«Στην καρδιά είμαι καλλιτέχνης», μας λέει ένας από τους εμβληματικότερους Ελληνες επιχειρηματίες του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, το όνομα του οποίου συνδέθηκε με τον χώρο της αυτοκινητοβιομηχανίας - o Βασίλης Θεοχαράκης.
Αφορμή μιας συνέντευξης-απολογισμού ζωής έδωσε η έκθεση των έργων του με τίτλο «Γλαυκή θάλασσα», που εγκαινιάστηκε προσφάτως στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης και διευθυντή των εικαστικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Β&Μ Θεοχαράκη, Τάκη Μαυρωτά.
Τριάντα και πλέον αντιπροσωπευτικές ελαιογραφίες και υδατογραφίες των τελευταίων χρόνων δουλειάς του ζωγράφου περιλαμβάνει η συγκεκριμένη έκθεση που θα παραμείνει στους χώρους του Ιστορικού Αρχείου-Μουσείου Ύδρας έως τις 16 Νοεμβρίου 2023.
- Πως ξεκινάει και πως εξελίσσεται μια καθημερινή μέρα;
Σηκώνομαι περίπου στις εννιά παρά τέταρτο και βγαίνω και κάνω τη δουλειά μου. Παίρνω το πρωινό μου και μετά έρχομαι εδώ αφού πρώτα περάσω από την Renault γιατί είναι στο δρόμο μου. Δεν περνάω ποτέ από το Ιδρυμα. Είναι η Μαρίνα εκεί. Ερχομαι λοιπόν στην δουλειά κάθε μέρα. Μέχρι το μεσημέρι είμαι επιχειρηματίας, μετά το μεσημέρι είμαι ζωγράφος. Κάθε μέρα ζωγραφίζω, αν μπορώ δηλαδή. Εχω ατελιέ και στην Αθήνα και στο Λαγονήσι, όπου μένουμε τώρα. Θα έλεγα ότι ζωγραφίζω σχεδόν πέντε ώρες ημερησίως. Δεν καταλαβαίνω πως περνάει η ώρα, ερχονται και μου φωνάζουν «πάμε κύριε Βασίλη». Το χέρι που ζωγραφίζω πονάει πάντα από ψηλά. Κι αν έχεις το χέρι σου πέντε ώρες έτσι....Χθες, να φανταστείτε είχα χρωματίσει μέχρι και τα πόδια μου. Είπαμε τα χέρια, αλλά και τα πόδια βρε αδερφέ...
- Καταπιάνεστε με καινούργια πράγματα;
Ναι. Τώρα τα έργα μου έχουν γίνει πιο πολύπλοκα με την πάροδο του χρόνου. Ετσι το αισθάνομαι. Μέχρι που θα πάρει ο Θεούλης τα χρόνια μου...
- Είστε χαρούμενος γι’ αυτή την έκθεση που κάνετε στην Υδρα;
Κοιτάξτε να δείτε, εγώ πηγαίνω κάθε καλοκαίρι στην Υδρα...
- «Ο Βασίλης Θεοχαράκης έχει την αρετή και κατατάσσεται στην μεγάλη οικογένεια εκείνων που έχουν ανοιχτά μάτια και επιμένουν να ζωγραφίζουν» έχει πει ο Τέτσης για εσάς...
Δημοσιεύουμε αυτό το κείμενο του Τέτση στον κατάλογο της έκθεσης στην Υδρα, έτσι αποφάσισε ο Τάκης Μαυρωτάς.
- Θυμάστε τον Παναγιώτη Τέτση;
Ε, βέβαια τον θυμάμαι. Δυο-τρεις μέρες πριν πεθάνει μας έκανε το τραπέζι στην Υδρα. Δεν του κάναμε εμείς τον τραπέζι, αλλά μας το έκανε εκείνος. Μας το έκανε, μας κάλεσε πώς να το πω...
