Βάζοντας στο GPS του αυτοκινήτου τον προορισμό Κόνιτσα, από την Αθήνα, και βλέποντας την ένδειξη 479 χλμ., παίρνεις μια βαθιά ανάσα, που την έχεις απόλυτη ανάγκη για να ξεκινήσεις την οδήγηση, επειδή όταν θα φθάσεις εκεί, θα σου κοπεί η ανάσα, από αυτά που θα δεις.
Non stop, και με ταχύτητα εντός των ορίων του αυτοκινητοδρόμου, σε περίπου 5 ώρες βρέθηκα από την πολύβουη πρωτεύουσα σε μια κωμόπολη 3.000 κατοίκων, αμφιθεατρικά κτισμένη, στους πρόποδες του όρους Τραπεζίτσα (2024μ.), η οποία με αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή.
Είχα να πάω πάνω από 15 χρόνια στην Κόνιτσα, στη Μολυβδοσκέπαστη και στο Μπουραζάνι, με το θαυμάσιο Wild Life Resort, του φίλου μου Γιώργου Τάσσου. Θυμάμαι, οδηγούσα, τότε, το νέο Audi Q7, και πήγα προερχόμενος από τα Γιάννενα, διαμέσου ορεινού όγκου, Αρίστης και Πάπιγκου.
Τώρα, με περισσότερες μέρες στη διάθεσή μου, μπόρεσα να δω και να μάθω πολλά περισσότερα, να γνωρίζω παθιασμένους ανθρώπους με τον τόπο τους, όπως τον δήμαρχο Νίκο Εξάρχου, τον αντιδήμαρχο… γενικών καθηκόντων –έτσι είναι στις μικρές πόλεις η κατάσταση- Αριστείδη Λαζογιάννη, τον αδερφό του Δημήτρη που μαζί έχουν το ξενοδοχείο Rodovoli – το μοναδικό που διαθέτει και φορτιστή για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τη μηχανικό και σύμβουλο του δημάρχου Πελαγία Καρατζήμου, τον αρχιμανδρίτη Σπυρίδωνα Κατραμάδο, γραμματέα του Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος, τον Φίλιππο Μπάρμπα που καλλιεργεί και μεταποιεί ιπποφαές.
Σε κάθε μου ταξιδιωτική αποστολή, προσπαθώ να ρουφάω τον τόπο, τις συνήθειες, τις παραδόσεις, τα αξιοθέατα και βέβαια τα εδέσματα και στην προκειμένη περίπτωση τις ηπειρώτικες πίτες και ειδικά την… τεμπέλικη, χωρίς φύλλο, την «μπατσαριά», με διάφορα χόρτα. Ένα ταψί το τρως σιγά σιγά, άνετα, με το ντόπιο τσίπουρο –χωρίς γλυκάνισο στα μέρη αυτά.
Στις Ελληνικές Άλπεις
Ο Δήμος της Κόνιτσας βρίσκεται στο βορειότερο άκρο της Περιφέρειας Ηπείρου, με την πόλη της Κόνιτσας, 46 οικισμούς και 6.500 κατοίκους. Η περιοχή καλύπτεται από εκτεταμένα δάση και διασχίζεται από μεγάλα ποτάμια με τους παραποτάμους τους (Αώος, Σαραντάπορος, Βοϊδομάτης), τις όχθες των οποίων συνδέουν επιβλητικές πετρόχτιστες γέφυρες. Στα βόρεια και δυτικά βρίσκεται ο ορεινός όγκος του Γράμμου (2520 μ.), στο κέντρο και στα ανατολικά δεσπόζει το δεύτερο σε ύψος βουνό της Ελλάδας, ο Σμόλικας (2637μ.) και λίγο πιο πέρα η Βασιλίτσα (2249 μ.). Στα νοτιοανατολικά βρίσκεται η χαράδρα του Αώου, που σχηματίζεται ανάμεσα από την Τραπεζίτσα (2024μ.) και την Τύμφη (2497μ.), ενώ στα νοτιοδυτικά στέκεται το Δούσκο και η Νεμέρτσικα (2486 μ.) με ψηλότερη κορυφή στο ελληνικό έδαφος τη Μερόπη (2209 μ). Το μεγαλύτερο μέρος του Δήμου Κόνιτσας βρίσκεται μέσα στο Γεωπάρκο Βίκου- Αώου, αναγνωρισμένο στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO. Ο πλούτος και η ποικιλομορφία του φυσικού περιβάλλοντος αποδεικνύεται από την ύπαρξη 6 προστατευόμενων Περιοχών του δικτύου Natura 2000 και 4 Τοπίων Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, ενώ εξίσου πλούσιο είναι και το ανθρωπογενές περιβάλλον με 63 κηρυγμένα μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού και άλλα 83 από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Η ξεχωριστή φυσική και πολιτισμική κληρονομιά του Δήμου Κόνιτσας έχει δώσει τη δυνατότητα στους κατοίκους της, τα τελευταία χρόνια, να δραστηριοποιηθούν στον τριτογενή τομέα, αναπτύσσοντας ήπιες μορφές τουρισμού, πέραν του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα παραγωγής.
