Προβληματισμό προκαλεί η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2016 καθώς όπως επισημαίνεται από τον οργανισμό της ΕΕ για τα ναρκωτικά (EMCDDA) παρατηρούνται ανοδικές τάσεις στη χρήση διεγερτικών, νέων ψυχοδραστικών ουσιών, φαρμάκων χωρίς ιατρική σύσταση, κάνναβης, ενώ πολλά συνθετικά κανναβινοειδή είναι πολύ πιο τοξικά και ευθύνονται για μαζικές δηλητηριάσεις και θανάτους.
Επίσης το «έκσταση» ξαναγίνεται «δημοφιλές ανάμεσα στους νέους, ενώ διεγερτικές ουσίες σε ενέσιμη μορφή, γίνονται μόδα στο σεξ και αυξάνουν τον κίνδυνο μολύνσεων.
Ειδικότερα στην ετήσια ανασκόπησή του, ο οργανισμός επισημαίνει τους κινδύνους των προϊόντων υψηλής δραστικότητας για την υγεία, τη συνεχιζόμενη εμφάνιση νέων ουσιών και τα μεταβαλλόμενα πρότυπα χρήσης ναρκωτικών. Ο οργανισμός εκφράζει επίσης την ανησυχία του για την αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση σε ορισμένες χώρες και τις απειλές που προκύπτουν από τις διαδικτυακές αγορές ναρκωτικών.
Σύμφωνα με την έκθεση, η οποία έχει τίτλο «Τάσεις και εξελίξεις», «η παρούσα ανάλυση αναδεικνύει την ανάγκη η ευρωπαϊκή πολιτική για τα ναρκωτικά να καλύψει ένα ευρύτερο και πιο σύνθετο σύνολο θεμάτων σε σύγκριση με το παρελθόν».
Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει και ο Ευρωπαίος Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος ο οποίος δήλωσε ότι «το πρόβλημα των ναρκωτικών στην Ευρώπη διογκώνεται. Η ζήτηση και η προσφορά νέων ψυχοδραστικών ουσιών, διεγερτικών, ηρωίνης και άλλων οπιοειδών συνεχίζουν να κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία».
Σχετικά με την Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά τόνισε πως αποτελεί σημαντική προσθήκη στον όγκο των διαθέσιμων δεδομένων για το πρόβλημα των ναρκωτικών, καθώς και χρήσιμο βοήθημα σε επίπεδο χάραξης πολιτικών και δράσεων στην Ευρώπη για την αντιμετώπισή του.
«Έχοντας τις γνώσεις αυτές στη διάθεσή μας, θα συνεχίσουμε να καλούμε τις αρχές των κρατών μελών, τρίτες χώρες, διαδικτυακές εταιρείες και την κοινωνία των πολιτών να εντείνουν ακόμη περισσότερο τη συνεργασία τους για την αντιμετώπισή αυτής της παγκόσμιας πρόκλησης».
«Στη νέα έκθεση επισημαίνονται περιστατικά τοξίκωσης, αλλά και θανάτων που συνδέονται με τη συγκεκριμένη ουσία. Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική, καθώς το MDMA έχει αρχίσει να διαδίδεται και σε μη περιθωριοποιημένα κοινωνικά στρώματα και με αυξανόμενη διαθεσιμότητα μέσω διαδικτυακών αγορών» σύμφωνα με τον διευθυντή του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά Alexis Goosdeel.
Βασικά συμπεράσματα της έκθεσης
Ποια η σχέση των Ευρωπαίων με τα ναρκωτικά;
Ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους έχει δοκιμάσει ναρκωτικά. Πάνω από 88 εκατομμύρια ενήλικες ή ελαφρώς πάνω από ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους ηλικίας 15–64 ετών εκτιμάται ότι έχει κάνει χρήση παράνομης ουσίας κάποια στιγμή στη ζωή του. Χρήση ουσιών αναφέρεται πιο συχνά από άνδρες (54,3 εκατομμύρια) παρά από γυναίκες 4,8 εκατομμύρια). Η πιο διαδεδομένη ουσία είναι η κάνναβη (51,5 εκατομμύρια άνδρες και 32,4 εκατομμύρια γυναίκες), ενώ οι εκτιμήσεις για χρήση άλλων ουσιών τουλάχιστον μία φορά κινούνται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα: 1,9 εκατομμύρια άνδρες και 5,3 εκατομμύριαγυναίκες έκαναν χρήση κοκαΐνης, 9,1 εκατομμύρια άνδρες και ,9 εκατομμύρια γυναίκες έκαναν χρήση MDMA και 8,3 εκατομμύρια άνδρες και 3,8 εκατομμύρια γυναίκες έκαναν χρήση αμφεταμινών.
