* Λόης Λαμπριανίδης, Οικονομικός γεωγράφος, καθηγητής ΠΑΜΑΚ, π. Γενικός Γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης, Μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
Η συζήτηση σε όλη την προεκλογική περίοδο πριν από την κάλπη της 21ης Μαΐου, με κύρια και καίρια κυβερνητική ευθύνη, αλλά χωρίς να είναι άμοιρα ευθυνών και τα περισσότερα αντιπολιτευόμενα κόμματα, ήταν απογοητευτική. Επικεντρώθηκε στο ενδεχόμενο συγκρότησης προοδευτικής κυβέρνησης και στη διακυβέρνηση της περιόδου 2015-2019 και όχι στα πεπραγμένα της τετραετίας 2019-2023, ούτε στο τι προτείνουν τα κόμματα για την περίοδο 2023-2027. Υπήρξε ελάχιστη συζήτηση για τα θεμελιώδη προβλήματα της χώρας, και αυτή συνήθως χαμηλού επιπέδου, απολύτως μηδενική δε για το ευρύτερο ευρωπαϊκό, και παγκόσμιο πλαίσιο σαν να βρίσκεται η Ελλάδα στον… αστερισμό της Ανδρομέδας και όχι σε ένα από τα πιο επιβαρυμένα και υπό ανάφλεξη σημεία του πλανήτη.
Δυστυχώς κυριάρχησε πλήρως η κυβερνητική προσπάθεια εξωραϊσμού της κατάστασης που πρόβαλε και προβάλλει την εικόνα μιας χώρας που πατάει γερά στα πόδια της και το μόνο που την εμποδίζει να ευημερήσει είναι πρωτίστως το διεθνές περιβάλλον (πανδημία, Ουκρανία κτλ.). Υπήρξε ελλιπής συζήτηση και αυτή χαμηλού επιπέδου, με αποτέλεσμα ο μέσος πολίτης να έχει πλημμελή πληροφόρηση για τις μεγάλες δυσκολίες που αναμένεται να αντιμετωπίσει η χώρα μας και τελικά για το ποιο πολιτικό σχέδιο μπορεί να τις αντιμετωπίσει καλύτερα και άρα να κερδίσει την προτίμηση των ψηφοφόρων.
Την περίοδο αυτή, που οδηγούμαστε στις δεύτερες εκλογές, η συζήτηση τουλάχιστον από την πλευρά της αντιπολίτευσης έχει βελτιωθεί με την έννοια ότι επιχειρεί να αναφερθεί στα ουσιαστικά ζητήματα και αυτό είναι πολύ ευχάριστο.
Και πάλι όμως διακρίνεται εύκολα η κυβερνητική προσπάθεια επένδυσης στον φόβο όταν πρόκειται για εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και αποσιώπησης ή διαστρέβλωσης των εύλογων προβληματισμών που σχετίζονται π.χ. με το ύψος, την δομή της φορολογίας, την φοροδιαφυγή κτλ. Καλλιεργείται μια ψευδής εικόνα ότι έχουμε μεταφερθεί σε ένα ασφαλές περιβάλλον διαρκών φορομειώσεων, χωρίς παράλληλα να τίθενται εν κινδύνω οι δημόσιες παροχές. Τίποτα απ’ αυτά δε θα αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου, αλλά έως τότε θα έχει εξυπηρετήσει το εξωραϊστικό κυβερνητικό αφήγημα, με καθοριστική και τη συμβολή των μεγάλων ιδίως ΜΜΕ.
Συναφώς με τα παραπάνω, μόλις άρχισε μια συζήτηση για τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διανομή του προϊόντος, κάτι αναμφίβολα εξαιρετικά σημαντικό και από το οποίο προκύπτει ολοφάνερα μια τελείως διαφορετική προσέγγιση της ΝΔ σε σχέση με αυτή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ (και εν μέρει του ΠΑΣΟΚ).
Η πρώτη, υπέρ των λίγων και ισχυρών (πχ. φόρος μερισμάτων 5% όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 25%1 και αφορολόγητη δωρεά περιουσιακών στοιχείων2 μέχρι 800.000/ ανά πάροχο ή 4,8 εκατομμύρια ανά παραλήπτη δηλ. 2 γονείς + 4 παππούδες και γιαγιάδες) με τη λογική ότι η λιγότερη φορολόγηση βοηθάει στην ανάπτυξη3 και η δεύτερη υπέρ της αναδιανομής μέσω της φορολογίας για τη στήριξη των μεσαίων και κατώτερων οικονομικά στρωμάτων χωρίς, όμως να υπονομεύεται η αναπτυξιακή προσπάθεια. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αλλά και το ΠΑΣΟΚ και τα υπόλοιπα κόμματα που μιλούν για προοδευτική φορολόγηση καταγγέλλονται από τη ΝΔ ότι έχουν «κρυφή ατζέντα» για την υπερφορολόγηση των πάντων4.
Στην κοινή γνώμη η όποια πρόταση για μείωση της φορολόγησης, χωρίς μάλιστα να υπάρχει έγνοια για τη διάκριση του ύψους της φορολόγησης ανάλογα με τα εισοδήματα, ακούγεται πολύ θετική. Δημοσιογράφοι συμβουλεύουν, τους εκπροσώπους του ΠΑΣΟΚ κυρίως, να μη θίγουν ζητήματα φορολογίας γιατί αυτά «τρομάζουν τους ψηφοφόρους». Φαίνεται σαν η κοινωνία να μην κατανοεί πως η φορολόγηση είναι η βασική πηγή από την οποία θα χρηματοδοτηθούν όλες οι κρατικές λειτουργίες (εκπαίδευση, υγεία, εθνική άμυνα κτλ.). Οι συζητήσεις που πραγματοποιούνται στα τηλεοπτικά πάνελ κυριαρχούνται κυριολεκτικά από μια τρομολαγνεία για τα θέματα της φορολογίας κυρίως εκ μέρους των εκπροσώπων της ΝΔ.