Τι πρέπει να δεις
Στην περιοχή διακρίνονται τέσσερις ανθρωπογεωγραφικές ενότητες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: στα νότια, η πόλη της Κόνιτσας και τα χωριά του λεκανοπεδίου της, στα ανατολικά, τα χωριά της Λάκκας Αώου, στα βορειοδυτικά, τα Μαστοροχώρια και στα μεγάλα υψόμετρα, τα Βλαχοχώρια.
Αξίζει να επισκεφθείς παραδοσιακούς οικισμούς, όπως το Γανναδιό που γυρίστηκε η τηλεοπτική σειρά για τον Αγιο Παϊσιο (δίπλα είναι τα χωριά Μοναστήρι και Μόλιστα), αλλά και το μεγαλύτερο και ψηλότερο μονότοξο πέτρινο γεφύρι στα Βαλκάνια του 1869, με 21 μ. ύψος και 36 μ. πλάτος, το ιστορικό της κέντρο - το αλλοτινό παζάρι, την πατρική οικία του Αγίου Παϊσίου, και στην πάνω Κόνιτσα σημαντικά δημόσια και ιδιωτικά, διατηρητέα πια κτίρια, αλλά και η δεντροκκλησιά του Αγίου Παϊσίου στο χωριό Αγία Βαρβάρα.
Να δεις και τη γέφυρα, που ανατίναξαν οι Ελληνες για να μην περάσουν οι Ιταλοί στον πόλεμο του ’40 και που καταστράφηκε ολοσχερών από τα γερμανικά στρατεύματα όταν αποχωρούσαν το ’44. Υπάρχει διαδικασία αξιοποίησης της περιοχής, για ιστορικούς λόγους, σε ένα πανέμορφο σημείο και βράχους και καθάρια νερά.
Μέσα στην Κόνιτσα υπάρχουν, επίσης, το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου Ηπείρου, οι διατηρητέες παλιές οικίες στην επάνω Κόνιτσα, το οικιστικό συγκρότημα Χάμκως (μητέρα του Αλή πασά των Ιωαννίνων), το τζαμί του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, όπου σώζεται ο πανύψηλος μιναρές, κτισμένος από το 1536, η Πινακοθήκη του Ιδρύματος Παπαδιαμάντη, η Φωτογραφική Έκθεση της Ιστορικής Πορείας της Κόνιτσας, ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου και ο ναός του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, το Τζαμί του Σουλτάνου Σουλεϊμάν, η Αναγνωστοπούλειος Σχολή, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κόνιτσας και το Κέντρο Ενημέρωσης τουριστών του Δήμου, ενώ γύρω από την πόλη είναι το κάστρο πάνω από το εξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, το ύψωμα του Προφήτη Ηλία (1071μ.) που είναι το μπαλκόνι της Βόρειας Πίνδου, η Ιερά Μονή Παναγίας Στομίου στη χαράδρα του Αώου, ο ναός της Παναγίας χτισμένος στην εσοχή των βράχων, η Κόκκινη Παναγία.
Καθηλωτική εμπειρία αποτελούν οι Δρακόλιμνες με την εκπληκτική ομορφιά τους και τους μύθους που υπάρχουν γι’ αυτές.
Στα μοναδικά φυσικά ατμόλουτρα του Αμάραντου
Θαύμα της φύσης. Στα 960 μέτρα υψόμετρο, να νιώθεις από τις σχισμές στα βράχια να σου έρχεται ατμός, δεν είναι κάτι που βρίσκεις εύκολα. Μάλλον δε το βρίσκεις, για αυτό και τα φυσικά ατμόλουτρα του Αμάραντου, είναι μοναδικά στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Ιούλιος Αύγουστος, Σεπτέμβριος και Οκτώβριος, είναι οι μήνες επισκεψιμότητας. Το 2019, στη χρονιά προ κορονοϊού, έγινα περίπου 1500 διανυκτερεύσεις κι άλλα τόσα άτομα πήγαν ημερήσια εκδρομή και έκαναν συνεδρία ατμόλουτρου (5 ευρώ η μισή ώρα, με 37 βαθμούς θερμοκρασία και πλήρη υγρασία) στις εγκαταστάσεις, οι οποίες χρειάζονται αναβάθμιση και ο Δήμος Κόνιτσας προχωρά για ένταξη του έργου σε χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα (1,3 εκατ. ευρώ). Στο σημείο λειτουργούν περιποιημένοι ξενώνες (Ζιάκος, Salvia) με 150 κρεβάτια δυναμική και 80 δωμάτια, ενώ γίνεται προσπάθεια να ανακατασκευαστούν και οι παλαιοί, πέτρινοι ξενώνες.