Τα επίπεδα χρήσης κάνναβης σε όλη τη διάρκεια της ζωής εμφανίζουν σημαντικές αποκλίσεις από χώρα σε χώρα, σε ένα φάσμα που ξεκινά από περίπου 4 στους 10 ενήλικες στη Γαλλία και 1 στους 3 ενήλικες σε Δανία και Ιταλία και φθάνει σε λιγότερο από 1 στους 10 σε Βουλγαρία, Μάλτα, Ρουμανία και Τουρκία. Η χρήση ουσιών τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα είναι ένας καλός δείκτης της πρόσφατης χρήσης και κατά κανόνα απαντά συχνότερα στους νέους ηλικίας 15–34 ετών. Υπολογίζεται ότι 17,8 εκατομμύρια νέοι έκαναν χρήση ουσιών τον τελευταίο χρόνο, με τον αριθμό των ανδρών να είναι διπλάσιος του αριθμού των γυναικών.
Ποιες είναι οι πιο σημαντικές διαπιστώσεις της έρευνας;
Στην ανάλυση αποτυπώνεται μια αγορά ναρκωτικών στην Ευρώπη που διατηρεί την ικανότητα να ανακάμπτει, ενώ κάποιοι δείκτες, ιδίως για την κάνναβη και τις διεγερτικές ουσίες, ακολουθούν πλέον ανοδικές τάσεις. Συνολικά, με βάση τα στοιχεία για την προσφορά ναρκωτικών, η καθαρότητα ή η δραστικότητα των περισσότερων παράνομων ουσιών είναι υψηλή ή αυξάνεται.
Επιπλέον, έχει αυξηθεί η πολυπλοκότητα της αγοράς ναρκωτικών, καθώς οι καταναλωτές έχουν στη διάθεσή τους νέες ουσίες παράλληλα με τα καθιερωμένα ναρκωτικά, παρατηρούνται ενδείξεις αυξανόμενης σημασίας των φαρμάκων, ενώ η πολλαπλή χρήση ουσιών αποτελεί τον κανόνα για τους προβληματικούς χρήστες.
Η έκθεση που δημοσιεύεται σήμερα επιβεβαιώνει την επάνοδο της MDMA (η οποία πωλείται συχνά ως «έκσταση») ως διεγερτικής ουσίας πρώτης επιλογής των νέων στην Ευρώπη, αναφέροντας ότι «η MDMA φαίνεται ότι αρχίζει να διαδίδεται περισσότερο, τόσο στους καθιερωμένους χρήστες διεγερτικών όσο και σε μια νέα γενιά νεαρών χρηστών»
Τι δείχνουν τα στοιχεία για την επάνοδο του MDMA;
Περίπου 2,1 εκατομμύρια νεαροί ενήλικες (15–34 ετών) αναφέρουν ότι έκαναν χρήση MDMA τον τελευταίο χρόνο (1,7% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας). Αν και μέχρι πρότινος η χρήση MDMA ακολουθούσε πτωτική πορεία –μετά την κορύφωση που είχε καταγραφεί από τις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας του 2000– από τα πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα προκύπτει αύξηση της χρήσης στην Ευρώπη (διάγραμμα 2.4). Εννέα από τις 12 χώρες που υποβάλλουν στοιχεία αναφέρουν σε νέες έρευνες υψηλότερες εκτιμήσεις χρήσης μεταξύ των νεαρών ενηλίκων από ό,τι στην προηγούμενη συγκρίσιμη έρευνα. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι το MDMA έχει πάψει να περιορίζεται σε συγκεκριμένους πληθυσμούς χρηστών ή υποκουλτούρες σε χορευτικά κλαμπ, αλλά πλέον χρησιμοποιείται από ένα ευρύτερο φάσμα νέων σε συνήθεις χώρους νυχτερινής διασκέδασης, όπως τα μπαρ και τα πάρτι.
