Ιστορίες και συμπτώσεις του Ροβήρου Μανθούλη
|
Open Image Modal
21 Οκτωβρίου 1950. Ο Στρατηγός Παπάγος επιθεωρεί το στράτευμα. (Photo by KEYSTONE-FRANCE/Gamma-Rapho via Getty Images)
Keystone-France via Getty Images

Όταν έγραφα «βαπτίζεται ο δούλος του Θεού Ροβήρος» έφτασαν στην μνήμη μου και άλλες συμπτώσεις απίστευτες και ανεξήγητες. Περιστατικά απρόοπτα απροσδόκητα. Δεν είμαι ο μόνος αλλά συχνά ανακαλύπτω συμβολικές πρωτοτυπίες. 

«Είσθε ο πρώτος Έλληνας που περνάει τα σύνορα Αλάσκας - Καναδά» μου λέει ο αστυνομικός όταν κοίταξε το διαβατήριό μου, τον Ιούνιο του 1952. «Είναι η πρώτη φορά που βλέπω στον Στρατό κάποιον που να μιλάει καλά αγγλικά» μου λέει ο λοχαγός μου όταν, επιστρέφοντας από τiς σπουδές μου στην Αμερική, τον επόμενο χρόνο, παρουσιάστηκα στην Κόρινθο να κάνω την θητεία μου. Και ο λοχαγός αυτός με κρατάει από τις ασκήσεις για να του κάνω μάθημα αγγλικά! Μπαίνει μια μέρα στο γραφείο ο Ταγματάρχης, ζήλεψε, κοιτάζει το βιβλίο που κρατούσε ο λοχαγός, λέει «ακόμα στην πρώτη σελίδα είσαστε;» καί σκίζει την σελίδα για να πάμε παρακάτω! 

Το επεισόδιο το μετέφερα σε μια ανάλογη σκηνή στην ταινία μου «Πρόσωπο με Πρόσωπο». Είναι και άλλο ένα που θα έβαζα σε μια ταινία που δεν έγινε. Στην άσκηση που έκανα που ήταν η σκοποβολή. Γιατί και μου άρεσε και ήμουν καλός. Στην απόσταση των 800 μέτρων έβρισκα πάντα τον στόχο. Όταν στοχεύεις δεν σε απασχολεί ότι και να γίνεται γύρω σου. Η σκανδάλη έχει δύο τραβήγματα. Το πρώτο είναι για να σταθεροποιήσεις το δάχτυλο και το δεύτερο για να τραβήξεις την σκανδάλη. Μια μέρα που έκανα σκοποβολή και ετοιμαζόμουν να τραβήξω την σκανδάλη, βλέπω να εμφανίζεται μπροστά μου ένα ανθρώπινο κεφάλι! Είναι περίεργο το πώς δεν τράβηξα την σκανδάλη από την ταραχή μου. Και έσωσα το κεφάλι ενός συναδέλφου που τον είχε βάλει ο ανθυπολοχαγός να μαζεύει τους κάλυκες. Ναι, ο ανθυπολοχαγός που ήταν σκαρφαλωμένος στο παρατηρητήριο, ακριβώς για να προσέχει μήπως γίνει κανένα ατύχημα! Όταν κατάλαβα ότι παρά λίγο θα σκότωνα έναν φανταρίσκο ανύποπτο – που αγνοούσε από που βγαίνουν οι σφαίρες! – του τράβηξα ένα βρισίδι του ανθυπολοχαγού μου που θα το θυμόταν σε όλη του τη ζωή. Φυσικά έσκυψε το κεφάλι, ανήσυχος μήπως τον καταδώσω. 

Ακούστε τώρα και την σύμπτωση. 30 χρόνια αργότερα, βρίσκομαι Γενικός Διευθυντής Προγράμματος στην ΕΡΤ. Και μια μέρα μου λένε: «Είναι έξω ένας υπάλληλος της ΕΡΤ που θέλει να σας δει. Λέει ότι είναι αυτός που παρά λίγο θα τον σκοτώνατε στη σκοποβολή»! Όταν έφυγε, τους είπα να τον προσέχουν μην βγει από κανένα παράθυρο παίρνοντάς το για πόρτα!. Στην Κόρινθο μάζευε τους κάλυκες μπροστά στις κάνες και όχι από κει που πέφτανε! 

Λέω δε μπορεί όπου νά΄ναι θα εμφανιστεί και ο ανθυπολοχαγός! Τον οποίον δεν κατέδωσα στον Λοχαγό ελπίζοντας ότι το πάθημα θα του γίνει μάθημα. Η συνέχεια ήταν να μάθει το Γενικό Επιτελείο την παρουσία στην Κόρινθο ενός γνώστη της αγγλικής και να με στείλει διερμηνέα του... Πρωθυπουργού. Γιατί, όπως είδα, ο Στρατάρχης Παπάγος ήθελε να έχει μόνο στρατιωτικούς στο γραφείο του. Χωρίς στολή. Αν μια μέρα βάζαμε όλοι τις στολές μας θα νόμιζες ότι έγινε πραξικόπημα. Γνώστες της αγγλικής στην Ελλάδα υπήρχαν πολλοί. Στον Στρατό είναι που δεν υπήρχαν. Όσοι είχαν φύγει στα τέλη του Εμφυλίου στο εξωτερικό για σπουδές δεν είχε επιστρέψει κανείς.

