«Αν μπορούσα να αποδελτιώσω σε λίγες λέξεις τη “νέα καλλιτεχνική ταυτότητα” της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, θα έλεγα: Εξωστρέφεια, διεθνοποίηση, υψηλή καλλιτεχνική ετοιμότητα, εκπαίδευση κοινού, ακόμα μεγαλύτερο “άνοιγμα” στην κοινωνία», λέει στη HuffPost Greece ο Βασίλης Καραμητσάνης, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Animasyros Διεθνούς Φεστιβάλ + Αγοράς Κινουμένων Σχεδίων.
Τον περασμένο Νοέμβριο, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοίνωσε τη νέα σύνθεση του Δ.Σ. της ΕΛΣ, το οποίο σε συνεργασία με τον καλλιτεχνικό διευθυντή κ. Γιώργο Κουμεντάκη, προχωρά «σε μια νέα εποχή» με στόχο την ανάπτυξη διεθνούς παρουσίας, καθώς και την προβολή ενός κοινωνικο-εκπαιδευτικού έργου.
Ο κ. Καραμητσάνης μιλά στην HuffPost για τη μετάβαση από το Animasyros στην προεδρία του ΔΣ, τις προκλήσεις και τη «νέα καλλιτεχνική ταυτότητα» της ΕΛΣ.
Από πρόεδρος του Animasyros, βρεθήκατε πρόεδρος στο Διοικητικό Συμβούλιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Πώς ήρθε η πρόταση και ποιο είναι το στίγμα των προθέσεων του νέου συμβουλίου;
Πράγματι, πώς από ένα φεστιβάλ της περιφέρειας, πετυχημένο βεβαίως αλλά ανεξάρτητο και του ιδιωτικού τομέα, μπορεί να βρεθεί κάποιος στον πιο μεγάλο πολιτιστικό οργανισμό που χρηματοδοτείται από το κράτος, όπως είναι η Εθνική Λυρική Σκηνή;
Από το 2008 που ξεκίνησε συστηματικά, το Animasyros προσπαθούσε να δημιουργεί εταιρικές σχέσεις και με μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς, μέσα στους οποίους ήταν και η ΕΛΣ. Έτσι εδώ και τέσσερα χρόνια, με μια κοινή σκέψη που υπήρχε από πλευράς του κρατικού θεάτρου όπερας και του φεστιβάλ, έγινε μια πρώτη προσέγγιση που είναι πρωτοποριακή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, της ερμηνείας του λυρικού θεάτρου σε επίπεδο σκηνικών, φωτισμών αλλά και σε επίπεδο σκηνικής κατασκευής μέσα από τα ψηφιακά μέσα. Εδώ και τέσσερα χρόνια λοιπόν, παρουσιάζουμε όπερα και οπερέτα κυρίως του κλασικού ρεπερτορίου αλλά και νεότερου, μέσα από τη σκοπιά ενός νέου Έλληνα/Ελληνίδας animator.
Παρουσιάσαμε τη «Νυχτερίδα», οπερέτα του Γιόχαν Στράους, στο θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης, «Το Παιδί και τα Μάγια» του Μορίς Ραβέλ και φέτος ήρθε η ώρα της ωριμότητας αυτής της σχέσης, πριν ακόμα αναλάβω θέση στο Δ.Σ. της ΕΛΣ, με το «Αηδόνι του Αυτοκράτορα» της Λένας Πλάτωνος. Ένα μουσικό παραμύθι σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Πετσατώδη και πρωτότυπο animation από την νέα animator Ειρήνη Βιανέλλη, από το δίκτυο του φεστιβάλ Animasyros. Είχα τη χαρά, συγκίνηση και περηφάνια του να είναι από τις πιο ευπώλητες παραστάσεις της φετινής σεζόν στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Μια παράσταση που είχε μεγάλη καλλιτεχνική, αλλά και σε επίπεδο απήχησης, επιτυχία. Μια όπερα που γράφτηκε και απευθύνεται κυρίως στο νεανικό κοινό, τα παιδιά, αλλά «αγγίζει» εύκολα και τους ενήλικες και πραγματεύεται την ανωτερότητα της φυσικής επαφής με τα πράγματα σε σχέση με τον τότε επερχόμενο ψηφιακό κόσμο, στη δίνη του οποίου ζούμε σήμερα.