Που οφείλεται η ανάκαμψη του MDMA;
Σύμφωνα με το EMCDDA, η ανάκαμψη του MDMA συνδέεται με «καινοτομίες στην εξασφάλιση πρόδρομων ουσιών, νέες τεχνικές παραγωγής και τη διακίνηση μέσω διαδικτύου». Ο οργανισμός αναφέρει επίσης την ύπαρξη ενδείξεων ανάκαμψης της παραγωγής, μετά τη μείωση που σημειώθηκε κατά την προηγούμενη δεκαετία. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από την εξάρθρωση μεγάλων μονάδων παραγωγής MDMA στο Βέλγιο (2013) και στις Κάτω Χώρες (2014).
Πώς προωθείται το συγκεκριμένο προϊόν;
Το EMCDDA και η Ευρωπόλ εξέδωσαν το 2014 προειδοποιήσεις σχετικά με τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Προϊόντα σε κρυσταλλική μορφή, σε μορφή σκόνης και σε μορφή δισκίων υψηλής περιεκτικότητας σε MDMA κυκλοφορούν πλέον ευρύτερα, τα δε δισκία ενίοτε προωθούνται μέσω εξελιγμένων και στοχευμένων τεχνικών μάρκετινγκ. Η στρατηγική αυτή είναι ενδεχομένως σκόπιμη από την πλευρά των παραγωγών και έχει ως στόχο τη βελτίωση της εικόνας της ουσίας, έπειτα από μια μακρά περίοδο κακής ποιότητας και νόθευσης που είχαν οδηγήσει σε μείωση της χρήσης της
Πόσο επικίνδυνο είναι για την υγεία των χρηστών;
Στη νέα έκθεση επισημαίνονται περιστατικά τοξίκωσης, αλλά και θανάτων που συνδέονται με τη συγκεκριμένη ουσία. Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική, καθώς το MDMA έχει αρχίσει να διαδίδεται και σε μη περιθωριοποιημένα κοινωνικά στρώματα και με αυξανόμενη διαθεσιμότητα μέσω διαδικτυακών αγορών».
Το EMCDDA υπογραμμίζει ότι η αντίδραση σε αυτά τα «μαύρα σύννεφα που πυκνώνουν στον ορίζοντα» αποτελεί ζήτημα κρίσιμης σημασίας για τη μελλοντική ευρωπαϊκή πολιτική.
Τι συμβαίνει όσον αφορά στα νέα ναρκωτικά;
Οι επιβλαβείς συνέπειες των νέων ναρκωτικών στην Ευρώπη τελούν υπό παρακολούθηση μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες. Οι συνέπειες αυτές ποικίλουν ως προς τη φύση τους, μπορούν όμως να είναι σοβαρές και να προκαλέσουν, μεταξύ άλλων, οξεία τοξίκωση έως και θάνατο. Από το 2014, το EMCDDA έχει εκδώσει προς τα κράτη μέλη 34 προειδοποιήσεις για τη δημόσια υγεία οι οποίες σχετίζονταν με τη χρήση νέων ψυχοδραστικών ουσιών
Πόσες νέες ψυχοδραστικές ουσίες έχουν καταγραφεί;
Ο αριθμός, τα είδη και η διαθεσιμότητα των νέων ψυχοδραστικών ουσιών στην ευρωπαϊκή αγορά εξακολουθούν την ανοδική τους πορεία. Επί του παρόντος, ο οργανισμός παρακολουθεί περισσότερες από 560 νέες ψυχοδραστικές ουσίες (διάγραμμα 1.10). Το 2015, οι ουσίες που αναφέρθηκαν για πρώτη φορά ήταν 98 (101 το 2014). Για ακόμη μια φορά, οι νέες ουσίες που αναφέρθηκαν ήταν στην πλειονότητά τους συνθετικά κανναβινοειδή και συνθετικές καθινόνες (24 και 26 αντιστοίχως). Οι δύο αυτές ομάδες μαζί αντιστοιχούν σε σχεδόν 80% των 50.000 κατασχέσεων νέων ψυχοδραστικών ουσιών που έγιναν το 2014 και σε περισσότερο από το 60% των 4 τόνων που κατασχέθηκαν.
