Του χρόνου θα κλείσουν 70 χρόνια από το τέλος του Εμφυλίου και θέλω να βιαστώ να πω δυο λόγια για την συγκλονιστική ”Υπόθεση Γιαννούλη”. Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό την γνωρίζουν οι νεώτεροι αλλά έτσι κι αλλιώς καλό είναι την μάθουν. Η αφορμή είναι το αίτημα που έλαβα κάποτε από μια στενή συγγενή του Γιὠργου Γιαννούλη, Ταξίαρχου του ”Δημοκρατικοὐ Στρατοὐ” που -μέχρι νεώτερων αποκαλύψεων - φαίνεται ότι εκτελέστηκε από συντρόφους του με εντολή του Αρχηγού Ν. Ζαχαριάδη. Ακολουθεί η απάντηση που έδωσα στο αίτημα την στενής συγγενούς του Γιαννούλη, χωρίς να έχω το δικαίωμα να την αναφέρω.
Αγαπητή Κυρία,
Και βέβαια θα σας απαντήσω. Με όσα γνωρίζω, γιατί πολλά δεν έχουν ακόμα εξακριβωθεί. Λόγω της δουλειάς μου, που ένα μέρος της είναι έρευνες, ίσως και λόγω της αντικειμενικότητας που νομίζω ότι την διακρίνει, μου εμπιστεύονται ενίοτε άγνωστες πτυχές της ιστορίας. Μια από αυτές τις πηγές ήταν ο Στρατηγός Γεώργιος Κουμανάκος από τον οποίο πήρα μια συνέντευξη για την ταινία μου Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ που γύρισα το 1997 για το γαλλικό κανάλι ΑRΤΕ, σε συμπαραγωγή με την ΕΡΤ.
Η ταινία παίζεται αρκετά συχνά πότε στην ΕΡΤ και πότε στο Τηλεόραση της Βουλής, ενίοτε δε στην Ελληνική Ταινιοθήκη. Μπορείτε νομίζω να την δείτε και στο Youtube του Διαδικτύου. Εκεί θα γνωρίσετε καλύτερα τον Στρατηγό Κουμανάκο, ο οποίος δεν ζει πλέον, πράγμα άλλωστε που μου επιτρέπει να αποκαλύψω αυτά που μου είπε. Επειδή ήταν δεσμευμένος κι΄εκείνος να μην μιλήσει για κάτι που ήταν μέγα κρατικό μυστικό, είχα δεσμευθεί κι εγώ να μην αναφερθώ στο θέμα αυτό όσο ζούσε.
Πρέπει καταρχάς να σας μιλήσω για τον Στρατηγό Κουμανάκο. ’Ηταν ένας αξιόμαχος αξιωματικός των ελληνικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής. Δεν έμοιαζε να ήταν πολιτικοποιημένος εκείνη την εποχή και πάντως δεν νομίζω να ήταν βασιλόφρων, όπως άλλοι. Ήταν απλώς νομιμόφρων. Όταν τον είδα ήταν σε αποστρατεία και μάλιστα στέλεχος του Πασόκ.
Η μεγαλύτερη μάχη του Εμφυλίου έγινε στον Γράμμο το καλοκαίρι του 1948. Σ΄αυτήν πήρε μέρος και ο Κουμανάκος, ως Ταγματάρχης νομίζω και μάλιστα είναι αυτός που κατέλαβε μια κορυφή του Γράμμου, ονόματι ”Κλέφτης”, αφήνοντας πολλούς νεκρούς από τους άνδρες του. Για το ανδραγάθημα αυτό παρασημοφορήθηκε. Αυτά γνωρίζαμε όλοι για τον αξιωματικό Κουμανάκο.
Στην ταινία μου έχω συνεντεύξεις από τρεις αξιωματικούς του ”Δημοκρατικού Στρατού” (δηλαδή των Ανταρτών) συν μια μεγάλη συνέντευξη του Χαρίλαου Φλωράκη, επίσης καπετάνιου του ”Δ.Μ> (την μόνη άλλωστε που έχει δώσει) και τρεις συνεντεύξεις από αξιωματικούς του Κυβερνητικού στρατού ο ένας εκ των οποίων ήταν ο Κουμανάκος. Κανείς από τους αξιωματικούς του Δημοκρατικού Στρατού δεν μου μίλησε για τον Γιαννούλη , ίσως γιατί αγνοούσαν, όπως όλοι άλλωστε, το τι ακριβώς είχε συμβεί. Φαίνεται ότι ο Στρατηγός Κουμανάκος ήθελε επιτέλους κάποτε να μιλήσει για το φοβερό μυστικό που έκρυβε. Το έκρυβαν και άλλοι άλλωστε, αν και ποτέ κανείς δεν το αποκάλυψε.
Δεν το είπε στη συνέντευξή του, αλλά όταν τελειώσαμε, μου λέει ”μπορώ να σε δω ιδιαιτέρως;”.Και μου είπε την ιστορία που ακούσατε. Η οποία είναι γνήσια για πολλούς λόγους, Πρώτα-πρώτα για το ήθος του Κουμανάκου που ήταν πασίγνωστο. Δεύτερον, την ίδια ακριβώς εποχή άλλα δύο στελέχη κυβερνητικά (μεταξύ των οποίων ο δεξιός δημοσιογράφος Γ. Δρόσος) έφτασαν στο αρχηγείο των ανταρτών και είδαν τον Μάρκο στο οποίον έφεραν προτάσεις ειρήνευσης. Κάτι που δεν έχει αμφισβητηθεί. Έφτασαν μέσω Γιουγκοσλαβίας, με την βοήθεια του Στρατάρχη Τίτο ο οποίος μόλις είχε αποκλειστεί από την Κὀμινφορμ (οικουμενική οργάνωση των κομμουνιστικών χωρών) με εντολή του Στάλιν και ήθελε να σταματήσει ο ελληνικός εμφύλιος. Γιατί ο Τίτο πάντως θα ήταν υποχρεωμένος να σταματήσει τις ενισχύσεις που έδινε στους αντάρτες, η Διοίκηση των οποίων είχε ακόμα την εύνοια αλλά όχι και την τεχνική βοήθεια του Στάλιν.