Η Λένα Πλάτωνος έγραψε μια όπερα που πρωτοπαρουσιάζεται τώρα , εστιάζοντας σε ένα ψηφιακό αηδόνι από την Ιαπωνία, το οποίο δεν μπορούσε ποτέ να ξεπεράσει το αληθινό αηδόνι που κατοικούσε στην αυλή του αυτοκράτορα της Κίνας. Προφητικό έργο, πολύ δυνατό, με πολύ ωραίες ερμηνείες, εξαιρετικό, πρωτότυπο animation, καταπληκτικές νέες φωνές. Δούλεψε πολύ καλά και βρίσκεται στο πλαίσιο της Εναλλακτικής Σκηνής, της μικρής σκηνής εντός της ΕΛΣ.
Το όνομά μου βρισκόταν ανάμεσα σε εκείνα τα πρόσωπα που θα μπορούσαν, έχοντας και εμπειρία διοίκησης στον πολιτιστικό κλάδο, να στελεχώσουν ένα νέο Δ.Σ. Θα ήταν ελπίδα και τιμή μου απλά να συμμετάσχω στο Δ.Σ. Τελικώς, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κα. Μυρσίνη Ζορμπά, επέλεξε εμένα. Για πρώτη φορά έναν τόσο νέο-δεν είμαι και πολύ νέος, είμαι 42 ετών-άνθρωπος, για τα δεδομένα που είχε μέχρι σήμερα το θέατρο και ένα νεαρό συνολικά Διοικητικό Συμβούλιο. Οπότε με ανθρώπους που οι περισσότεροι προέρχονται από τον καλλιτεχνικό κλάδο-ενδεχομένως είμαι ο μοναδικός που δεν είναι καλλιτέχνης-θα πορευθούμε στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος όπου βρισκόμαστε σχεδόν δύο χρόνια, σε μια πορεία ανέλιξης του θεάτρου και ανάδειξής του όχι μόνο πια σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο-θεωρώ ότι αυτό σε μεγάλη έκταση το έχουμε πετύχει- αλλά και σε διεθνές, περιφερειακό επίπεδο. Επιθυμούμε η όπερα της Αθήνας να γίνει ένα από τα δυναμικά και καινοτόμα θέατρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν είναι εύκολο, γιατί ο ανταγωνισμός που έχουμε προέρχεται μόνο από το εξωτερικό και μόνο με πολύ υψηλού επιπέδου θέατρα με πολύ μεγαλύτερη παράδοση και σε εθνικό επίπεδο, από ό,τι οι Έλληνες.
Ο Γιώργος Κουμεντάκης είναι ένας οραματικός, χαρισματικός, τολμηρός άνθρωπος με άποψη για την εξέλιξη του θεάτρου μας σε θέατρο αναφοράς για την όπερα και το λυρικό θέατρο σε διεθνές επίπεδο...τα έργα που παρουσιάζουμε πια, δεν είναι αυτά που θα ανέμενε κάποιος από ένα περιφερειακό, λυρικό θέατρο, μια χώρα χωρίς μεγάλη παράδοση στην όπερα όπως είναι η Ελλάδα. Ξεκινήσαμε φέτος τη σεζόν μας με τσεχική όπερα, τη Γενούφα, που ήταν μια καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία.