- Κύριε Θεοχαράκη, αισθάνεσθε πιο κοντά στον Παναγιώτη Τέτση ή στον Σπύρο Παπαλουκά ως καλλιτεχνiκή επιρροή;
Και στους δυο. Τον Παπαλουκά τον σέβομαι και τον αγαπάω γιατί έζησα μαζί του πολλά χρόνια, τέσσερα-πέντε. Οσο πήγαινα στο Πανεπιστήμιο (γιατί έχω τελειώσει τη Νομική), άλλο τόσο πήγαινα και στο μάθημα με τον Παπαλουκά. Ηταν ένας εξαιρετικός άνθρωπος, τόσο ήπιος και ήρεμος που ποτέ δεν σου έλεγε «Βασίλη πρόσεξε αυτό», αλλά έβαζε μόνο το δάχτυλό του για να το διορθώσω... Κι εγώ το διόρθωνα. Στο ατελιέ μου έχω μόνο ένα έργο που φτιάχτηκε με τις οδηγίες του Παπαλουκά κατά τη διάρκεια της μαθητείας μου δίπλα του. Είναι ένας Ερμής. Τον Ερμή (αυτόν) τον έχω σαν τα μάτια μου. Ολα μπορεί να τα πουλήσω - αν και δεν συνηθίζω να πουλάω, καμιά φορά αν τύχει μόνο παλαιότερα έδινα. Τον Ερμή όμως τον έχω στο ατελιέ μου στην Αθήνα και δεν θα τον πουλήσω ποτέ. Είναι ένα «δίπλωμα» που έχει να κάνει με τη σκιά και το φως. Δεν είναι δυο χρώματα, σκιά και φως, αλλά τέσσερα.
- Ως γέννημα θρέμμα Πειραιώτης...
.Οχι θρέμμα, γέννημα μόνο. Εφυγα από τον Πειραιά δύο χρονών και πήγα στην Καλλιθέα.
- «Είχαμε ξεκινήσει με ένα μαγαζί με ανταλλακτικά και αξεσουάρ στη Βερανζέρου, όπου πήγαινα και εγώ από τα 15 μου χρόνια κάνοντας τον πωλητή», έχετε πει για την πορεία σας πριν την αγορά της Nissan...
Ναι, με τα πόδια από την Καλλιθέα στην Βερανζέρου. Σήμερα έχω ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό στη Μεγάλη Βρεταννία. Ξέρετε γιατί; Είμαι πολύ συναισθηματικός άνθρωπος. Κάθε πρωί, λοιπόν, που πήγαινα στον πατέρα μου, στην Βερανζέρου, έπρεπε να περάσω από την Μεγάλη Βρεταννία. Πήγαινα, λοιπόν, σκούπιζα τα πεζοδρόμια, μετά το μέσα μαγαζί και αγαπούσα τόσο πολύ την Μεγάλη Βρεταννία που ήταν κομμάτι της καθημερινής μου διαδρομής, ώστε όταν πολλά χρόνια αργότερα έτυχε η ευκαιρία να πάρω μετοχές, αποφάσισα να προχωρήσω. Και να ξέρετε, δεν φέρνω ποτέ αντιρρήσεις στις αποφάσεις τους.
- Ξεκινήσατε από χαμηλά και χτίσατε μια αυτοκρατορία. Τι ταλέντο πρέπει να έχει κανείς για να φτάσει τόσο ψηλά;
Επιθυμία να μην έχει μονάχα ένα μαγαζάκι. Εχτισα αυτό το κτήριο που βλέπετε στην οδό Αθηνών από τα θεμέλια. Πράγματι ερχόμουν κάθε πρωί και «μέτραγα» τα θεμέλια. Και έλεγχα αν είναι καλά ή όχι. Οι πρώτοι που το είχαν αναλάβει έβαζαν κάτι κολονάκια. Αποτέλεσμα, αυτά τα θεμέλια είναι τόσο ισχυρά ώστε στο μεγάλο σεισμό παρά το γεγονός ότι εγώ ήμουν εδώ - ειλικρινά σας λέω κουνήθηκα τόσο ώστε πεταγόμουν μέχρι απέναντι κι έτρεχα για να πιαστώ κάπου - δεν φοβόμουν. Ελεγα αν κινηθεί θα κινηθεί όλο μαζί.
