H Villa Ypsilon στην Πελοπόννησο είναι ένα αρχιτεκτονικό πρότζεκτ καινοτόμου προσέγγισης αλλά χαμηλού μπάτζετ και ελάχιστου οικολογικού αποτυπώματος.
Αναδεικνύοντας εμφατικά ότι το πρωτότυπο μπορεί να είναι εφικτό και το λειτουργικό, όμορφο, υπήρξε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα και βραβευμένα κτήρια του 2017 σε διεθνές επίπεδο. Δημιουργός της Villa Ypsilon το αρχιτεκτονικό γραφείο LASSA με έδρα το Λονδίνο και ιδρυτή τον Theo Sarantoglou Lalis (και την σύζυγό του Dora Sweijd). «Κατάγομαι και από τους δυο γονείς μου από Ελλάδα, από Νάξο και Αθήνα. Μεγάλωσα στο εξωτερικό αλλά όλα τα καλοκαίρια μου τα περνούσα στην Ελλάδα», μου λέει ο 42χρονος Θοδωρής Σαραντόγλου, σε άψογα ελληνικά.
«Ήμουνα διευθυντής σε αρχιτεκτονικό γραφείο στη Νέα Υόρκη επί μια δεκαετία. Κάναμε πολύ μεγάλα έργα, πύργους εκατοντάδων μέτρων στην Κορέα, το ξενοδοχείο στη Φόρμουλα Ένα στο Άμπου Ντάμπι. Όταν το 2009 ανοίξαμε το δικό μας γραφείο, θέλησα να χρησιμοποιήσω τις γνώσεις αυτές σε «κανονικές» κατασκευές». Ο Θοδωρής Σαραντόγλου, εκτός από επικεφαλής της LASSA, διδάσκει στην φημισμένη “Architectural Association” στο Λονδίνο, όπως και σε μεταπτυχιακά προγράμματα στο Χάρβαρντ και στο Κολούμπια. Η συζήτηση μαζί του εξηγεί σε διαστάσεις δημοσίευσης, πως τα πολλά λεφτά δεν είναι απαραίτητα για την ποιότητα ζωής και την καλαισθησία. Ούτε αποτελούν -τα δύο τελευταία- προνόμιο ολίγων και εκλεκτών.
«Το οικόπεδο βρισκόταν σε έναν ελαιώνα στη Φοινικούντα. Όταν περπατήσαμε με την πελάτισσα στο χωράφι, οι ελιές έκρυβαν τη θέα. Ρώτησα την ίδιοκτιτρια τι θέα ήθελε να έχει από το σπίτι και δεν ενδιαφερόταν μόνο για τη θάλασσα και το νησάκι Σχίζα του Μεσσηνιακού κόλπου, αλλά επιθυμουσε επίσης να έχει θέα και προς το βουνό όπου υπάρχει ένα γραφικό χωριό με κυπαρίσσια. Ο ρόλος του σπιτιού ήταν να οργανώσει εκ νέου την όραση στο τοπίο», μου λέει ο Θοδωρής Σαραντόγλου.
- Είναι ένα μοντέρνο αλλά ήπιων διαστάσεων κτίσμα.
Αποφασίσαμε ότι το σπίτι δεν έπρεπε να ξεπερνά το ύψος των ελιών του κτήματος. Στην περιοχή δεν διασώζεται παραδοσιακή αρχιτεκτονική, όπως στη Μάνη ή στις Κυκλάδες. Κυριαρχούν οι «τουριστικές» μεζονέτες, βιαστικά κτισμένες, και σε κάθε λόφο, διώροφες κατασκευές. Εμείς θεωρήσαμε ότι εφόσον θα αφαιρούσαμε 5-6 ελιές, δεν χρειαζόταν να κτίσουμε πάνω όροφο για να έχει θέα, όποτε αποφασίσαμε το σπίτι να είναι διακριτικό και να ενσωματώνεται στην τοπογραφία. Ήταν και μια αντίδρασή μας αυτή η λογική, έναντι του boom της κατασκευής που συνέβη την προηγούμενη δεκαετία.