Να τονίσω ότι για εμάς είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει απήχηση στο κοινό: Πρώτον γιατί πραγματώνουμε τον στόχο για τον οποίο πληρώνει ο Έλληνας φορολογούμενος που είναι η διάχυση του λυρικού θεάτρου και της υψηλής αυτής τέχνης της όπερας, σε ένα ευρύτερο κοινό και δεύτερον γιατί ισχυροποιεί τα οικονομικά μας μεγέθη, τα οποία στον πολιτιστικό κλάδο είναι πάντα περιορισμένα.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού όλα αυτά τα χρόνια και με αλλαγές προσώπων στην ηγεσία, έχει στηρίξει αμέριστα τη Λυρική Σκηνή γιατί αναγνωρίζει ότι είναι ένα πολιτιστικό κεφάλαιο. Εμείς, με το υστέρημα του ελληνικού λαού και με τη στήριξη από την εκάστοτε ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και χορηγούς-δωρητές με προεξάρχον βεβαίως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μπορέσαμε και όχι μόνο δεν χάσαμε βήματα, δεν χάσαμε συνέχειες την περίοδο της κρίσης, αλλά «ανοιγόμαστε» σε πολύ καινούργιες ιδέες και πολύ δυναμικά στο μέλλον.
Με δεδομένες τις αυξημένες δυνατότητες της νέας ΕΛΣ, πώς σκοπεύετε να αναβαθμίσετε την καλλιτεχνική εξωστρέφειά της;
Καταρχάς είμαι εδώ σχεδόν δυο μήνες, προσπαθώ να υποβοηθώ και να επικουρώ το έργο της καλλιτεχνικής διεύθυνσης, το οποίο όμως έχει βρει μια πολύ μεγάλη ευκαιρία. H εξ ολοκλήρου δωρεά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, είναι ένα μεγάλο δώρο προς τους Έλληνες, όχι μόνο στον τομέα της Βιβλιοθήκης αλλά και στον δικό μας τομέα, της όπερας και βεβαίως στο περιαστικό μεσογειακό Πάρκο. Άρα αυτό το μεγάλο δώρο, πρέπει να το δούμε με σύνεση αλλά και με φιλοδοξία. Θεωρώ ότι η χώρα μας σιγά σιγά ανακτά τη γενική της αυτοπεποίθηση. Σε αυτό το πλαίσιο η κοινωνία μας, ο πολιτιστικός κλάδος και ειδικότερα ο τομέας της όπερας, πρέπει να μπορέσει να ακολουθήσει αυτή τη φάση ανάδυσης από μια πολύ δύσκολη περίοδο. Τολμώ να πω ότι οι νέες εγκαταστάσεις αποτελούν απλά την αφετηρία για να φτιάξουμε ακόμα πιο καλό δυναμικό, υποδομή, να διευρύνουμε το κοινό μας, να μπορέσουμε να συλλέξουμε ερεθίσματα γι’ αυτό, με μετακλήσεις, διεθνείς συνεργασίες, συμπαραγωγές. Για παράδειγμα, η όπερα «Σιμόν Μποκκανέγκρα» του Τζουζέπε Βέρντι που έκανε πρεμιέρα, μια παραγωγή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, στην οποία συμμετέχει ένα εκλεκτό καστ καλλιτεχνών. Επιπλέον, πήγαμε πολύ καλά στις γιορτές με τη γαλλική όπερα «Μανόν» του Ζυλ Μασνέ.
Η καλλιτεχνική διεύθυνση προσπαθεί να δουλεύει τα έργα σε κύκλους ακριβώς για να δημιουργείται πια σιγά σιγά μια πιο πλήρης εικόνα στο κοινό μας. Συνεχίζουμε τις προσπάθειες εναλλακτικού μουσικού θεάτρου στην Εναλλακτική Σκηνή, συνεχίζουμε τις κοινωνικές και εκπαιδευτικές δράσεις της Λυρικής Σκηνής. Εκτός από το μεγάλο δώρο του ΚΠΙΣΝ, τη στήριξη στην Εναλλακτική Σκηνή και τις κοινωνικές μας δράσεις, εκτός από την υποστήριξη στη μετάβαση από το θέατρο «Ολύμπια» και τις παλιές μας εγκαταστάσεις στις νέες, σύγχρονες εγκαταστάσεις, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανακοίνωσε στις 3 Ιανουαρίου, τη νέα μεγάλη δωρεά προς την Εθνική Λυρική Σκηνή, που αφορά ακριβώς αυτό: στην εξωστρέφεια και στη διεθνείς μετακλήσεις. Προσπαθούμε δηλαδή με ορίζοντα και το 2021, με 20 εκατομμύρια ευρώ προίκα, να στήσουμε όλο αυτό το νέο αφήγημα που χρειάζεται η νέα Ελλάδα στην τρίτη εκατονταετία της ζωής της.
