Η ΕΕ προετοιμάζει ένα σχέδιο εκτάκτου ανάγκης για να αποσυνδεθούν οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος από το αυξανόμενο κόστος του αερίου, καθώς και πιο μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις με σκοπό να διασφαλιστεί πως οι τιμές του ηλεκτρισμού θα αντικατοπτρίζουν τη φθηνότερη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές.
Υπουργοί Ενέργειας από χώρες της ΕΕ θα συναντηθούν στις 9 Σεπτεμβρίου για συζητήσεις σχετικά με την άμβλυνση του προβλήματος της αύξησης των τιμών της ενέργειας για επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Σύμφωνα με έγγραφο που διέρρευσε και είδε η Euractiv, η Κομισιόν περιγράφει «δύο πιθανά μέσα» για την επιβολή ανώτατων τιμών χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου σε περίπτωση περαιτέρω διαταραχών, ή και πλήρους διακοπής, των προμηθειών από τη Ρωσία. Το πρώτο «θα περιλάμβανε ανώτατο όριο τιμών για το εισαγόμενο φυσικό αέριο από τη Ρωσία», ενώ το δεύτερο θα προέβλεπε τη δημιουργία διοικητικών ζωνών τιμολόγησης για τις πιο σοβαρά πληγείσες χώρες της ΕΕ, οι οποίες θα αποκαλούνταν «κόκκινες ζώνες».
Οι τιμές της ενέργειας έχουν εκτοξευτεί στα ύψη τον τελευταίο χρόνο, ωθούμενες από τιμές- ρεκόρ στο φυσικό αέριο καθώς η Ρωσία προβαίνει σε μειώσεις στις προμήθειες προς την Ευρώπη. Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κατηγορούν τη Μόσχα πως χρησιμοποιεί την ενέργεια ως μέσο εκβιασμού στο πλαίσιο αντιποίνων για τη δυτική στήριξη προς την Ουκρανία και τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας μετά την εισβολή της. Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom λέει ότι είναι αξιόπιστος προμηθευτής και αποδίδει τις περικοπές σε τεχνικά ζητήματα.
Το Κρεμλίνο είπε τη Δευτέρα πως είναι οι δυτικές κυρώσεις που ευθύνονται για το κλείσιμο του αγωγού Nord Stream 1, με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, να λέει πως «προκαλούν χάος» από άποψης εργασιών συντήρησης και απέρριψε τα περί πολιτικής κίνησης από τη Ρωσία. «Τα προβλήματα με τις προμήθειες αερίου προέκυψαν εξαιτίας των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη χώρα μας από δυτικά κράτη, περιλαμβανομένων της Γερμανίας και της Βρετανίας» είπε ο Πεσκόφ τη Δευτέρα. «Δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι που να οδηγούν σε προβλήματα με τις προμήθειες» πρόσθεσε, συμπληρώνοντας πως αν αρθούν οι κυρώσεις οι επισκευές θα ολοκληρωθούν εύκολα και οι ροές θα αποκατασταθούν.
Σε δημοσίευμά του το Reuters παρουσιάζει τους λόγους που η Ευρώπη εξετάζει πιθανές μεταρρυθμίσεις στην αγορά ενέργειας, και τι θα μπορούσαν αυτές να περιλαμβάνουν.
Γιατί συνδέεται η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος με το αέριο
Στο σύστημα ενέργειας της ΕΕ, η τιμή χονδρικής στο ηλεκτρικό ρεύμα ορίζεται από τον τελευταίο σταθμό που απαιτείται για να καλυφθεί η συνολική ζήτηση. Αιολικά πάρκα, σταθμοί πυρηνικής ενέργειας, άνθρακα, αερίου κλπ συμμετέχουν με προσφορές στην αγορά ενέργειας, με τις φθηνότερες πηγές να «μπαίνουν» πρώτες και να ακολουθούνται από πιο ακριβές, όπως το αέριο. Οι σταθμοί αερίου συχνά θέτουν την τιμή σε αυτό το σύστημα.
Η κεντρική ιδέα πίσω από αυτό είναι πως επειδή όλοι οι παραγωγοί πωλούν την ενέργειά τους στην ίδια τιμή, οι φθηνότερες ανανεώσιμες καταλήγουν με μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους- και αυτό αποτελεί κίνητρο για περισσότερες επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χρειάζεται η Ευρώπη για να πετύχει τους στόχους της ως προς την κλιματική αλλαγή.
Ωστόσο κάποιες χώρες θεωρούν πως το σύστημα αυτό δεν είναι δίκαιο, καθώς σημαίνει πως η φθηνή ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές πωλείται στους καταναλωτές στην ίδια τιμή με την πιο ακριβή ενέργεια από ορυκτά καύσιμα.
Οι τιμές του αερίου έχουν εκτιναχτεί στα ύψη επειδή η Ρωσία έχει μειώσει τις ποσότητες που στέλνει στην Ευρώπη. Οι τιμές του αερίου καθορίζονται από τον διεθνή ανταγωνισμό για το καύσιμο, και οι Ευρωπαίοι αγοραστές ανταγωνίζονται με εταιρείες σε άλλες χώρες για την αγορά μη ρωσικού αερίου.
Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της τιμής της παραγωγής ενέργειας από το αέριο στην Ευρώπη, οδηγώντας σε γενικότερα υψηλές τιμές ενέργειας. «Ο παρών σχεδιασμός της αγοράς προσφέρει στη Ρωσία, για παράδειγμα, ένα πεδίο δράσης για καταστροφική χειραγώγηση αγοράς» έγραψε η Νίνα Σέερ, κοινοβουλευτική εκπρόσωπος για την ενέργεια των Σοσιαλδημοκρατών, του κόμματος που ηγείται του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία, σε άρθρο της στη Handelsblatt στις 30 Αυγούστου.
Μεταξύ άλλων παραγόντων που αυξάνουν τις τιμές περιλαμβάνονται τα προβλήματα με τους γαλλικούς πυρηνικούς σταθμούς και η ξηρασία στην Ευρώπη που έχει επηρεάσει τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς και τις παραδόσεις άνθρακα.
Πώς θα μπορούσε η ΕΕ να αλλάξει τις τιμές της ενέργειας
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είπε στις 29 Αυγούστου πως η ΕΕ πρέπει να αποσυνδέσει τις τιμές του αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος, χωρίς να δώσει περαιτέρω λεπτομέρειες. Η Τσεχία, που έχει την προεδρία της ΕΕ, συγκεντρώνει υποστήριξη για πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρισμού.
Η ιδέα της επιβολής πλαφόν στις τιμές της ενέργειας έχει εδώ και πολύ καιρό τη στήριξη της Ισπανίας, του Βελγίου και άλλων χωρών, και τώρα της Αυστρίας και της Γερμανίας, που αρχικά παρουσιάζονταν διστακτικές. Η Γαλλία είναι υπέρ κινήσεων για την αποσύνδεση της τιμής του ηλεκτρισμού από την τιμή του αερίου.
Μια επιλογή, που πρότεινε ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, είναι να συμφωνήσουν οι χώρες της ΕΕ σε πλαφόν στην τιμή του αερίου που εισάγεται από τη Ρωσία. Επικριτές λένε πως αυτό εμπεριέχει τον κίνδυνο να διακόψει η Ρωσία πλήρως την παροχή αερίου στην Ευρώπη, ως αντίποινα.
Μια διαφορετική επιλογή θα ήταν οι κυβερνήσεις να θέσουν πλαφόν στην τιμή του αερίου και να πληρώνουν στις εταιρείες αερίου τη διαφορά μεταξύ της τιμής με το πλαφόν και της υψηλότερης τιμής της αφοράς.
Κάποιες χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία και η Ολλανδία, στο παρελθόν ήταν κατά αυτού, καθώς στην πράξη θα καθιστούσε επιδοτούμενη/ επιχορηγούμενη με δημόσιο χρήμα την παραγωγή ενέργειας με ορυκτά καύσιμα- και τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να δαπανηθούν για τη στροφή προς τη φθηνότερη, πιο καθαρή ενέργεια.
Άλλες επιλογές περιλαμβάνουν τον περιορισμό της συμμετοχής κερδοσκόπων στις αγορές καυσίμων, ή τη δημιουργία μιας παράλληλης αγοράς για την ενέργεια από αέριο, χωριστά από την υπάρχουσα αγορά ηλεκτρικού ρεύματος.
Ποια είναι τα πιθανά μειονεκτήματα
Οι υψηλές τιμές αερίου παρέχουν οικονομικό κίνητρο σε βιομηχανίες και νοικοκυριά για μείωση της κατανάλωσης αερίου- μια αλλαγή συμπεριφοράς την οποία οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ενθαρρύνουν, για να διασφαλιστεί πως θα υπάρχουν αρκετά καύσιμα για τον χειμώνα.
Η επιβολή πλαφόν στην τιμή του αερίου θα μπορούσε να αποδυναμώσει αυτό το κίνητρο, και επικριτές λένε ότι θα μπορούσε να ενθαρρύνει ακόμα μεγαλύτερη χρήση αερίου τη στιγμή που οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να υιοθετούν πολιτικές για τη μείωση της κατανάλωσης.
Κάποιοι αναλυτές έχουν πει ότι η στοχευμένη οικονομική στήριξη προς χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριά που έχουν πληγεί σκληρότερα από τις υψηλές τιμές θα ήταν καλύτερη επιλογή από μια βιαστική μεταρρύθμιση στην αγορά.
Άλλο ένα ερώτημα είναι το πώς θα μπορούσαν οι κυβερνήσεις να θέσουν πλαφόν στο κόστος της ενέργειας που παράγεται από αέριο με τρόπο που δεν θα ενθάρρυνε τους ιδιοκτήτες σταθμών αερίου να παράγουν λιγότερη ενέργεια ενώ οι χώρες τη χρειάζονται επειγόντως.
Με πληροφορίες από Reuters, Euractiv