- Ο σχεδιασμός του σπιτιού- και τελικά το σχήμα Y- πως προέκυψε;
Το σχήμα Υ προέκυψε ως συνέπεια των προτεραιοτήτων που θέσαμε, των λειτουργικών αναγκών που θέλαμε να ικανοποιούνται. Το σπίτι έχει σχεδιαστεί για να καδράρει το τοπίο από μέσα προς τα έξω - δεν φαίνεται αυτό το χαρακτηριστικό στις φωτογραφίες παρά μόνο στην φωτογραφία του σαλονιού. Υπάρχουν 3 αυλές και καθεμία καδράρει ένα συγκεκριμένο σημείο του τοπίου: τη Σχίζα, ένα γραφικό ορεινό χωριό και το ηλιοβασίλεμα. Η γεωμετρία από μόνη της δεν μας ενδιαφέρει όσο η εμπειρία και η χρηστικότητα που δημιουργεί.
«Χρησιμοποιώντας υπολογιστικά προγράμματα ηλιακής προσομοίωσης (solar simulation) σχεδιάσαμε τη γεωμετρία ώστε να παρέχει θέα αλλά και σκιά ορισμένες ώρες της ημέρας σε κάθε χώρο του σπιτιού. Βάσει του σχεδιασμού η αυλή της δύσης μέχρι τις 11.30 έχει σκιά, μετά από δυο ώρες η σκιά έχει περάσει στην ανατολική αυλή, όπου μπορεί κάποιος να απολαύσει το μεσημεριανό του. Το σχήμα Υ επιτρέπει να χρησιμοποιείται όλη η περιφέρεια του σπιτιού και όχι μόνο το σημείο της πανοραμικής θέας. Το αντιμετωπίσαμε ως πρότζεκτ σε έναν όμορφο ελαιώνα, με δέντρα, χρώματα και πραγματικές υφές, όχι σαν καρτ ποστάλ».
- Το περιβαλλοντικό όφελος του σχεδιασμού;
Το φυτεμένο δώμα και ο προσανατολισμός προσφέρουν το μεγαλύτερο όφελος. Για παράδειγμα, στη μεγάλη τζαμαρία του σαλονιού υπολογίσαμε τον πρόβολο ώστε το καλοκαίρι να μη μπαίνει ποτέ μέσα ο ήλιος, αλλά να σταματά πενήντα πόντους από το τζάμι. Το σπίτι δεν υπερθερμαίνεται το καλοκαίρι- το χειμώνα όμως η γεωμετρία της πράσινης στέγης έχει διαμορφωθεί ώστε να μπαίνει ο ήλιος πέντε μέτρα μέσα στο σαλόνι. Δεν χρειάζεται σχεδόν καθόλου ψύξη και θέρμανση και αυτό οφείλεται (και) στη μόνωση, φυσικά, αλλά είναι, κυρίως, θέμα γεωμετρίας.
«Η αντίληψη της οικολογίας σήμερα σχετίζεται με τις προδιαγραφές των υλικών και των μηχανικών συστημάτων. Η τεχνολογία γίνεται ξεπερασμένη μέσα σε λίγα χρόνια και πολλά υλικά και συστήματα πρέπει να τα εισάγουμε. Αν όμως μπορούμε να σχεδιάσουμε τη γεωμετρία ώστε να μειώσουμε την ανάγκη για μονώσεις και συστήματά κλιματισμού εισαγόμενα από τη Γερμανία, έχει καλώς».
- Στο σχεδιασμό είναι έντονη η χρήση καμπυλών..
Η Villa Ypsilon συνδυάζει ορθές καθώς και καμπύλες γραμμές. Σε συγκεκριμένα σημεία χρησιμοποιήθηκαν οι καμπύλες - για το καδράρισμα του ουρανού και για να «δένει» όσο πιο αρμονικά το κτίσμα με την τοπογραφία της περιοχής. Οι καμπύλες παράγουν μια αίσθηση φυσικής συνοχής με το τοπίο. Πάντως ο σχεδιασμός δεν προέβλεπε σε κάποιο μεταφορικό σκοπό όπως αναφέρθηκε σε κάποιες δημοσιεύσεις..
