Ενα χρόνο και τρεις μήνες μετά την εκδημία του Αλέκου Φασιανού, το Μουσείο που φέρει το όνομά του ανοίγει τις πύλες του για το κοινό για να διαδώσει το έργο του Ελληνα δημιουργού που παρέμεινε, όπως έλεγε, ένας αυτοδίδακτος μαθητής μέχρι το τέλος της ζωής του. Από τις 26 Απριλίου 2023 το πατρικό του ζωγράφου στην οδό Νεοφύτου Μεταξά 15 θα υποδέχεται το κοινό, ως φυσική συνέχεια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που πραγματοποιούνται στους χώρους του. Το πατρικό σπίτι του Αλέκου Φασιανού σχεδιάστηκε από τον ίδιο και τον αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο την δεκαετία του ’90 για να ανοίξει τις πύλες του ως Μουσείο για το κοινό δυο δεκαετίες αργότερα. Για το γιατί συνέβη αυτό, καθώς επίσης και πολλά ακόμα σε σχέση με τον πατέρα της και για το νέο τοπόσημο της πόλης που συνδέεται με την παρακαταθήκη του, μας μίλησε η κόρη του Αλέκου Φασιανού, Βικτώρια που διαχειρίζεται την «κληρονομιά» του.
- Πότε ιδρύθηκε το Μουσείο Φασιανού και ποιοι είναι οι σκοποί του; Ποια τμήματα το απαρτίζουν;
Το μουσείο σαν ιδέα ενός χώρου που θα στεγάζει κομμάτι της συλλογής του Φασιανού, ολοκληρώθηκε το 1995, δεν άνοιξε ποτέ όμως για το κοινό. Τώρα όμως, το Αlekos Fassianos Estate, που το διαχειρίζεται η οικογένεια, το ανοίγει για το κοινό πρώτη φορά. Οι σκοποί του είναι να συμπεριληφθεί σαν μια νέα στάση στον πολιτιστικό χάρτη της Αθήνας, να διαδώσει το έργο του Αλέκου Φασιανού, να δημιουργήσει νέα υγιή πρότυπα και να καλλιεργήσει την φαντασία και την δημιουργία μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα.
- Ποια η αρχιτεκτονική του φιλοσοφία δεδομένου του ότι στεγάζεται στο πατρικό του Αλέκου Φασιανού;
Ο χώρος ήταν η οικία του Αλέκου Φασιανού. Εκεί μετακόμισε την δεκαετία του ΄30 όταν ο παππούς του Ανδρέας, ορίζεται παπάς στην εκκλησία του Αγίου Παύλου. Το σπίτι ήταν ένα γωνιακό αθηναϊκό νεοκλασικό με εσωτερική αυλή και κεραμοσκεπή και εκεί έζησε όλη η οικογένεια όπως είθισται και μοιραζόταν μια εξωτερική τουαλέτα. Την δεκαετία του 70, όταν ο Φασιανός ετοίμαζε μια έκθεση στην γκαλερί του Ιόλα, λαμβάνει ένα γράμμα από την μητέρα του στο οποίο του έγραφε ότι το κατεδάφισε για να κάνει μια πολυκατοικία της αντιπαροχής. Ο Φασιανός, μόλις επέστρεψε, ζητάει από τον Ελληνα αρχιτέκτονα και ζωγράφο Κυριάκο Κρόκο (1941 - 1998) να αναδιαμορφώσουν την πολυκατοικία με τα υπάρχοντα θεμέλια της σε κάτι που θα τους εκφράζει εικαστικά και αρχιτεκτονικά. Ολόκληρος ο χώρος εμπλουτίστηκε και διαμορφώθηκε προσεκτικά, πάντα με το σεβασμό στο παλιό οικοδόμημα, χρησιμοποιώντας μια ποικιλία υλικών και φινιρισμάτων (σκυρόδεμα, πέτρα, μωσαϊκό, τούβλο, σοβάς) και μια παλέτα γήινων γκρι, κόκκινων χρωμάτων, καθώς επίσης και ώχρες. Ο αρχιτέκτονας ήθελε η δομή του κτιρίου να είναι εμφανής, τα υλικά να είναι ορατά. Η ενασχόληση του καλλιτέχνη ήταν να δημιουργήσει έναν χώρο σε αρμονικό διάλογο με τα έργα του. Η καλλιτεχνική ευαισθησία τους είναι εμφανής στη δομή του χώρου με τα διαφορετικά φινιρίσματα των τεχνικών του λιθοξόου, τη μαρμάρινη μπορντούρα που πλαισιώνει το μωσαϊκό δάπεδο αλλά και τις λεπτομέρειες όπως η περίτεχνη ελικοειδής σκάλα που εγγράφεται σε παράγωνο και στέκεται σε τρία μέτωπα, η εισαγωγή ψηφιδωτών στο μωσαϊκό δάπεδο, οι ζωγραφισμένες φιγούρες στους τοίχους με την τεχνική της νωπογραφίας, οι μπρούτζινες λαβές στις πόρτες καθώς και ο μεταλλικός δράκος που κρέμεται από την οροφή του υπογείου για να κρύβει τα καλώδια. Ολη η πολυκατοικία είναι έτσι επιμελημένη.