Με περίσσεια σπουδή διαπιστώνουν ότι έτσι «θα φύγουν οι πλούσιοι», «θα φύγουν οι επιχειρήσεις» και οδηγούνται ακόμη και σε fake news του τύπου «μεγάλη επιχείρηση ανακοίνωσε ότι θα φύγει λόγω του φόβου των φορολογικών επιβαρύνσεων». Υποθέτω ότι εννοούν την «Μυτιληναίος», όμως στις σχετικές δηλώσεις του ο κ. Μυτιληναίος κάθε άλλο παρά αυτό λέει5. Αυτό που λέει και πολύ σωστά είναι πως η αποτίμηση μιας εταιρείας αλλά και η τιμή των προϊόντων της επηρεάζονται από την «εικόνα» της χώρας αλλά και της περιοχής όπου είναι εγκατεστημένη. Αλλιώς πωλείται στην αγορά ένα ρούχο που έχει παραχθεί από εταιρεία με έδρα την Ιταλία και αλλιώς με έδρα την Αίγυπτο. Αλλιώς αποτιμάται μια εταιρεία μάρκετινγκ με έδρα το Μάντσεστερ και αλλιώς με έδρα το Λονδίνο. Αυτό ακριβώς είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό θέμα που θα έπρεπε να μας προβληματίζει.
Σε διεθνές επίπεδο αυτή ακριβώς η πολιτική προκάλεσε την έκπτωση του κράτους από ζωτικές λειτουργίες/παροχές. Μέσω της μείωσης της φορολόγησης οι νεοφιλελεύθεροι επιδίωξαν την κρατική εκπτώχευση, την οποία στην συνέχεια αξιοποίησαν για τον περιορισμό ή/και ιδιωτικοποίηση παροχής ζωτικών κρατικών υπηρεσιών (starving the beast ονομάστηκε στα χρόνια του Ρίγκαν η καταστροφική αυτή πολιτική). Στις μέρες μας οι συνέπειές της (κρατική υπερχρέωση και υπερδανεισμός, δυσλειτουργία, χαμηλής ποιότητας υποδομές, τεράστιες και αυξανόμενες ανισότητες, πολιτική αναταραχή κτλ.) είναι πλέον ολοφάνερες, όχι όμως και στους υπερφιλελεύθερους κυβερνώντες και σε κάποια ΜΜΕ που συνεχίζουν να παπαγαλίζουν τα «βουντού/ζόμπι οικονομικά» της δεκαετίας του ’80 .
1 Στην Ιρλανδία είναι 51%, στη Δανία 42%, στη Βρετανία 39% και στη Γαλλία 34%. Όπως τονίζει o π. υπουργός Ν. Χριστοδουλάκης (KReport 1.6.23) το σκεπτικό της υψηλής αυτής φορολόγησης είναι να μην παίρνουν πολλά μερίσματα οι μέτοχοι και να μένουν τα κέρδη μέσα στην επιχείρηση, να επενδύονται και να προάγουν ακόμη περισσότερο την ανάπτυξη και την απασχόληση.
2 Μάλιστα να σημειώσουμε πως, σύμφωνα με τον Picketty, η ανισότητα πλούτου είναι από τις δυσμενέστερες και τις πιο δυσβάσταχτες που υπάρχουν σε μια κοινωνία.
3 Η λογική αυτή των trickle-down economics έχει κατανοηθεί εδώ και δεκαετίες ότι απέχει πόρω από την πραγματικότητα. Δες π.χ. Hope D. and Limberg J. (2020) The economic consequences of major tax cuts for the rich. International Inequalities Institute Working Papers (55). LSE, London, UK. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από 18 χώρες του ΟΟΣΑ των τελευταίων 50 χρόνων διαπιστώνουν ότι οι μειώσεις των φόρων στους πλούσιους δεν έχουν καμία σημαντική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη και την ανεργία απλά οδηγούν σε υψηλότερη εισοδηματική ανισότητα.
4 Είναι χαρακτηριστικό πως ένα εκφραστικό λάθος της κ. Χρονοπούλου, υποψήφιας βουλευτού του ΠΑΣΟΚ, σε τηλεοπτικό πάνελ προκάλεσε, με τη συμβολή βέβαια και των προσκείμενων στην κυβέρνηση ΜΜΕ ΝΔ, συντονισμένη θύελλα περί κρυφής ατζέντας υπερφορολόγησης .
5 «Η απόφαση δεν έχει να κάνει με την πολιτική σταθερότητα της χώρας. Ότι και να γίνει στις 25 Ιουνίου θα έχουμε πολιτική σταθερότητα …. η πίεση για τη μεταφορά της έδρας της εταιρείας προέρχεται από μεγάλους μετόχους που θεωρούν ότι η Mytilineos διαπραγματεύεται σε «εξευτελιστικά» επίπεδα και πιστεύουν ότι είναι δύσκολο να έχει τις αποτιμήσεις που δικαιούται στην Ελλάδα συγκριτικά με ανεπτυγμένες χώρες (Business News 1.6.23).