«Επιθυμούσαμε επίσης το σπίτι να “ωθεί” τον κάτοικό του να κινείται, οι αυλές να είναι άμεσα προσβάσιμες και χρηστικές και το κτίριο εν γένει να ”προσκαλεί” την κίνηση, τη χρήση του σώματος. Αντί για σκαλιά, κατασκευάσαμε ράμπες - δεν είναι ένα στατικό κτίσμα, δεν έχει το σκεπτικό να ”κολλήσουμε” στη βεράντα με τη θέα. Σε μια εποχή οπού είμαστε κολλημένοι καθημερινώς σε μια οθόνη, έχει ιδιαίτερη σημασία η αρχιτεκτονική να ενεργοποιεί το σώμα».
- Να μιλήσουμε λίγο για τη μέθοδο αλλά και την εμπειρία κατασκευής της Villa Ypsilon;
Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν η παραγωγή του ξυλότυπου, του ξύλινου καλουπιού για το μπετό.Το σχεδιάσαμε σε 3D και αγοράσαμε ψηφιακό παντογράφο (CNC) για να το φτιάξουμε στο γραφείο μας στις Βρυξέλλες. Πραγματοποιήσαμε πρωτότυπα πολλαπλών κλιμάκων στο γραφείο καθώς και στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκουμε στο Λονδίνο (Architectural Association) - το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα ξύλινο παζλ με 5.000 πάνελ, όλα διαφορετικά μεταξύ τους.
Μελετήσαμε (και εμπνευστήκαμε) από τους ναούς στην Ιαπωνία, που κτίζονται από ξύλο και όλα τα κομμάτια «κουμπώνουνε» μεταξύ τους χωρίς καρφιά. Και στο δικό μας ξυλότυπο όλα τα πάνελ είναι αριθμημένα και όλο το σύστημα συναρμολογείται απλά και γρήγορα- πιο εύκολα και από ένα έπιπλο του ΙΚΕΑ, δεν χρειάζεται καν manual και εργαλεία. Κόψαμε όλα τα πάνελ στο γραφείο μας και τα στείλαμε Ελλάδα με φορτηγό.
- Στην Ελλάδα ποιος έστησε τον ξυλότυπο;
Ο εργολάβος είχε κάνει την προετοιμασία αλλά το 90% της δουλειάς για το στήσιμο του καλουπιού το κάναμε με την συνεταίρο μου και δύο συνεργάτες μας από το γραφείο. Μας πήρε μια βδομάδα, αλλά δουλεύαμε 4 ώρες τη μέρα με μουσική.
Συνήθως οι αρχιτέκτονες κάνουν τον «μπάτσο» στο εργοτάξιο, και επικοινωνούνε με email δικηγορικού στυλ... Εμείς ειχαμε πολύ φιλικές σχέσεις και γενικά αυτό προσπαθούμε - να έχουμε μια ισορροπημένη σχέση με τους εργολάβους και τους εργάτες, και να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός. Μόνο έτσι βγαίνει καλή δουλειά. Δουλέψαμε με ντόπια συνεργεία, αφαιρώντας από τη ρόλο τους την παραγωγή του ξυλότυπου. το κτήριο ολοκληρώθηκε σε έξι μήνες.
- Πόσο ακριβό ή πολυτελές, ήταν το πρότζεκτ;
Αρκετά media το χαρακτήρισαν «εντυπωσιακό», πιθανόν λόγω της αεροφωτογραφίας η οποία υπάρχει μόνο σε δημοσιεύσεις στο διαδίκτυο, αλλά δεν εκπροσωπεί την εμπειρία από χαμηλά. Παρά την ασυνήθιστη μορφή του κτιρίου, ο προϋπολογισμός παρέμεινε σε φυσιολογικά πλαίσια. Ως γραφείο θέλουμε οι παραγωγές μας να είναι οικονομικές, έξυπνες κατασκευαστικά ώστε να μην υπάρχει σπατάλη χρημάτων, υλικών και ενέργειας.