Το Μουσείο Αλέκου Φασιανού έχει αξιοσημείωτη σημασία για τον σύγχρονο εικαστικό και αρχιτεκτονικό χάρτη της Αθήνας τόσο για την δεξιοτεχνία του αρχιτέκτονα σε διορθωτική επέμβαση σε υπάρχον κτίριο όσο και για το γεγονός ότι ένα από τα λίγα μουσεία στον κόσμο στα οποία η σύμπραξη καλλιτέχνη και αρχιτέκτονα είναι τόσο αρμονική και εμφανής.
- Γιατί ενώ σχεδιάστηκε από τον Αλέκο Φασιανό και τον Κυριάκο Κρόκο την δεκαετία του ’90 θα ανοίξει τις πύλες του για το κοινό δυο δεκαετίες αργότερα, στις 26 Απριλίου 2023;
Όπως έλεγε ο Φασιανός «οι ιστορικοί του μέλλοντος θα ασχοληθούν» μάλλον δεν ήθελε να αναλάβει την ευθύνη να ανοίξει επίσημα ένα μουσείο και γι′ αυτό καλούσε κάποιους φίλους του τακτικά.
- Με τι σκεπτικό έχει λειτουργήσει μέχρι τώρα και ποια είναι η ανατροφοδότηση που έχετε πάρει από το κοινό; Θυμάστε κάποιο/α σχόλια από τα παιδί/ια που έχουν βρεθεί στους χώρους του και σας έχει εντυπωθεί στη μνήμη;
Έχουμε ξεκινήσει επίσημα με τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα και το στήσιμο μιας μουσειοβαλίτσας που θα ταξιδέψει στην ελλάδα. Με τα εκπαιδευτικά προγράμματα που ξεκινούν με την υποστήριξη της Alpha Bank καισχεδιασμό και υλοποίηση την ομάδας VYCA (Very Young Contemporary Art), στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε υγιή πρότυπα για τα παιδιά, όπως ο Φασιανός και ο Κρόκος, και να μπορέσουν οι νέοι να καλλιεργήσουν την φαντασία και την περιέργειά τους μέσα από τα προγράμματα. Θεωρώ πως είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να εκφράζονται μέσα από πρότυπα με μια καλή έξωθεν μαρτυρία, ανθρώπων που ήταν δημιουργικοί, απλοί, και έκαναν έργο προερχόμενο από τις αναμνήσεις και τα παιδικά τους βιώματα με σεβασμό και αγάπη. Tα σχόλια όσων έχουν έρθει είναι πολύ ενθαρρυντικά. Εχουν σχολιάσει πολλοί, μεταξύ άλλων, ότι έχει πολύ καλή αύρα και τους θυμίζει σπίτι που ήταν και ο στόχος της δημιουργίας, όχι να γίνει μια πινακοθήκη αλλά ένας ωραίος χώρος, σαν το σαλόνι μας, ένα αρχιτεκτόνημα το οποίο θαυμάζεται από όλους. Να πούμε ότι είναι το τελευταίο έργο του Κυριάκου Κρόκου και το μόνο επισκέψιμο στην Αθήνα.
- Πως στελεχώνεται η μόνιμη συλλογή του Μουσείου; Ποια έργα την απαρτίζουν και ποιων περιόδων του Αλέκου Φασιανού;
Η συλλογή στελεχώνεται από 30 έργα από την δεκαετία του 50- 60 μέχρι το 2015. Mας υποδέχεται η μητέρα του, στην οποία και ανήκε το σπίτι. Περιλαμβάνει έργα που έχει δημιουργήσει στο σπίτι εκείνο τα οποία προέρχονται από διάφορες εποχές. Εργα που αναφέρονται στην πόλη, την Αθήνα με θέματα όπως η καντάδα, η παρέλαση, οι καφενόβιοι, οι τεχνίτες κι οι μικροπωλητές, έργα με μυθολογικά θέματα και άλλα. Έχουμε φτιάξει και μια γωνία σαν να είναι στο ατελιέ του.
