Σίγουρα έχει συμβεί και σε εσάς. Ξυπνάτε από έναν όμορφο ύπνο αλλά δεν μπορείτε με τίποτα να θυμηθείτε τι ονειρευτήκατε. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πως λειτουργεί ο οργανισμός κατά τη διάρκεια του ύπνου; Υπάρχουν τεχνικές που μας βοηθάνε να ανακαλέσουμε τα όνειρά μας. Ποιοι κίνδυνοι θα υπήρχαν εάν θυμόμασταν όλα μας τα όνειρα; Οι απαντήσει βρίσκονται στο αφιέρωμα του BBC.
Ο ύπνος είναι πιο περίπλοκος από ό, τι πιστεύαμε στο παρελθόν. Ο εγκέφαλος περνά ένα ψυχικό rollercoaster, όπου κάποιες στιγμές του ύπνου βρίσκεται σε ηρεμία και άλλες σε πλήρη πνευματική δραστηριότητα.
Τα όνειρα συνδέονται με την γνωστή στους περισσότερους, κατάσταση REM (Rapid Eye Movement). Το REM είναι μερικές φορές γνωστό ως αποσυγχρονισμένος ύπνος, επειδή μιμείται κάποια σημεία της κατάστασης που βρισκόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι. Χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών, από εγκεφαλικά κύματα που δείχνουν ενεργοποιημένα και μοιάζουν με πολύ ελαφρύ ύπνο ή με την εγρήγορση, αλλά και παράλληλα παρατηρείται μια βαθιά χαλάρωση των μυών, παρόμοια με αυτή στο βαθύ ύπνο.
Αυτό συμβαίνει σε κύματα 90 λεπτών κατά τη διάρκεια του ύπνου και είναι το στάδιο που ονειρευόμαστε.
Κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, σε κρίσιμα μέρη του εγκεφάλου μας αυξάνεται η ροή του αίματος, Αυτό συμβαίνει στον φλοιό, που δημιουργεί το περιεχόμενο των ονείρων, και το μεταιχμιακό σύστημα (μεταξύ του φλοιού και του υποθαλάμου), το οποίο επεξεργάζεται τη συναισθηματική μας κατάσταση. Ενώ βρισκόμαστε σε αυτή την κατάσταση, τα δύο αυτά μέρη του εγκεφάλου λειτουργούν στο απόλυτο, ενώ αντίθετα ο μετωπιαίος λοβός - ο οποίος κατευθύνει τις βασικές μας ικανότητες - «κοιμάται».
Αυτό σημαίνει ότι συχνά δεχόμαστε τυφλά ότι συμβαίνει στα όνειρά μας, μέχρι να έρθει η ώρα να ξυπνήσουμε.
Η επιστήμη έχει δείξει επίσης ότι όσο πιο έντονη φαντασία έχουν τα όνειρά, τόσο πιο δύσκολο είναι να τα θυμόμαστε. Τα όνειρά που έχουν μια πιο σαφή δομή, είναι πιο εύκολο να τα θυμόμαστε, λέει η καθηγήτρια, Deidre Barrett.
Υπάρχει επίσης μια κρίσιμη παράμετρος που συμβάλει στο να θα θυμόμαστε ή θα ξεχνάμε τα όνειρά μας: η νορεπινεφρίνη. Είναι συγχρόνως ορμόνη και νευροδιαβιβαστής. Ως ορμόνη εκκρίνεται από τον επινεφρίδιο αδένα και λειτουργεί μαζί με την επινεφρίνη/ αδρεναλίνη για να δώσει στο σώμα ξαφνική ενέργεια σε στιγμές έντασης και άγχους. Ως νευροδιαβιβαστής μεταφέρει νευρικές ωθήσεις από τον ένα νευρώνα στον άλλο. Στον βαθύ ύπνο είναι σε χαμηλά επίπεδα. Ο ύπνος REM χαρακτηρίζεται από έλλειψη νορεπινεφρίνης στον εγκεφαλικό φλοιό, στην οποία οφείλονται και τα χαρακτηριστικά των ονείρων.