- Γιατί η Villa Ypsilon προσέλκυσε διεθνές ενδιαφέρον;
Υποθέτω λόγω της περιβαλλοντικής ευαισθησίας και της ενσωμάτωσης του κτιρίου στην τοπογραφία, η οποία πραγματοποιείται χάρη στην πράσινη στέγη. Επίσης ο τρόπος σχεδιασμού και παραγωγής επέτρεψε ένα αποτέλεσμα αρκετά πολύπλοκο αλλά με σχετικά χαμηλό κόστος. Σχεδιάσαμε κάτι μοναδικό, γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια στον υπολογιστή και το παράγαμε μόνοι μας, αποδεικνύοντας ότι δε χρειάζεται να είναι τυποποιημένο ένα κτήριο για να είναι οικονομικό. Με την μέθοδο που εφαρμόσαμε είχαμε μεγάλο έλεγχο στην εκτέλεση του έργου - η επίβλεψη, για μένα και το γραφείο μας, που αναλαμβάνει δουλειές σε μακρινές χώρες είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα.
«Γίνεται μεγάλη συζήτηση για το 3D printing και το digital manufacture, είναι τεχνολογίες που στο πρότζεκτ της Villa Ypsilon χρησιμοποιήσαμε συμβατικά, για την κατασκευή ενός σπιτιού. Σαν εταιρεία έχουμε εφαρμόσει την ίδια μέθοδο και σε ένα νηπιαγωγείο στο Βέλγιο - μας ενδιαφέρει ο ”εκδημοκρατισμός” της τεχνολογίας, να μπορεί οποιοσδήποτε (έχει την όρεξη να μάθει) να χρησιμοποιεί την τεχνολογία με το λάπτοπ του».
- Η ελληνική επαγγελματική εμπειρία πως σας φάνηκε;
Τέλεια. Παρότι είχαμε ακούσει «ιστορίες για αρκούδες», η συνεργασία μας με εργολάβους και μηχανικούς ήταν πολύ καλή. Τα υλικά - μάρμαρο, αλουμίνια, μπετόν- ήταν ελληνικά, φτηνότερα και ποιοτικότερα από ότι στο εξωτερικό. Έχουμε άλλες 5 δουλειές αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, κατοικίες και ξενοδοχεία. Και θα με ενδιέφερε πολύ να δουλέψω σε σχολεία και δημόσιους χώρους.
«Έχω πολλούς Έλληνες συνάδελφους και φοιτητές. Έχει μαζευτεί τρομερό ελληνικό ταλέντο στο εξωτερικό, νέοι άνθρωποι οπού το μόνο που περιμένουν είναι να καλυτερεύσουν οι συνθήκες για να επιστρέψουν. Γενικά είμαι παρά πολύ αισιόδοξος για την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα - έρχεται μια νέα γενιά που ενδιαφέρεται όχι μόνο για το καλλιτεχνικό και τεχνικό κομμάτι της αρχιτεκτονικής και την τεχνολογίας, αλλά που είναι ευαισθητοποιημένοι και στα κοινωνικοπολιτικά θέματα. Ειδικά στη συγκυρία της (παγκόσμιας) ύφεσης, θα θέλαμε να προωθήσουμε αυτή την ιδέα: να ενθαρρύνουμε τους νέους να χρησιμοποιήσουν έξυπνα την τεχνολογία, προκειμένου να πραγματοποιηθούν καινοτόμα πρότζεκτ».
Credits:
Project name: Villa Ypsilon
Programme: Summer House
Total Area: 150 sqm
LASSA Website: lassa-architects.com
Design team: LASSA: Theo Sarantoglou Lalis (Principal) and Dora Sweijd (Principal) with Kasper Ax (Associate), Yousef Al Mehdari, Theo Grousopoulos, Thomas Jensen, Valeria Garcia, Nikolaos Klimentidis, Greg Spaw, Luke Tan, Yu Zheng.
Local Architect (Permit): V. Kosmopoulos
Structural Engineer: Metep, L. Babilis.
Formwork Engineer: Nous, Manja van De Worp.
General Contractor: Triedkat: V. Leriou.
Photography: NAARO (Naaro.com)