“Προσπαθούμε δηλαδή με ορίζοντα και το 2021, με 20 εκατομμύρια ευρώ προίκα, να στήσουμε όλο αυτό το νέο αφήγημα που χρειάζεται η Ελλάδα στην τρίτη εκατονταετία της ζωής της”
Οφείλουμε να δείχνουμε τη συνολική αυτοπεποίθηση που έχει η χώρα, τη συνολική πρωτοπορία, είμαστε μια δημοκρατική χώρα που πέρασε πολύ δύσκολα αλλά ανήκει στον πυρήνα της Ευρώπης, ένα ευρωπαϊκό είδος όπως η όπερα, δεν θα μπορούσε να έχει και την ελληνική συμβολή. Η προίκα των 20 εκατομμυρίων της νέας δωρεάς θεωρώ ότι θα καταστήσει και τη θεματική της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 που δεν είναι μια τοπική επανάσταση, είναι ένα διεθνές γεγονός που συντάραξε την τότε κοινή γνώμη και γι’αυτό προσπαθούμε να τη συνδέσουμε και με παραστάσεις όπως η Αμερικανική, η Γαλλική Επανάσταση. Με τα σύνθετα θέματα, τους σύγχρονους προβληματισμούς αλλά και έναν προβληματισμό που υπάρχει για την πορεία των εθνικών κρατών, για το πού πηγαίνει η Ευρώπη σήμερα.
Πρόσφατα, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος κ. Δρακόπουλος αναφέρθηκε στη στήριξη μιας «νέας καλλιτεχνικής ταυτότητας» της ΕΛΣ. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της ταυτότητας;
Η «νέα καλλιτεχνική ταυτότητα» είναι μια από τις εξαιρετικές αρμοδιότητες της καλλιτεχνικής διεύθυνσης την οποία εμπιστεύομαι και εναγκαλίζομαι πλήρως, γι’αυτό βρίσκομαι εδώ, για να βοηθήσω. Αν μπορούσα να αποδελτιώσω σε λίγες λέξεις τη «νέα καλλιτεχνική ταυτότητα», θα έλεγα: εξωστρέφεια, διεθνοποίηση, υψηλή καλλιτεχνική ετοιμότητα, εκπαίδευση κοινού, ακόμα μεγαλύτερο ”άνοιγμα” στην κοινωνία.
Πώς διαμορφώνονται οι ανάγκες κρατικής επιχορήγησης για την ομαλή λειτουργία της ΕΛΣ, πέραν της χρηματοδότησης από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος;
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Αναφέραμε αρκετά τον μεγάλο μας δωρητή, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και υπάρχει και πλήθος άλλων χορηγών, στέργουν και προστρέχουν οικονομικά την Εθνική Λυρική Σκηνή και πια μέσα από τις πολύ δημιουργικές από τη στάνταρ «ξερή» χορηγική συνεργασία, δίνει ένα ποσό και μπαίνει ο λογότυπος. Προσπαθούμε για ακόμα μεγαλύτερες δημιουργικές σχέσεις με τους χορηγούς. Ο βασικός χρηματοδότης είναι ο Έλληνας φορολογούμενος, είναι το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού για εμάς και θα παραμείνει. Είμαστε ένας εποπτευόμενος φορέας του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ανήκουμε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Άρα βλέπω, από τη λίγη μου εμπειρία αλλά και από ό,τι παρακολουθούσα έξωθεν μέχρι τώρα, ότι όχι μόνο είναι αποφασιστικής σημασίας αλλά είναι και πολύ ουσιαστική η στήριξη και η εποπτεία από το Υπουργείο Πολιτισμού και από το κοινό ταμείο, τα χρήματα που διαχειρίζεται η Πολιτεία μας. Θεωρώ ότι θα συνεχίσει στο μέλλον. Προφανώς κάθε φορέας θέλει τα καλύτερα οικονομικά δεδομένα σε επίπεδο επιχορήγησης. Προφανώς οι ανάγκες μας είναι πολύ μεγαλύτερες από τη μια σκηνή του «Ολύμπια» των 600 θέσεων στις δυο σκηνές των περίπου 2.000 θέσεων και μια τεράστια εγκατάσταση.