- Παρ′ όλη την τεράστια επιχειρηματική διαδρομή έχετε μια μεγάλη αγάπη στην τέχνη...
Από μικρός. Η αδερφή μου για να περνάει ευχάριστα και δημιουργικά η ώρα της (με ενθάρρυνση της μητέρας μου) ζωγράφιζε. Θυμάμαι είχε ζωγραφίσει μια εκκλησουλίτσα με έναν δρόμο αλλά δεν την είχε τελειώσει. Και της λέω: «Θες να τελειώσω εγώ τον πίνακα;» και μου είπε «γιατί όχι;» και τον τελείωσα. Ηταν ο πρώτος πίνακας που τελείωσα λίγο πριν τα 20 μου χρόνια.
- Μετά ήρθε κι η θητεία στον Σπύρο Παπαλουκά...
Ηταν ένας αρχιτέκτονας, που τον γνώριζε η μητέρα μου. Ηταν από τους καλύτερους αρχιτέκτονες, με έστειλε εκεί. «Κύριε Πάτροκλε η μάνα μου μου είπε να έρθω να ρωτήσω εσάς που να πάω να μαθητεύσω», του είχα πει. «Στον Παπαλουκά παιδί μου», μου απάντησε. Πήγα, λοιπόν, στον Παπαλουκά αλλά... δεν μ′ άρεσαν τα έργα του και γύρισα πίσω και του το είπα. Ηταν πολύ καλός άνθρωπος αυτός αρχιτέκτονας - του Καραντινού η «φάρα». Επέμεινε λοιπόν: «Ακουσε με παιδί μου, εκεί θα πας». «Μα μου φαίνονται πολύ παιδικά τα έργα του», απάντησα - είχα, βλέπεις στο νου μου το Μόναχο (σ.σ. Σχολή Μονάχου). Τον άκουσα όμως και ξαναπήγα. Ο οποίος Παπαλουκάς δεν με άφηνε να πιάσω χρώμα στην αρχή. Μου δίδασκε που είναι η χρυσή τομή. Δεν χρειάζεται να έχεις γνώσεις γεωμετρίας για να ξέρεις. Κι όπως σας βλέπω τώρα, αντιλαμβάνομαι στο πρόσωπό σας που είναι η χρυσή τομή, ορκίζομαι.
- Πώς ανταπεξήλθατε και τα μαθήματα στη Νομική σχολή, και στη θητεία στον Σπύρο Παπαλουκά...
Είχα κι άλλα, έκανα πολλά. Και αγγλικά, και γερμανικά κι άλλα. Είμαι δουλευταράς, αυτό είμαι.
- Στην καρδιά τι είστε πιο πολύ; Επιχειρηματίας ή καλλιτέχνης;
Καλλιτέχνης. Η καλλιτεχνία δεν είναι βέβαια αγώνας, όπως η επιχειρηματικότητα, αλλά έχει κι αυτή τον κόπο της. Πρέπει να βάλεις και μυαλό σ′ αυτή. Θα σας πω και μια ιστορία. Μικρός ήμουν «τρεχαντήρης», έτρεχα πολύ. «Μπορείς να με πας Αθήνα;», μου είχε ζητήσει μια φορά ο Παπαλουκάς. «Βέβαια δάσκαλε». Μπαίνει και κάθεται δίπλα μου. «Βασίλη εάν δεν σε είχα μάθει εγώ να μετράς δεν θα μπορούσες να οδηγήσεις έτσι σήμερα», μου είχε πει.
