χωρίς ισχυρό πολεμικό ναυτικό, το οποίο αποτελεί σημαντικότατο μέσον προβολής ισχύος. Ως εκ τούτου, το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ είναι μακράν το ισχυρότερο του πλανήτη- και οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών/ think tanks/ αναλυτές παρατηρούν παράλληλα και αναλύουν με προσοχή τις επιδιώξεις και εξελίξεις στον χώρο σε όλο τον κόσμο, με έμφαση στην Κίνα (η οποία δρομολογεί εδώ και καιρό την αναβάθμιση του ναυτικού της σε πραγματικό «blue water navy») και στη Ρωσία (που έχει ούτως ή άλλως την «κληρονομιά» του πάλαι ποτέ κραταιού Κόκκινου Στόλου).
Ρωσικό πολεμικό ναυτικό: Η πορεία προς το μέλλον
Όπως αναφέρεται σε πρόσφατη εκτενή ανάλυση του ONI (Οffice of Naval Intelligence) σχετικά με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ρωσικού πολεμικού ναυτικού, η ρωσική ηγεσία αναγνωρίζει τις μέλλουσες ναυτικές ανάγκες και έχει εγκρίνει και χρηματοδοτήσει ένα ευρύ πρόγραμμα ναυπήγησης που θα οδηγήσει σε ένα νέο ναυτικό, του 21ου αιώνα. «Οι κύριες μονάδες μάχης θα είναι κυρίως υποβρύχια πολλαπλών ρόλων και πλοία επιφανείας ικανά για αεροδιαστημική άμυνα, επιχειρήσεις κατά πλοίων και κατά υποβρυχίων, εν αντιθέσει με τις παλαιές, απόλυτα εξειδικευμένες σοβιετικές μονάδες», σημειώνεται σχετικά. Τα υποβρύχια χαρακτηρίζονται ως «ναυαρχίδες» του ρωσικού ναυτικού, όπως υπαγορεύεται από τη γεωγραφία της Ρωσίας, ενώ υπογραμμίζεται ότι η ίδια τους η φύση βελτιώνει τις δυνατότητες επιβίωσης, όπου και αν επιχειρούν. Παράλληλα, δίνει έμφαση στην προτεραιότητα που φαίνεται να έχει δοθεί στην πυρηνική αποτροπή, μέσω υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων.
Όσον αφορά στις μονάδες επιφανείας, γίνεται αναφορά τόσο στις σύγχρονες μικρές ταχυκίνητες μονάδες (κλάσεις Astrakhan, Sviyazhsk), όσο και σε μεγαλύτερα σκάφη κατευθυνόμενων πυραύλων (Bykov, Steregushchiy, Grigorovich, Gorshkov, Lider), αλλά και τις φιλοδοξίες για νέο, βαρύ αεροπλανοφόρο, υπό την κωδική ονομασία «Shtorm». Ωστόσο, υπογραμμίζεται πως η ναυπήγηση νέου αεροπλανοφόρου (υπογραμμίζεται ότι το μόνο που είναι σε υπηρεσία αυτή τη στιγμή είναι το «Kuznetsov»), θα αποτελούσε μεγάλη πρόκληση για τη Ρωσία, καθώς τα ναυπηγεία όπου είχαν κατασκευαστεί τα παλαιά σοβιετικά αεροπλανοφόρα (κλάσεων Kuznetsov και Kiev) πλέον ανήκουν στην Ουκρανία. Τα δύο ναυπηγεία που θα μπορούσαν να αναλάβουν κάτι τέτοιο βρίσκονται στην Αγία Πετρούπολη και το Σεβεροντβίνσκ, ωστόσο απαιτείται γενικότερη αναβάθμισή τους (ενώ θεωρείται ότι το ναυπηγείο στην Αγία Πετρούπολη ίσως να κλείσει στην επόμενη δεκαετία). Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται ότι εάν αρχίσει η ναυπήγηση του αεροπλανοφόρου τελικά, αυτό θα συμβεί κατά τα μέσα της δεκαετίας του 2020.
Παράλληλα, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη δουλειά που γίνεται πάνω στον τομέα των πυραύλων, τόσο βαλλιστικών όσο και cruise για χρήση κατά εχθρικών πλοίων, με σκοπό την αντικατάσταση του (σε μεγάλο βαθμό σοβιετικής προέλευσης) παρόντος οπλοστασίου, αλλά και την αύξηση των δυνατοτήτων προσβολής εχθρικών στόχων επιφανείας με σύγχρονα βλήματα cruise. Τα νέα σχέδια επικεντρώνονται στην αύξηση της ταχύτητας, της εμβέλειας, της ευελιξίας όσον αφορά στη χρήση (με προοπτική εξαγωγών) αλλά και στη δυνατότητα να υπερνικώνται τα αμυντικά συστήματα των αντιπάλων.