“Είμαστε σε απόλυτη συνεννόηση με την Πολιτεία για να μπορούμε να εξασφαλίσουμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για την ανάδειξη αυτού του έργου, το οποίο είναι σε μεγάλη εξέλιξη.”
Είμαστε σε απόλυτη συνεννόηση με την Πολιτεία για να μπορούμε να εξασφαλίσουμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για την ανάδειξη αυτού του έργου, το οποίο είναι σε μεγάλη εξέλιξη. Θεωρώ ότι θα μας στηρίξουν όπως έκαναν και το προηγούμενο διάστημα και σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες. Θεωρώ ότι τώρα θα είναι ακόμα καλύτερα τα πράγματα γιατί έχει και άλλη δυνατότητα και η ίδια η Πολιτεία, ως προς τη στήριξη καλλιτεχνικών έργων.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της ΕΛΣ, σήμερα;
Είναι πολλές οι προκλήσεις. Όταν είσαι σε έναν δημόσιο οργανισμό και προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα, πολλά από εκείνα που έβλεπες αρκετά πιο εύκολα, εδώ είναι πιο δύσκολα να γίνουν και ορθώς. Διότι μιλάμε για ένα σύστημα διαδικασιών μέσα στον δημόσιο τομέα από τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων, τον τρόπο που τα ξοδεύεις, τον τρόπο που αξιολογείς και διαχειρίζεσαι το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά ακόμα και από τη βαρύτητα που έχει κάποια δική σου ενέργεια. Ήμουν πρόεδρος σε ένα μικρό Φεστιβάλ του ιδιωτικού τομέα και τώρα καλούμαι στον μεγαλύτερο-ίσως-πολιτιστικό φορέα της χώρας, να κάνω την ίδια δουλειά με την ίδια επάρκεια, μολονότι οι προκλήσεις είναι πολύ μεγάλες σε λειτουργικό, οικονομικό και υπαρξιακό επίπεδο.
Σε συνεργασία με την καλλιτεχνική διεύθυνση της ΕΛΣ, τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον;
Είναι πολλά και ίσως ο κ. Κουμεντάκης θα ήταν αρμόδιος να μας απαντήσει και να μας το εξυφάνει στην ολότητά του. Προσωπικά, θα στεκόμουν στην ανάδειξη δράσεων σε διεθνές επίπεδο μέσα από συνεργασίες και μετακλήσεις μεταξύ σημαντικών ξένων καλλιτεχνών, τα ονόματα των οποίων θα ακούσετε πολύ σύντομα. Για παράδειγμα, θα «ανεβάσουμε» σύντομα την όπερα Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ σε σκηνοθεσία της Φανί Αρντάν. Προσωπικό όραμα, δεδομένου ότι η θητεία μας λήγει στο τέλος του 2021, θα ήταν να μπορέσουμε να είμαστε από τους βασικούς πρεσβευτές στις δράσεις εορτασμού των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, πάντα με την οπτική που αναφέραμε: ένα παγκόσμιας υφής επαναστατικό γεγονός, το οποίο για εμάς τους Έλληνες έχει και αυξημένη αξία γιατί είναι η γενεσιουργός αιτία που σήμερα υπάρχουμε ανάμεσα στη χορεία των σημαντικών κρατών της Ευρώπης και της ανθρωπότητας. Αυτό που σήμερα εισπράττουμε ως Ελλάδα, είναι κάτι που ζυμώθηκε από τις αρχές και την εποχή της Επανάστασης. Αν μπορεί κάτι η Λυρική να κάνει, είναι με τη διεθνή γλώσσα της όπερας, αυτό το πράγμα να το κάνει πιο κατανοητό στο διεθνές κοινό.