Οι ανησυχίες εντείνονται δεδομένου του αριθμού των νέων συνθετικών οπιοειδών που εντοπίστηκαν. (Από το 2009 έχουν εντοπιστεί συνολικά 19 νέα συνθετικά οπιοειδή, μεταξύ των οποίων 11 φαιντανύλες). Πολλές φαιντανύλες είναι υψηλής δραστικότητας και μπορεί να πωλούνται ως ηρωίνη σε ανυποψίαστους χρήστες, γεγονός που εγκυμονεί μεγάλο κίνδυνο λήψης υπερβολικής δόσης. Στην Ευρώπη 32 θάνατοι συνδέθηκαν το 2015 με το συνθετικό οπιοειδές ακετυλο- φαιντανύλη, με αποτέλεσμα τη διενέργεια ανάλυσης από το EMCDDA και την Ευρωπόλ.
Ποιοι κινδυνεύουν;
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, «Οι νεαροί καταναλωτές μπορεί εν αγνοία τους να γίνονται ανθρώπινα πειραματόζωα για ουσίες που εγκυμονούν άγνωστους εν πολλοίς πιθανούς κινδύνους για την υγεία».
Τι συμβαίνει με τα συνθετικά κανναβινοειδή;
Τα συνθετικά κανναβινοειδή, τα οποία πωλούνται ως «νόμιμα» υποκατάστατα της κάνναβης, μπορούν να είναι εξαιρετικά τοξικά, ενώ έχουν αναφερθεί μαζικές δηλητηριάσεις (π.χ. στην Πολωνία). Τον Φεβρουάριο του 2016 το EMCDDA εξέδωσε προειδοποίηση σχετικά με το συνθετικό κανναβινοειδές MDMB-CHMICA, το οποίο έχει συσχετιστεί με 13 θανάτους και 23 μη θανατηφόρα περιστατικά τοξίκωσης στην Ευρώπη από το 2014. Οι συνθετικές καθινόνες πωλούνται ως «νόμιμα» υποκατάστατα διεγερτικών ουσιών όπως η αμφεταμίνη, η MDMA και η κοκαΐνη. Η συνθετική καθινόνη α-PVP (5 ), η οποία είναι ισχυρό διεγερτικό, έχει συσχετισθεί με σχεδόν 200 περιστατικά οξείας τοξίκωσης και πάνω από 100 θανάτους από το 2011.
Πόσο αθώα είναι η κάνναβη;
Στην έκθεση του EMCDDA εκφράζεται ο προβληματισμός για την αύξηση της χρήσης, της δραστικότητας και της ζήτησης για θεραπεία από τη συγκεκριμένη ουσία
Πόσοι είναι οι χρήστες κάνναβης στην Ευρώπη;
Εκτιμάται ότι 16,6 εκατομμύρια νεαροί Ευρωπαίοι (15–34 ετών) έκαναν χρήση κάνναβης κατά τους τελευταίους 12 μήνες. Αν και τα επίπεδα χρήσης διαφέρουν από χώρα σε χώρα, η συνολική τάση στην Ευρώπη δεν φαίνεται πτωτική, απεναντίας υπάρχουν ενδείξεις ανόδου. Οκτώ από τις 13 χώρες για τις οποίες διατίθενται πρόσφατες εκτιμήσεις στο πλαίσιο ερευνών (από το 2013 και εξής) αναφέρουν - όσον αφορά τη συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία - αυξήσεις στη χρήση κάνναβης κατά το τελευταίο έτος.
Συνδέεται η κάνναβη με το οργανωμένο έγκλημα;
Σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις, η κάνναβη αντιπροσωπεύει σε αξία το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς παράνομων ουσιών στην Ευρώπη. Η παραγωγή κάνναβης αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για το οργανωμένο έγκλημα. Οι εισαγωγές κάνναβης από διάφορες χώρες προέλευσης και η αυξανόμενη εγχώρια παραγωγή στην Ευρώπη συνιστούν σημαντική πρόκληση για την επιβολή του νόμου, με αποτέλεσμα να επιβαρύνονται περαιτέρω οι ήδη βεβαρυμένες αστυνομικές και τελωνειακές αρχές. Εξάλλου, τα αδικήματα που σχετίζονται με την κάνναβη, τα οποία στη συντριπτική τους πλειονότητα αφορούν χρήση ή κατοχή για προσωπική χρήση, αντιπροσωπεύουν περίπου τα 3/4 του συνόλου των αδικημάτων που σχετίζονται με ναρκωτικά.