Κλείνοντας, γίνεται αναφορά στις έρευνες πάνω σε αντιαεροπορικά πυραυλικά συστήματα, αλλά και στα πιο «εξωτικά» προγράμματα όπλων λέιζερ και rail guns (ηλεκτροδυναμικά συστήματα): Όπως σημειώνεται, το πρόγραμμα όπλων κατευθυνόμενης ενέργειας της Ρωσίας χρησιμοποιεί ραδιοσυχνότητες για τη χρήση ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας προκειμένου να προκαλούνται ζημιές ή προβλήματα στα ηλεκτρονικά των στόχων. «Ο μακροπρόθεσμος στόχος της Ρωσίας είναι ένα όπλο υψηλής ενέργειας, με δυνατότητες χρήσης εναντίον δορυφόρων και πυραύλων». Επίσης, στα railguns, αναπτύσσονται συστήματα που χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια για ταχύτητες 2.000 m/s και άνω.
«Στα επόμενα 10-15 χρόνια, το ρωσικό ναυτικό θα συνεχίσει την ιστορική μετάβασή του σε ένα νέο ναυτικό του 21ου αιώνα...το μελλοντικό ρωσικό ναυτικό του 21ου αιώνα προορίζεται να είναι πιο ικανό σε επίπεδο μονάδας από ό,τι σήμερα, αλλά όχι πολύ μεγαλύτερο από άποψης αριθμών», εκτιμάται.
Κίνα: Προς τον 21ο αιώνα
Όσον αφορά στο κινεζικό πολεμικό ναυτικό, σε αντίστοιχη μελέτη σημειώνεται πως μια πρόβλεψη σχετικά με τη σύνθεσή του μέσα στα επόμενα 10-15 χρόνια είναι δύσκολη, τόσο λόγω του ομιχλώδους τοπίου όσον αφορά στις απαιτήσεις και τα προγράμματα της κινεζικής ηγεσίας σε αυτό τον τομέα, όσο και λόγω της πορείας της κινεζικής οικονομίας- σημειώνεται πως, παρά την επιβράδυνση της οικονομίας, οι αμυντικές δαπάνες συνεχίζουν να αυξάνονται, και κάποια στιγμή ενδεχομένως η κινεζική ηγεσία να έρθει αντιμέτωπη με δύσκολες αποφάσεις. «Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Κίνα είναι μόνο στη μέση του στρατιωτικού εκσυγχρονισμού, με συνεχιζόμενες βελτιώσεις υπό σχεδιασμό μέσα στις προσεχείς δεκαετίες. Όπως βλέπουμε τα τελευταία 20 χρόνια εκσυγχρονισμού του πολεμικού ναυτικού της Κίνας, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά, αλλά στον πυρήνα της πρόκειται για μια δύναμη η οποία έχει παραμείνει στην ουσία ίδια- μία δύναμη φτιαγμένη γύρω από αντιτορπιλικά, φρεγάτες και συμβατικά υποβρύχια. Καθώς βλέπουμε μπροστά στην επόμενη δεκαετία, η εισαγωγή αεροπλανοφόρων (σημειώνεται πως είναι ήδη σε υπηρεσία ένα, το «Liaoning» (το πρώην σοβιετικό «Varyag»), υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων και πιθανώς ενός μεγάλου αμφίβιου σκάφους, θα αλλάξουν θεμελιωδώς το πόσο το πολεμικό ναυτικό της Κίνας – PLA(N)- λειτουργεί και αντιμετωπίζεται από τον υπόλοιπο κόσμο».
Η Κίνα δίνει προτεραιότητα στη βελτίωση της ποιότητας του ναυτικού της παρά στην αύξηση των αριθμών επί της παρούσης: Πέρα από τα αεροπλανοφόρα και τα υποβρύχια που προαναφέρθηκαν, σε εξέλιξη είναι ο εκσυγχρονισμός των «παραδοσιακών» μονάδων, με όλο και πιο σύγχρονα σκάφη, όπως τα αντιτορπιλικά κλάσης Luyang III και οι κορβέτες Jiangdao.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, το 2014 και μόνο, πάνω από 60 σκάφη άρχισαν να ναυπηγούνται/ καθελκύστηκαν/ ανέλαβαν υπηρεσία, με αντίστοιχος να θεωρείται πως είναι ο αριθμός στα τέλη του 2015. Σημαντικά βήματα γίνονται στη ναυτική αεροπορία και τα υποβρύχια, με την υποβρύχια δύναμη της Κίνας να είναι όλο και ικανότερη να πλήξει στόχους μακριά από την κινεζική ενδοχώρα. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως στο διάστημα μεταξύ του 1995 και του 2005, η Κίνα έχει κατασκευάσει ή αγοράσει μεγάλες μονάδες επιφανείας και υποβρύχια από τουλάχιστον 15 διαφορετικές κλάσεις, μειώνοντας το τεχνολογικό χάσμα που τη χώριζε από τα σύγχρονα ναυτικά – με τη Λαϊκή Δημοκρατία να δίνει έμφαση στην επέκταση των δυνατοτήτων της όσον αφορά σε επιχειρήσεις στη Θάλασσα Νότιας Κίνας και στη Θάλασσα των Φιλιππίνων.
Το κινεζικό ναυτικό δείχνει να επικεντρώνεται σε multi – mission πλατφόρμες, με τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα να υποδεικνύει μια στροφή σε παραγωγή πλήρως κινεζικών σχεδίων (μειώνοντας τις εισαγωγές/ αγορές ξένων σκαφών), αλλά και στη βελτίωση των ανθυποβρυχιακών και αντιαεροπορικών δυνατοτήτων, όπου υστερούσε σημαντικά.