- Εκτός από μόνιμη συλλογή θα φιλοξενεί και περιοδικές παρουσιάσεις / εκθέσεις; Προγραμματίζεται κάτι για τα εγκαίνια του Μουσείου; Πώς σχεδιάζετε εκείνην την ημέρα;
Θα γίνουν σίγουρα διάφορες δράσεις στο μέλλον στο χώρο. Έχουμε ήδη ξεκινήσει με περιπάτους στην γειτονία του Φασιανού που έχουν σημειώσει μεγάλη προσέλευση. Έχουμε κινηματογραφήσει τρία βίντεο αφιερωμένα στο Φασιανό και συμμετείχαμε στο Open house. Τέτοιες δράσεις μας ενδιαφέρουν πολύ.
Τα εγκαίνια, σκεφτόμαστε να γίνουν τον Σεπτέμβριο και ίσως γίνει μια Κυριακή αναμετάδοση όλη μέρα με κάποιο ραδιοφωνικό σταθμό. Ένα all day event !
- Εχετε κάνει μελλοντικό προγραμματισμό των εκθέσεων και των συνεργασιών που θα ακολουθήσουν (αν ακολουθήσουν φυσικά);
Οχι ακόμα δυστυχώς! Θα ενημερώνουμε το κοινό μέσω των διαφόρων μέσων επικοινωνίας. Ανοίγει και το ατελιέ του Φασιανού στην Κέα από 15 Ιουλίου ως 15 Σεπτεμβρίου 2023 με ξεναγήσεις και εκεί.
- Το Μουσείο θα φιλοξενεί και έργα άλλων καλλιτεχνών; Αν ναι, υπάρχει κάποιο σκεπτικό ως την επιλογή;
Κάποια στιγμή, γιατί όχι; Μπορεί ένα από τα διαμερίσματα του επάνω ορόφου να γίνει residency και να πραγματοποιηθεί έκθεση σε διάλογο με το Φασιανό.
- Πως θα θέλατε να δείτε αυτό το Μουσείο σε δέκα χρόνια;
Να λειτουργεί ακόμα! Είναι δύσκολο χώροι τέχνης και πολιτισμού να συντηρούνται. Απαιτεί πολύ ενέργεια, κρατική βοήθεια και χορηγούς που να ενισχύουν το έργο. Θα ήθελα να έχουμε ενδυναμώσει την ακαδημαϊκή έρευνα γύρω από το έργο του Φασιανού και μέσα από το μουσείο και το ευρύτερο έργο μας σαν Estate να αντιληφθεί ο κόσμος το εύρος της δημιουργίας του.
- Τι θα απαντούσατε σ′ αυτούς που θα σας έλεγαν ότι ο Αλέκος Φασιανός έβαλε την «σφραγίδα« της ζωγραφικής του αρκετά μαζικά χωρίς να δείξει μια επιλεκτικότητα;
Ο Φασιανός ήταν ένας πολυμήχανος καλλιτέχνης, εργοστάσιο φαντασίας, έμπνευσης και δημιουργίας, αλίμονο αν τον περιόριζε κάποιος! Σε αυτή την περίπτωση, θα μιλούσαμε για άλλον καλλιτέχνη, για μια άλλη προσωπικότητα. Βασικό του χαρακτηριστικό ήταν να δημιουργεί, και ήθελε, όπως πολλοί ζωγράφοι της εποχής τους, το έργο να διαχέεται παντού, να μπορούν όλοι να έρχονται σε επαφή με την τέχνη και να την θαυμάζουν. Δεν καταλαβαίνω γιατί τέτοιοι άνθρωποι πρέπει να είναι επιλεκτικοί.
- Αν κι ως κόρη μπορεί να «επεμβαίνει» το προσωπικό φίλτρο, ποια, κατά τη γνώμη σας, η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του Αλέκου Φασιανού;
Θα έλεγα πως η μεγαλύτερη παρακαταθήκη ήταν ότι το έργο του μιλάει στην καρδιά, μπορούν οι περισσότεροι να το αντιληφθούν και να φανταστούν μια δική τους στιγμή μέσα στις φιγούρες και τα σκηνικά του. Είναι τεράστια η παρακαταθήκη και ακόμα δεν την έχουμε μελετήσει στον όλον. Θέλει χρόνο και πολύ διάθεση, οπότε πέρα από το ζωγραφικό στοιχείο έχουμε πολλά ακόμα να μάθουμε από εκείνον.
- Τι είναι αυτό που κρατάτε ως πολυτιμότερο φυλαχτό από τον πατέρα σας - ένα έργο, μια συμβουλή, μια στιγμή μαζί του;
Να είσαι όσο μπορείς αυτοδίδακτος, να μην μιμήσαι και να δρας σαν την μέλισσα πέρνοντας από παντού μέλι και φτιάχνοντας το δικό σου μέλι. Οι παιδικές αναμνήσεις είναι τεράστιο φυλαχτό.