Ποιο είναι το υγειονομικό και κοινωνικό κόστος από τη χρήση κάνναβης;
Το υγειονομικό και κοινωνικό κόστος της χρήσης κάνναβης είναι μεγαλύτερο για τους συχνούς ή χρόνιους χρήστες (εκτιμάται ότι το 1% περίπου των ευρωπαίων ενηλίκων κάνουν χρήση κάνναβης καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά). Τα επίπεδα δραστικότητας τόσο της ρητίνης όσο και της φυτικής κάνναβης είναι υψηλά σε σύγκριση με το παρελθόν, γεγονός ανησυχητικό, καθώς μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο ο χρήστης να αντιμετωπίσει οξέα ή και χρόνια προβλήματα υγείας.
Ειδικότερα η κάνναβη είναι το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό στην Ευρώπη και, ως εκ τούτου, οι επιβλαβείς συνέπειες της
χρήσης της μπορεί να έχουν αντίκτυπο σε επίπεδο πληθυσμού. Πρόσφατη διεθνής ανασκόπηση της ΠΟΥ ανέλυσε τα στοιχεία που τεκμηριώνουν τις επιβλαβείς συνέπειες που συνδέονται με την κάνναβη. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρά τη δυσχέρεια στο να τεκμηριωθεί η αιτιακή σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση κάνναβης και τις υγειονομικές και κοινωνικές συνέπειες, προκύπτουν ορισμένες συσχετίσεις από μελέτες παρατήρησης. Όσον αφορά τις παρενέργειες της χρόνιας χρήσης κάνναβης, οι συστηματικοί και μακροχρόνιοι χρήστες κάνναβης διαπιστώθηκε ότι διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν ψυχωσικά συμπτώματα και διαταραχές, υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν αναπνευστικά προβλήματα και, πιθανότητα, να αναπτύξουν σύνδρομο εξάρτησης. Η συστηματική χρήση κάνναβης στην εφηβεία συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο διάγνωσης σχιζοφρένειας και, σε περίπτωση συνέχισης της χρήσης στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης, φαίνεται ότι συνδέεται με νοητική βλάβη. Παρά ταύτα, προϋπάρχουσες σωματικές ή ψυχικές διαταραχές και άλλοι συγχυτικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο και το θέμα αυτό απαιτεί περαιτέρω έρευνα.
Επίσης, η κάνναβη ευθύνεται πλέον για την πλειονότητα των νέων αιτήσεων θεραπείας, αν και τα δεδομένα για την έναρξη θεραπείας πρέπει να ερμηνεύονται στο πλαίσιο των οδών παραπομπής και με βάση έναν ευρύ ορισμό του τι συνιστά φροντίδα για τον εν λόγω πληθυσμό. Οι πολιτικές για την κάνναβη θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη ότι στην Ευρώπη, σε αντίθεση με άλλες περιοχές του κόσμου, η κάνναβη συνήθως καπνίζεται αναμεμειγμένη με καπνό. Το γεγονός αυτό αυξάνει τη σημασία των συνεργειών μεταξύ των πολιτικών για τον έλεγχο της κάνναβης και των πολιτικών για τον έλεγχο του καπνίσματος.
Ποιες οι διαπιστώσεις για τη χρήση ηρωίνης και τα άλλα οπιοειδή;
Διαπιστώθηκε αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση
Το 2014 οι θάνατοι που σημειώθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση από υπερβολική δόση, κυρίως ηρωίνης και άλλων οπιοειδών, υπολογίζονται σε τουλάχιστον 6.800, καταγράφοντας μικρή αύξηση σε σχέση με τα στοιχεία του 2013 Ανησυχητικές αυξήσεις στον αριθμό αυτών των θανάτων αναφέρονται από ορισμένες χώρες στις οποίες παρατηρείται προβληματική χρήση οπιοειδών επί σειρά ετών (π.χ. Ιρλανδία, Λιθουανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) Αν και τα αίτια της ανόδου των θανάτων από υπερβολική δόση δεν είναι σαφή, ενδέχεται να εμπλέκονται πολλαπλοί παράγοντες, όπως η αυξημένη διαθεσιμότητα ηρωίνης, η αυξημένη καθαρότητα, η γήρανση των χρηστών και τα μεταβαλλόμενα πρότυπα χρήσης ουσιών, περιλαμβανομένων των συνθετικών οπιοειδών και φαρμάκων). Τα αναφερόμενα περιστατικά υπερβολικής δόσης αφορούν ως επί το πλείστον μεγαλύτερους σε ηλικία χρήστες οπιοειδών (35-50 ετών), όμως σε ορισμένες χώρες (π.χ. Σουηδία) έχει παρατηρηθεί αύξηση στους θανάτους από υπερβολική δόση σε χρήστες ηλικίας κάτω των 25 ετών, φαινόμενο που απαιτεί στενότερη παρακολούθηση. Για την αντιμετώπιση της υπερδοσολογίας, σε κάποιες χώρες διατίθεται στους χρήστες οπιοειδών η φαρμακευτική ουσία ναλοξόνη μέσω υπηρεσιών άμεσης ρόσβασης.