Δεν ήταν όλοι νοσταλγοί σαν εμένα... Άλλωστε ο Εμφύλιος είχε αφήσει πληγές. 

Μια από τις πιο απροσδόκητες συμπτώσεις μου αφορά στον Παπάγο. Μεταξάς και Παπάγος ήταν σύμφωνοι να μην εγκαταλείψουν την ουδετερότητα της Ελλάδας. Είναι μια επανάληψη της στάσης της Ελλάδας - δηλαδή του Παλατιού και του Μεταξά - στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. (Ο Κωνσταντίνος είχε παντρευτεί την αδελφή του Κάϊζερ και ο Μεταξάς είχε σπουδάσει σε γερμανική στρατιωτική σχολή). Ωστόσο ο πόλεμος και οι ελληνικές νίκες κατά των Ιταλών στην Αλβανία προεξοφλούσαν μια σύμπραξη με τους Άγγλους οι οποίοι ήταν και αυτοί εχθροί της Ιταλίας του Μουσολίνι! Ο δε Γεώργιος Β’ ανήκε στην ίδια Μασονική Στοά με τον Τσώρτσιλ, όταν ήταν ακόμα εξόριστος στο Λονδίνο. Σ’αυτές τις διαπλοκές προστίθεται η συμφωνία για ουδετερότητα με τον Χίτλερ. Οι Γερμανοί δεν θα πρόσθεταν την χώρα μας στον «Ζωτικό τους χώρο» αν δεν εμφανιζόταν αγγλικές δυνάμεις στην Ελλάδα. Αυτό όμως ζητούσε συνέχεια ο Τσώρτσιλ από τον Μεταξά. Με το επιχείρημα ότι ο Χίτλερ δεν θα τηρήσει τη συμφωνία και «θα πρέπει να οργανώσουμε την άμυνα με βρετανικές και ελληνικές δυνάμεις». 

Η συνέχεια βρίσκεται αναλυτικά σε ένα αποκαλυπτικό κεφάλαιο των Απομνημονευμάτων του Τσώρτσιλ. Στο οποίο δεν κρύβει το μίσος του κατά της «ελληνικής Κυβέρνησης» και, ονομαστικά, κατά τού Παπάγου ο οποίος - μετά τον περίεργο θάνατο του Μεταξά - αρνήθηκε να αποσύρει μια μεραρχία από την Αλβανία και να την στείλει στα σύνορα. Η υποψία πολλών ιστορικών είναι ότι ο Μεταξάς δολοφονήθηκε ώστε ο Γεώργιος Β’ να επιτρέψει την είσοδο αγγλικού στρατεύματος στην χώρα του. Πράγμα που υπήρξε ολέθριο. 

Τελικά ως γνωστόν ο Παπάγος αρνήθηκε να υπογράψει την παράδοση του Ελληνικού στρατού στους Γερμανούς εισβολείς. Και δεν τον πήραν μαζί τους οι Άγγλοι στην Κρήτη και σε συνέχεια στην Αίγυπτο όπως έκαναν με τον Γεώργιο Β΄και πολλούς μεταξικούς και βασιλικούς.

Είναι άγνωστη η συμπεριφορά του Παπάγου στην περίοδο της Κατοχής. Λέγεται ότι είχε ανάμειξη σε μια αντιστασιακή οργάνωση (με το όνομα «Στρατιωτική Μεραρχία»). Πάντως το 1943 οι Γερμανοί συνέλαβαν τον Παπάγο και τον έστειλαν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Νταχάου. Μαζί με τον Ζαχαριάδη! Με το τέλος του Πολέμου οι Αμερικανοί έστειλαν τον Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Αλλά η πορεία του Παπάγου, που επέστρεψε τον Ιούλιο του 1945 ως φαίνεται, ήταν άγνωστη μέχρι τότε. 

Όταν ο Παπάγος έγινε Στρατάρχης εγώ ετοιμαζόμουν να πάω στην Αμερική. Εκεί θα δοκιμάσω την πολιτικότερη σύμπτωση της ζωής μου. Δεν θυμάμαι αν το έχω ξαναπεί. Στην Αμερική γνώρισα έναν Έλληνα αρχιτέκτονα που με κάλεσε μια μέρα στο σπίτι του. Και στο γεύμα μου λέει «εκεί που κάθεσαι καθόταν ο Παπάγος το 1945»! Προφανώς τον είχε φέρει ο Αϊζενχάουερ από το στρατόπεδο στην Αμερική. Μυστικά. Και δεν έπρεπε να το γνωρίζει κανείς. Πράγμα που εξηγείται από την ξαφνική είσοδο του Παπάγου στην πολιτική. Το μόνο που κατάφερε το αγγλόφιλο Παλάτι ήταν να βάλει τον Μαρκεζίνη στην αμερικανόφιλη Κυβέρνηση του Παπάγου. Για ένα διάστημα.