- Αρα με έναν τρόπο όλα συνδέονται. Κι όσα μάθατε από τον Παπαλουκά σας βοήθησαν. Ποιες αρετές πρέπει να έχει ένας καλός επιχειρηματίας κατά τη γνώμη σας;
Να έχει μυαλό -οξύτατο- γι′ αυτό εγώ ξεκίνησα μια επιχείρηση, μετά τη δεύτερη και μετά την τρίτη. Να έχει ακόμα εντιμότητα χαρακτήρα κι αγάπη στους ανθρώπους. Αν ρωτήσετε εδώ μέσα για εμένα κανένας δεν σας πει ότι ο Βασίλης δεν είναι έντιμος. Πριν χρόνια δημιούργησα ένα εργοστάσιο αυτοκινήτων στο Βόλο για να κατασκευάζουμε αυτοκίνητα για όλη την Ευρώπη αλλά σταμάτησε η λειτουργία του, αυτό δεν θέλω να το κρίνω.
- Τι έχετε αυτή τη στιγμή στο ατελιέ σας;
Πολλά έργα. Τα έχω στον τοίχο.
- Στην Υδρα δείχνετε έργα με θεματική θάλασσα;
Ο Τάκης Μαυρωτάς ήθελε έργα με θάλασσα. Και τον άκουσα. Ζωγραφίζω τα πάντα. Και πρόσωπα - έκανα ένα πορτρέτο της γυναίκας μου και μου είπε: «Με έκανες πολύ όμορφη». Εξακολουθεί να είναι ένας άγγελος, όπως 35 χρονών που την είχα ζωγραφίσει πάλι. Είμαστε μαζί από το 1961, μια ζωή.
- Ποιο είναι το μυστικό του να είναι κανείς με έναν άνθρωπο τόσα πολλά χρόνια και να είναι καλά;
Να αγαπάει τον άνθρωπό του αφενός αλλά, να ξέρετε, υπάρχουν και αντιθέσεις. Εκεί πρέπει να κάνεις το κορόιδο που λένε, να κάνεις υποχώρηση. Κι η γυναίκα μου κάνει γιατί είμαι φωνακλάς. Να και τώρα που μιλάμε, δεν μιλάω δυνατά; Είμαι και τενόρος. Είχα κάνει στη χορωδία της Λυρικής Σκηνής 30 χρόνια. Τραγουδάω και τώρα να ξέρετε, την αγαπώ πολύ την μουσική. Δεν έχω πει ποτέ ψέματα στην ζωή μου, δεν μπορώ να πω ψέματα. Θα κοκκινήσω.
- Μιλήσαμε για τη ζωγραφική, τη μουσική. Μαζί με την σύντροφο της ζωής σας, Μαρίνα, δημιουργήσατε το Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής, Β κ Μ Θεοχαράκη. Του χρόνου θα κλείσει 20 χρόνια παρουσίας στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Εχει εκπληρώσει τους στόχους για τους οποίους δημιουργήθηκε;
Περνάνε τα χρόνια. Εχει υπέρ-εκπληρώσει τους στόχους του, το έχουμε δωρίσει στο κράτος.
- Περιμένατε ότι αυτό το Ιδρυμα θα εξελιχθεί όπως εξελίχθηκε;
Το φανταζόμουν. Μπορεί να μην μπορώ να πηγαίνω εκεί τις καθημερινές τουλάχιστον (πώς να πάω, άλλωστε, αφού έρχομαι στην δουλειά μου;). Θα ήθελα να το δω να συνεχίσει να κάνει τη δουλειά του. Ξέρετε πόσοι πολλοί μαθητές περνούν από εκεί στα εκπαιδευτικά του προγράμματα; Και όλο και μεγαλώνουμε. Και όλο και θέλει η Μαρίνα να πάρουμε κι άλλο κτήριο για να μπορέσουμε να στεγάζουμε τις δράσεις μας που απλώνονται. Οσο ένας άνθρωπος είναι καλός, πιστεύει στη νέα γενιά.