Πέραν αυτού, στα Καβάσιλα, μπορείτε να κολυμπήσετε σε θερμές μεταλλικές πηγές και έχει βγει επιδοτούμενο πρόγραμμα αναβάθμισης των εγκαταστάσεων ύψους 1,2 εκατ. ευρώ.
Γιορτές του καλοκαιριού και δραστηριότητες υπαίθρου
Καθ’ όλη την διάρκεια του καλοκαιριού διοργανώνονται από τον δήμο αλλά και τους τοπικούς συλλόγους ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, παραδοσιακά πανηγύρια αλλά και διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης, όπως αυτές που είναι αφιερωμένες στη μνήμη των «Γυναικών της Πίνδου» του 1940, ικανές να καλύψουν τις επιθυμίες όλων των επισκεπτών. Παράλληλα, προσφέρονται 21 διαφορετικές δραστηριότητες για τους λάτρεις της φύσης, όπως: πεζοπορία, ορειβασία, ποδήλατο βουνού, καγιάκ, ράφτινγκ, αναρρίχηση, ορεινό τρέξιμο, κολύμβηση στα νερά των ποταμών αλλά και στα ιαματικά λουτρά της περιοχής.
Ενδεικτικές πεζοπορικές διαδρομές: Χαράδρα Αώου & Τύμφη: από την Κόνιτσα στην Ιερά Μονή Στομίου (1,5 ώρες) και στη Δρακόλιμνη μέσω χαράδρας Αώου ή Κερασιάς (7-8 ώρες), Σμόλικας: από το Παλιοσέλλι, τις Πάδες και την Αγία Παρασκευή στη Δρακόλιμνη (4 ώρες), και στην κορυφή (6 ώρες), Γράμμος: από το Πληκάτι στην κορυφή (5 ώρες) και από τα Λουτρά Αμαράντου στο Κάμενικ (3 ώρες), Τραπεζίτσα: από την Κόνιτσα στην κορυφή (4 ώρες) και Βοϊδομάτης: από την πέτρινη γέφυρα της Κλειδωνιάς προς τη γέφυρα Παπίγκου (2,5 ώρες).
Τι λέει ο δήμαρχος, Νίκος Εξάρχου
«Εχουμε πολύ καλές υποδομές, καλά ξενοδοχεία αλλά λίγα καταστήματα εστίασης. Γνωρίζουμε ανάπτυξη στον θρησκευτικό τουρισμό και θα μπουν ορισμένοι στη διαδικασία να ανοίξουν καταστήματα. Ως δήμος, επιδοτούμε ορισμένα καταστήματα και θα υπάρξει ενδιαφέρον. Χρειαζόμαστε μια μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα στην περιοχή, πάνω από 120 κλίνες. Θα αναβαθμιστεί η περιοχή και θα προσελκύσει ενδιαφέρον επενδύσεων», είπε ο δήμαρχος Κόνιτσας, Νίκος Εξάρχου. «Εχουμε και το χιονοδρομικό της Βασιλίτσας. Σε γενικές γραμμές διαθέτουμε μονάδες, αλλά το πρόβλημα είναι ότι είμαστε μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Με τη βελτίωση των υποδομών, των δρόμων, το μέλλον θα είναι καλύτερο», επισημαίνει.