Η ηρωίνη παραμένει μεν το πιο διαδεδομένο οπιοειδές, αλλά αυξάνεται η κατάχρηση συνθετικών οπιοειδών. Ομοίως, έχει αυξηθεί ο αριθμός των χωρών που αναφέρουν τα συνθετικά οπιοειδή ως πρωτεύουσα αιτία της έναρξης θεραπείας.
Τα συνθετικά οπιοειδή που χρησιμοποιούνται σε θεραπείες υποκατάστασης (π.χ. μεθαδόνη, βουπρενορφίνη) ανιχνεύονται συχνά στις τοξικολογικές αναλύσεις, σε ορισμένες δε χώρες σχετίζονται με μεγάλο αριθμό -συνδεόμενων με τα ναρκωτικά- θανάτων (π.χ. Ιρλανδία,Γαλλία, Φινλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο).
Ποια είναι τα προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση διεγερτικών ουσιών;
H έκθεση περιγράφει πώς «αρχίζουν να γίνονται πιο ορατά τα προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση διεγερτικών». Σε ορισμένες χώρες δημιουργεί προβληματισμό ο αυξημένος αριθμός νέων αιτήσεων θεραπείας για χρήση αμφεταμινών, παρά τα σχετικά σταθερά επίπεδα χρήσης . Την τελευταία δεκαετία παρατηρήθηκε συνολικά στην Ευρώπη αύξηση κατά 50% των χρηστών που ξεκίνησαν για πρώτη φορά θεραπεία, με κύρια ουσία χρήσης τις αμφεταμίνες.
Η κοκαΐνη παραμένει η ευρύτερα διαδεδομένη παράνομη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη. Περίπου 2,4 εκατομμύρια νεαροί ενήλικες (15–34 ετών) δηλώνουν ότι έκαναν χρήση κοκαΐνης τον τελευταίο χρόνο. Η κοκαΐνη δηλώθηκε ως κύρια ουσία χρήσης από 60.000 χρήστες που εισήχθησαν σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα το 2014 και από 27.000 χρήστες που εισήχθησαν σε θεραπεία για πρώτη φορά.
Διεγερτικές ουσίες και σεξουαλική συμπεριφορά
Παρά τη συνολική μείωση της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών στην Ευρώπη, η ενέσιμη χρήση διεγερτικών δημιουργεί προβληματισμό. Οι μισοί σχεδόν (47%) των νέων χρηστών που ξεκίνησαν θεραπεία το 2014 με κύρια ουσία χρήσης τις αμφεταμίνες δήλωσαν ως κύριο τρόπο λήψης της ουσίας την ενέσιμη χρήση. Επίσης, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες αναφέρουν ενέσιμη χρήση μεθαμφεταμίνης και καθινονών μαζί με άλλες διεγερτικές ουσίες [π.χ. GHB (γ- δροξυβουτυρικό οξύ)] από μικρές ομάδες ομοφυλόφιλων ανδρών σε πάρτι όπου επιδίδονται στη σεξουαλική πράξη υπό την επήρεια ουσιών. Τα πάρτι αυτά σχετίζονται με σεξουαλικές συμπεριφορές υψηλής επικινδυνότητας, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη στενότερης συνεργασίας και συντονισμένης αντίδρασης των υπηρεσιών για τα ναρκωτικά και των υπηρεσιών σεξουαλικής υγείας.