Ο κίνδυνος
Η Francesca Siclari, ερευνήτρια ύπνου στο Lausanne University Hospital, λέει ότι υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μετά της κατάστασης ύπνου και ξύπνιου –και αυτό δεν είναι τυχαίο. «Είναι καλό το ότι η κανονική ζωή και η ζωή των ονείρων είναι εντελώς διαφορετική. Εάν θυμόμασταν κάθε μικρή λεπτομέρεια (σ.σ. των ονείρων μας) όπως στην πραγματική ζωή, θα άρχισε να μας κάνει να τα μπερδεύουμε με αυτά που πραγματικά συμβαίνουν στη ζωή μας». Θα μπερδεύαμε δηλαδή την πραγματικό ζωή με τη ζωή στα όνειρα.
Όπως λέει, οι άνθρωποι που πάσχουν από κάποια σοβαρή διαταραχή ύπνου, όπως η ναρκοληψία, δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τι έχει συμβεί στον ξύπνιο τους και τι στον ύπνο τους, που τους δημιουργεί αρκετά προβλήματα.
Γιατί ξεχνάμε
«Όταν κάποιος με ρωτάει γιατί δεν θυμάμαι τα όνειρά μου του απαντάω: Γιατί σε παίρνει ο ύπνος πολύ γρήγορα, κοιμάσαι βαριά και ξυπνάς με ξυπνητήρι», λέει ο ερευνητής ύπνου στο Harvard, Robert Stickgold. «και συνήθως η απάντησή τους είναι «πως το βρήκατε».
Ο Stickgold λέει ότι πολλοί άνθρωποι θυμούνται τα όνειρά τους την περίοδο που ξεκινά ο ύπνος, όταν το μυαλό αρχίζει να περιπλανιέται και οι ονειρικές εικόνες εμφανίζονται όσο ο άνθρωπος είναι σε κατάσταση ύπνου – ξύπνιου. Αυτό το στάδιο είναι στα πρώτα 5 με 10 λεπτά μετά τον ύπνο. Αν κάποιος ξυπνήσει αμέσως μετά από αυτό το διάστημα, θα θυμάται το όνειρο που είδε. Όταν όμως κάποιος κοιμάσαι γρήγορα –που κακά τα ψέματα είναι κάτι που ευχόμαστε όλοι να μας συνέβαινε- όταν ξυπνήσει πιθανότατα δεν θα θυμηθείτε τίποτα από αυτό το μέρος του ύπνου.
Ασκήσεις μνήμης
Δίνει έτσι και έναν τρόπο για να θυμόμαστε τα όνειρά μας. Όπως λέει ο Stickgold, εάν είστε από τους ανθρώπου που ξυπνάνε και ξεκινάνε αμέσως την μέρα τους, ο εγκέφαλος γεμίζει με το μετά και ξεχνάει το πριν του ύπνου. Μια καλή τεχνική είναι όσο είστε στο κρεβάτι ξύπνιοι, να μην ανοίξετε τα μάτια σας αμέσως, και να προσπαθήσετε να θυμηθείτε τι συνέβη όσο κοιμόσασταν.
Υπάρχουν επίσης κάποια πιο… δραστικά μέτρα για να θυμάστε: τρία ποτήρια νερό πριν από τον ύπνο.
«Λέω στους ανθρώπους να πίνουν τρία μεγάλα ποτήρια νερό πριν πέσουν στο κρεβάτι. Προσοχή, όχι τρία ποτήρια μπύρας, γιατί το αλκοόλ είναι κατασταλτικό του REM. Έτσι θα ξυπνήσετε τρεις ή τέσσερις φορές τη νύχτα και θα τείνετε να ξυπνήσετε στο τέλος το REM».
Πηγή: BBC