- Αν σας έδινε κανείς τη δυνατότητα να γυρίζατε πίσω στη ζωή σας και να αλλάζατε πράγματα, τι θα αλλάζατε;
Δεν αλλάζω τίποτα. Γιατί να την αλλάξω; Δεν έχω μετανιώσει για τίποτα.
- Ποιο είναι το πιο πολύτιμο πράγμα για εσάς στη ζωή;
Η αγάπη. Νομίζετε ότι δεν έχω τσακωθεί με τη γυναίκα μου; Εχω τσακωθεί αρκετές φορές αλλά το φεγγάρι όταν πέφτει στη θάλασσα πέφτει λίγο-λίγο. Ετσι πέφτει κι εμένα το θυμός μου. Της δίνω ένα φιλί και τελείωσε.
- Ο κατάλογος της έκθεσης της Υδρας συνοδεύεται από κείμενα των Christopher Hudson, Τάκη Μαυρωτά, Claudio Strinati, Παναγιώτη Τέτση, Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα και Αγγελου Δεληβορριά. Πρόκειται για ανθρώπους που συνδέθηκαν μαζί σας και με το έργο σας;
Με αναγνωρίσανε. Δεν με μίσησαν που ήμουν καλός στη ζωγραφική. Και ξέρετε, δεν έχω το πολεμικό στοιχείο μέσα μου, έχω το στοιχείο της αγάπης.
- Και μετά την Υδρα, τι;
Ειλικρινά, δεν έχω ιδέα. Ευτυχώς που έχω τον Τάκη. Να πάμε εδώ, να πάμε εκεί. Να πάμε στην Κωνσταντινούπολη. Πήγαμε μια φορά. Να ξαναπάμε;
- Εκτός από την Κωνσταντινούπολη, έχετε δείξει τη δουλειά σας και στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ... Αισθάνεσθε ότι έχετε ξεπεράσει τα σύνορα;
Εγώ δεν διαφημίζω ποτέ τον εαυτό μου. Βλέπετε τόση ώρα ότι μου τα παίρνετε με το τσιγγέλι. Εχω και παράσημα από το Πατριαρχείο, από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικος, το καλύτερο της Ελλάδας. Πάω στην Κατερίνα της φιλάω το χέρι κι εκείνη μου φιλάει και τα δυο μάγουλα. Δεν νομίζω, πάντως, ότι είμαι κάτι επειδή πήρα αυτό το παράσημο. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι έχω την τέχνη μέσα μου, έχω και το πείσμα.
Ο Βασίλης Θεοχαράκης με μια ματιά
Ο Βασίλης Θεοχαράκης γεννήθηκε στον Πειραιά. Παράλληλα με τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου και αποφοίτησε το 1957, παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον σπουδαίο ζωγράφο Σπύρο Παπαλουκά, Καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Τα έργα του παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1957, στο Διεθνές Φεστιβάλ Νέων στη Μόσχα, καθώς και στην 5η Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής στο Ζάππειο. Έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις.
Έργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα (Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Μουσείο Βορρέ, Ίδρυμα Πιερίδη, Πινακοθήκη Ρόδου, Πινακοθήκη Κυκλάδων, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ, MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης), καθώς και στο εξωτερικό (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κ.α.).
Έχει τιμηθεί από τη γαλλική κυβέρνηση με τη διάκριση του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής, έχει ανακηρυχθεί Μέγας Χαρτουλάριος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έχει λάβει το παράσημο Order of the Rising Sun with Neck Ribbon από τον Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας καθώς και το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Το 2007 ίδρυσε το κοινωφελές Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Βασίλη & Μαρίνας Θεοχαράκη, το οποίο στεγάζεται στο πολυώροφο κτίριο της οδού Βασιλίσσης Σοφίας 9, στην Αθήνα. Ηθελε, όπως λέει ο ίδιος, κάτι να προσφέρει και το έχει δωρίσει στο κράτος.
Info
Βασίλης Θεοχαράκης: «Γλαυκή θάλασσα»
Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας
Εως: 16 Νοεμβρίου 2023