«Από τουρισμό έχουμε πάρα πολλούς Ισραηλινούς και δίπλα στο Ζαγόρι. Θα ξεκινήσουν να έρχονται Κύπριοι και για τον θρησκευτικό τουρισμό. Η Κόνιτσα το καλοκαίρι κατακλύζεται κυρίως από συνδημότες μας, όμως αν επέλεγα να έρθω εδώ, θα το έκανα τον χειμώνα, με χιόνι, στα πανέμορφα χωριά. Παρά τις δυσκολίες κρατάμε τα χωριά μας ανοικτά. Οι χειμερινοί μήνες είναι σπουδαίοι. Ερχονται πολλοί επισκέπτες από τα νησιά, από τα Επτάνησα, Κεφαλονιά, Κέρκυρα, Ζάκυνθο και δη κυνηγοί, διότι η πανίδα του τόπου μας είναι σημαντική με πολλά άγρια ζώα. Βέβαια προστατεύονται τα αγριόγιδα και τα ζαρκάδια», αναφέρει για την επισκεψιμότητα, ενώ, όπως τόνισε «δεν είναι εύκολο να έρθουν νέα παιδιά. Κάποιοι προσπάθησαν με επιχειρήσεις, κυρίως νέοι αγρότες και με ενοικιαζόμενα δωμάτια. Πρέπει να υπάρχει ένας κεντρικός σχεδιασμός για επενδύσεις στην περιοχή μας. Υπάρχουν τομείς όπως τα μικρά υδροηλεκτρικά, τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες εκεί που πρέπει. Όμως και το Δημόσιο πρέπει να δώσει ειδικά κίνητρα και για τους υπαλλήλους του, που φεύγουν άτομα από τους μικρούς και πηγαίνουν στους μεγάλους δήμους. Σε μας έρχονται και εργάζονται και μετά πηγαίνουν στα Γιάννενα. Το επίδομα παραμεθωρίου πρέπει να αυξηθεί και να δίνεται μόνο για να μένει κάποιος εκεί που εργάζεται, να μένει στην πόλη μας».
Ο αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος για τον τόπο καταγωγής του
«Αυτός ο τόπος είναι μία ιστορική οντότητα, οι ρίζες του χάνονται στο βάθος των αιώνων και έτσι θα πρέπει να το προσεγγίσουμε, για να γνωρίζουν όλοι τι έζησε αυτός ο κόσμος, σε αυτήν εδώ την εσχατιά της ελληνικής γης», είπε ο αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος, για το χωριό καταγωγής του, το Μολυβδοσκέπαστο, που ατενίζει την κοιλάδα, ανάμεσα στα όρη, εκεί που σμίγουν τα ποτάμια και υπάρχουν τα δύο τελωνεία, το ελληνικό στη Μέρτζανη και το αλβανικό. Λιγοστοί οι κάτοικοι στο χωριό, που είναι ακριβώς στα σύνορα. Είχαν μετρηθεί 100 το 2001 και το 2011 μόλις. 43. Τώρα, αν δεν ήταν και οι φαντάροι στο φυλάκιο, ίσως το χωριό να ήταν, δυστυχώς, έρημο. Στέκουν όμως οι ιστορικοί ναοί, να διατηρούν τη μνήμη.
Το χωριό πήρε το όνομά του από τη Μολυβδοσκέπαστη, έναν ναό που κατασκευάστηκε τον 7ο αιώνα και γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο.
Ιπποφαές, η εναλλακτική καλλιέργεια
Στον κάμπο της Κόνιτσας συνάντησα τον Φίλιππο Μπάρμπα, έναν νέον άνθρωπο, που το 2009 ξεκίνησε κάτι πρωτοποριακό για την περιοχή. Φύτεψε στο κτήμα χίλια δέντρα ιπποφαούς, μια γερμανική ποικιλία και δημιούργησε σιγά σιγά το Ελιξήριο, μεταποιώντας το προϊόν. «Το σούπερφουντ, όπως το ονομάζουμε, έχει 190 στοιχεία, σχεδόν τα πάντα. Δηλαδή σαν να τρώμε όλα τα φρούτα μαζί, με σωστές αναλογίες για να απορροφούνται από τον οργανισμό όλα τα συστατικά, αλλά και Ω3 λιπαρά που το βρίσκουμε στα ψάρια», μου είπε ο Φίλιππος, ο οποίος ξεκινά με την ομάδα του τη συγκομιδή από τα μέσα Αυγούστου μέχρι τα Τέλη Σεπτεμβρίου. Δεν θα σας πω για τη διαδικασία, αλλά για το γεγονός ότι κατά τη μεταποίηση βγαίνουν πάρα πολλά προϊόντα που δεν περιέχουν ζάχαρη ή συντηρητικά. Δοκίμασε τον χυμό ή τον αποξηραμένο καρπό και θα νιώσεις μια ξινή γεύση, αλλά πολύ θρεπτική και πιες τσάι από τα φύλλα του. Και βάμμα Ginkgo Biloba θα βρεις και βαλσαμόλαδο. Ολα προϊόντα εντελώς βιολογικά, που τα βρεις σε e-shop και σχεδόν εξαντλούνται κάθε χρόνο, με την οικογενειακή επιχείρηση να παραμένει επικερδής, κυρίως χάρη στη μεταποίηση και αυτό είναι που πρέπει να προσέξουν οι νέοι αγρότες και όσοι θέλουν να προχωρήσουν σε εναλλακτικές καλλιέργειες.