Φόβοι για τη εξάπλωση σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων
Η διαχρονική μείωση των νεοδιαγνωσθέντων κρουσμάτων του ιού HIV στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζεται. Το 2014, τα νεοδιαγνωσθέντα κρούσματα του ιού HIV που συνδέονται με ενέσιμη χρήση ναρκωτικών ανήλθαν σε 1.236, αγγίζοντας τα χαμηλότερα επίπεδά τους εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Παρόλα αυτά, το 2015 αναφέρθηκαν τοπικές επιδημικές εξάρσεις λοιμώξεων HIV σε περιθωριοποιημένους πληθυσμούς χρηστών στην Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία). Σε πολλές από αυτές τις εξάρσεις συνετέλεσαν παράγοντες όπως οι αλλαγές στα πρότυπα χρήσης ναρκωτικών, ιδίως η αύξηση της ενέσιμης χρήσης διεγερτικών. Σύμφωνα με την έκθεση, «Χρειάζεται να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των κατά τόπους προτύπων χρήσης διεγερτικών ουσιών και των συναφών επιβλαβών συνεπειών».
Η ηπατίτιδα C εμφανίζει υψηλή επικράτηση στον πληθυσμό των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ευρώπη, καθώς, όπως προκύπτει από τα εθνικά δείγματα, κατά την περίοδο 2013-14, ανιχνεύθηκαν αντισώματα HCV σε ποσοστό 15 % έως 84 % των ΧΕΝ (διάγραμμα 3.9). Παρά την αυξημένη διαθεσιμότητα νέων φαρμάκων για τη θεραπεία του ιού της ηπατίτιδας C, η διασφάλιση της πρόσβασης σε διάγνωση και θεραπεία παραμένει σημαντική πρόκληση για τους επαγγελματίες υπηρεσιών που απευθύνονται στους ΧΕΝ.
Από που εισάγονται οι κάθε είδους ναρκωτικές ουσίες στην Ευρώπη; Τι παράγεται στη Γηραιά Ευρώπη;
Συγκρινόμενη με άλλες περιοχές του κόσμου, η Ευρώπη αποτελεί μια σημαντική αγορά ναρκωτικών που συντηρείται τόσο από την εγχώρια παραγωγή όσο και από ναρκωτικά που διακινούνται λαθραία από άλλες περιοχές του κόσμου. Η Λατινική Αμερική, η Δυτική Ασία και η Βόρεια Αφρική αποτελούν σημαντικές πηγές προέλευσης των ναρκωτικών που εισέρχονται στην Ευρώπη, ενώ η Κίνα και η Ινδία είναι πηγές προέλευσης των νέων ψυχοδραστικών ουσιών. Πέραν αυτού, η Ευρώπη διαδραματίζει ρόλο διαμετακομιστικού κέντρου για κάποια ναρκωτικά και κάποιες πρόδρομες ουσίες που προορίζονται για άλλες ηπείρους. Η Ευρώπη αποτελεί επίσης τόπο παραγωγής κάνναβης και συνθετικών ναρκωτικών. Η παραγόμενη κάνναβη προορίζεται κυρίως για εγχώρια κατανάλωση, ενώ μέρος των παραγόμενων συνθετικών ναρκωτικών εξάγεται σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Πώς λειτουργεί η αγορά;
Οι αγορές παράνομων ουσιών είναι πολύπλοκα συστήματα παραγωγής και διανομής που δημιουργούν μεγάλα χρηματικά ποσά σε διάφορα επίπεδα. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, η λιανική αγορά παράνομων ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτιμάται σε 24,3 δισεκατ. ευρώ το 2013 (πιθανό εύρος τιμών από 21 έως 31 δισεκατ. ευρώ). Με εκτιμώμενη αξία λιανικής 9,3 δισεκατ. ευρώ (πιθανό εύρος τιμών 8,4–12,9 δισεκατ. ευρώ), που αντιστοιχεί περίπου στο 38% του συνόλου, τα προϊόντα κάνναβης αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς παράνομων ουσιών στην Ευρώπη.