Αυτά τα γνωρίζω και από μία σειρά ντοκουμέντων που μου παρέσχε η Πρεσβεία της Γιουγκοσλαβίας στην Ουάσιγκτον όταν έγραφα μια εργασία, για την εκδίωξη του Τίτο από την Κόμινφορμ, για το μάθημα Εξωτερικών Σχέσεων, στο Πανεπιστήμιο Σύρακιουζ όπου σπούδαζα.
Είχε γίνει ήδη και επίσημη πρόταση στους αντάρτες για ειρήνευση από τον Σοφούλη που ήταν πρωθυπουργός. Την οποία απέρριψε ο Ζαχαριάδης. Έτσι εξηγείται και η κυβερνητική εντολή στον Ταγματάρχη τότε Κουμανάκο να αφεθεί ελεύθερος ο Γιαννούλης.
Ο Στρατηγός Κουμανάκος λοιπόν μου λέει, ”ξέρετε σε μια μεγάλη μάχη που δόθηκε στα Ζαγόρια, πριν από τη μάχη του Γράμμου, συλλάβαμε τον Γιαννούλη, αλλά το κρατήσαμε μυστικό μέχρι να ειδοποιήσουμε τους πιο πάνω. Ύστερα από λίγο μας φέρνουν, με κάθε μυστικότητα, έναν φάκελο με προτάσεις ειρήνευσης, να τον δώσουμε στον Γιαννούλη και να τον αφήσουμε ελεύθερο για να τις πάει στον Μάρκο, τον Αρχηγό του Δημοκρατικού Στρατού. Ελπίζοντας ότι αυτό θα έπειθε τους αντάρτες (Μάρκο και Ζαχαριάδη) ότι οι προτάσεις ήταν ειλικρινείς. Έτσι και έκανα υποσχόμενος να το κρατήσω μυστικό”.
Αυτά μου είπε ο Στρατηγός Κουμανάκος, σε μια γωνιά του γραφείου του, μακριά από το συνεργείο του γυρίσματος.
Το αποτέλεσμα ήταν πρώτον να καθαιρεθεί ο Μάρκος και δεύτερον να οδηγηθεί ο Γιαννούλης (ύστερα από μια σύντομη περίοδο μαχών στις οποίες έλαβε μέρος) στα μετόπισθεν των Ανταρτών, πολλά χιλιόμετρα μακριά, με σκοπό να εκτελεστεί στο δρόμο για το ”στρατοδικείο”, όπως έγινε γνωστό, ή όπως ειπώθηκε. Κανείς δεν μας έχει δώσει μια σοβαρή εξήγηση ή μαρτυρία για το τι και πώς έγινε. Εικάζονται τα εξής που τα θεωρώ αξιόπιστα:
- Ο κίνδυνος να επηρεαστούν οι αντάρτες από τις απόψεις Μάρκου-Γιαννούλη ήταν μεγάλος για τον Ζαχαριάδη. Είναι γνωστό ότι και ο Μάρκος ήταν υπέρ της Ειρήνευσης πράγμα που ανάγκασε τον αδίστακτο Ζαχαριάδη να τον καθαιρέσει και να τον στείλει στην Γιουγκοσλαβία. Ο Ζαχαριάδης ήθελε να συνεχιστεί ο εμφύλιος πιστεύοντας ότι αυτή ήταν η οδηγία του Στάλιν. Που κι΄αυτό ήταν φαντασίωση του Ζαχαριάδη. Ύστερα από λίγο άρχισαν διαπραγματεύσεις στην Νέα Υόρκη με τους Αμερικανούς και τον Ρώσο απεσταλμένο στον ΟΗΕ Αντρέι Γκρομίκο, για την λήξη του Εμφυλίου.
Η κόρη, νομίζω, του Στρατηγού Κουμανάκου την οποία γνώρισα στο Παρίσι όπου την είχαμε Γενική Πρόξενο ίσως θα γνωρίζει περισσότερα για το θέμα. Μπορείτε να την αναζητήσετε μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών.
Πρέπει να πω πως δεν είστε η μόνη που μου ζητάει πληροφορίες για τον Εμφύλιο. Μου συμβαίνει συχνά λόγω των ταινιών μου με θέματα ιστορικά. Μια από τις τελευταίες αναζητήσεις που είχα ήταν της κόρης του Ζαχαριάδη, της Όλγας από την Πράγα, που μου ζήτησε να δει και την ταινία μου για τον Εμφύλιο. Αμφιβάλω αν γνώριζε τι είχε συμβεί με τον Γιαννούλη! Ἀλλο ένα δράμα πάντως από τη μεριά του ”παραπετάσματος” όπου η κόρη του Ζαχαριάδη, σε όλη της τη ζωή, είχε ζήσει μόνο 15 μέρες με τον διαβόητο πατέρα της! Κάπου όχι μακριά από τη Σιβηρία.
Δεν ξερω αν φώτισα σε κάτι τις απορίες σας. Για τον Εμφύλιο μιλάω στο βιβλίο μου ”ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΔΙΧΑΣΜΟΥ” στο οποίο αναφέρομαι διεξοδικά στην υπόθεση Γιαννούλη στις σελίδες 257, 258 και 259.
Να είστε καλά,
Ροβήρος Μανθούλης.