Ακολουθεί η ηρωίνη, που εκτιμάται σε 6,8 δισεκατ. ευρώ (6,0–7,8 δισεκατ. ευρώ ή 28%) και η κοκαΐνη στα 5,7 δισεκατ. ευρώ (4,5–7,0 δισεκατ. ευρώ ή 24%). Οι αμφεταμίνες αντιπροσωπεύουν ένα μικρότερο μερίδιο της αγοράς, που υπολογίζεται σε 1,8 δισεκατ. ευρώ (1,2–2,5 δισεκατ. ευρώ ή 8%), ακολουθούμενες από την MDMA, που εκτιμάται σε
σχεδόν 0,7 δισεκατ. ευρώ (0,61–0,72 δισεκατ. ευρώ ή 3%).Οι παραπάνω εκτιμήσεις βασίζονται σε πολύ περιορισμένα
δεδομένα και προϋποθέτουν κάποιες ευρείες παραδοχές.
Ποιος ο ρόλος του διαδικτύου;
Ανέκαθεν οι αγορές παράνομων ουσιών βρίσκονταν σε συγκεκριμένους απτούς χώρους, αλλά την τελευταία
δεκαετία η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών του διαδικτύου διευκόλυνε την ανάπτυξη διαδικτυακών αγορών. Οι αγορές ναρκωτικών μπορεί να λειτουργούν στον επιφανειακό ιστό, όπου πωλούνται συνήθως πρόδρομες χημικές ουσίες που δεν υπάγονται σε καθεστώς ελέγχου, νέες ψυχοδραστικές ουσίες ή ψευδεπίγραφα και παραποιημένα φάρμακα. Μπορεί όμως να λειτουργούν και στον «βαθύ ιστό», μέσα από αθέατες ιστοστελίδες ή κρυπτοκαταστήματα, όπως το AlphaBay ή το Silk Road που πλέον έχει κλείσει. Τα προϊόντα κάνναβης και η MDMA αναφέρεται ότι είναι οι παράνομες ουσίες που
προσφέρονται συχνότερα προς πώληση στα κρυπτοκαταστήματα, παράλληλα με μια σειρά φαρμάκων.
Το κρυπτοκατάστημα είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα πωλήσεων ή αγορά, που υποστηρίζεται από τεχνολογίες οι οποίες προστατεύουν την ανωνυμία και χρησιμοποιείται από διάφορους πωλητές οι οποίοι διακινούν παράνομα αγαθά και υπηρεσίες. Τα καταστήματα αυτά έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με καταστήματα όπως το eBay και το Amazon, οι δε πελάτες μπορούν να αναζητήσουν και να συγκρίνουν προϊόντα και πωλητές. Εφαρμόζουν μια σειρά από στρατηγικές για να συγκαλύψουν τόσο τις συναλλαγές όσο και τον τόπο φύλαξης των διακομιστών, όπως υπηρεσίες ανωνυμοποίησης σαν το Tor (το Onion Router), που αποκρύπτουν τη διεύθυνση IP του υπολογιστή, αποκεντρωμένα και σχετικά δύσκολα ανιχνεύσιμα.
Τρόποι πληρωμής
Όσον στον τρόπο αγοράς ναρκωτικών μέσω διαδικτύο υπάρχουν και τα κρυπτονομίσματα για τη διενέργεια πληρωμών, όπως το bitcoin και το litecoin, καθώς και κρυπτογραφημένη επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων στις συναλλαγές.
Τα συστήματα αξιολόγησης της ποιότητας των προϊόντων που καθορίζουν την υπόληψη των πωλητών στα καταστήματα, διαδραματίζουν επίσης κάποιον ρόλο στη ρύθμιση της συμπεριφοράς τους. Στις πρόσφατες εξελίξεις περιλαμβάνονται τα αυξημένα επίπεδα ασφαλείας για την αποτροπή της απάτης από τους πωλητές, μη εξαιρουμένων των εξελιγμένων συστημάτων δέσμευσης πληρωμών, καθώς και η αποκέντρωση των υποδομών των καταστημάτων ως απόκριση στις απειλές των διωκτικών αρχών. Επί του παρόντος, τα εν λόγω καταστήματα θεωρείται ότι αντιστοιχούν σε μικρό μερίδιο της αγοράς παράνομων ουσιών, ενώ πολλές από τις συναλλαγές είναι σε επίπεδο λιανικής. Παρά ταύτα, το διαδικτυακό εμπόριο ναρκωτικών έχει δυνατότητες περαιτέρω επέκτασης.