Υπάρχουν πολλά αστεία που επικεντρώνονται γύρω από τους ηλικιωμένους που ξυπνούν πριν ανατείλλει ο ήλιος, και ακόμη περισσότερα για τις συνήθειες των εφήβων να κοιμούνται αργά. Αποδεικνύεται ότι είναι αληθή. Ο χρόνος που το σώμα μας φυσικά κοιμάται και ξυπνά δεν είναι μόνο μέρος της γενετικής μας, αλλά μέρος της φυσικής διαδικασίας γήρανσης.
Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας αλλάζει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, κι αυτό είναι ένας σημαντικός παράγοντας σε σχέση με τις αλλαγές στον ύπνο που έρχονται αργότερα στη ζωή.
«Όπως τα περισσότερα πράγματα που αλλάζουν με την ηλικία, δεν υπάρχει μόνο ένας λόγος (για τον οποίο συμβαίνουν) κι είναι όλα αλληλένδετα», αναφέρει η Σίντι Λούστιγκ, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν
Ζητήσαμε από την Λούστινγκ και άλλους ειδικούς να αναλύσουν τους κύριους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό και τι μπορούμε να κάνουμε γι′ αυτό.
Το να ξυπνάμε νωρίτερα είναι μέρος της διαδικασίας γήρανσης. (Κι αυτό γιατί), όπως συμβαίνει και με άλλες πτυχές της ψυχικής και σωματικής υγείας, το μυαλό μας παρουσιάζει λιγότερη ανταπόκριση καθώς μεγαλώνουμε.
«Η ”καλωδίωση” του εγκεφάλου μας είναι πιθανό να μην ανιχνεύει ... και να ανταποκρίνεται στα (εισερχόμενα) δεδομένα όπως θα έπρεπε, επειδή είναι ένας εγκέφαλος που γερνάει», δηλώνει ο δρ Σάιραμ Παρθασάραθι, διευθυντής του Κέντρου για τον Ύπνο και τις Κιρκαδικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Επιστήμες Υγείας της Αριζόνα. Αυτά τα δεδομένα περιλαμβάνουν το ηλιοβασίλεμα, το φως του ήλιου, τα γεύματα, τις κοινωνικές ενδείξεις και τη σωματική δραστηριότητα που βοηθούν να επισημάνουμε πού βρισκόμαστε σε μια μέρα.
«Όλα αυτά είναι εκείνα που δίνουν χρόνο στον εγκέφαλο», λέει. Με άλλα λόγια, βοηθούν τον εγκέφαλο να αντιληφθεί πού βρίσκεται στον 24ωρο κιρκάδιο κύκλο.
Έτσι, σε ένα νεότερο άτομο, η ώρα του δείπνου μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να καταλάβει ότι η ώρα του ύπνου έρχεται σε λίγες ώρες, (ενώ) για κάποιον μεγαλύτερο, αυτή η σύνδεση μπορεί να μην συμβεί.
Τα νεύρα που υποτίθεται ότι δίνουν στον εγκέφαλο χρονικά σημάδια έχουν υποστεί τον ίδιο βαθμό εκφυλισμού με τον εγκέφαλο, λέει ο Παρθασάραθι. Αυτή η αδυναμία αίσθησης των χρονικών ενδείξεων είναι μέρος του λόγου για τον οποίο οι ηλικιωμένοι τείνουν να κουράζονται πριν από τα παιδιά ή τα εγγόνια τους. Και, ως αποτέλεσμα, να ξυπνάνε ξεκούραστοι και νωρίτερα από τον υπόλοιπο κόσμο.
Το φως που βλέπουν τα μάτια μας είναι επίσης μέρος του όλου ζητήματος.
«Είναι ενδιαφέρον ότι ένας από τους λόγους φαίνεται να είναι ότι οι αλλαγές στην όραση που έρχονται με την ηλικία μειώνουν την ένταση του βαθμού διέγερσης φωτός που λαμβάνει ο εγκέφαλός μας, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο στο να ”ρυθμίσουμε” το κιρκάδιο ρολόι μας...», λέει η Λούστιγκ.
...Δεδομένου ότι λαμβάνουν λιγότερο φως τα μάτια (των μεγαλύτερων σε ηλικία) λόγω των προβλημάτων όρασης που προκαλεί ο καταρράκτης, το σώμα αρχίζει να απελευθερώνει μελατονίνη (την ορμόνη του ύπνου) νωρίτερα από ό,τι θα έπρεπε. Για τους νεότερους ανθρώπους, η μελατονίνη «αρχίζει να απελευθερώνεται μετά τη δύση του ηλίου», λέει ο Παρθασάραθι, και αυτός είναι ο λόγος που γενικά αισθανόμαστε κουρασμένοι λίγες ώρες μετά. Για τα άτομα με καταρράκτη των οποίων ο εγκέφαλος «πιστεύει» ότι το ηλιοβασίλεμα ήταν νωρίτερα, το αντιλαμβανόμενο ηλιοβασίλεμα είναι νωρίτερα, γεγονός που τους κάνει να κουράζονται νωρίτερα το βράδυ. Και το να πηγαίνουμε για ύπνο νωρίτερα σημαίνει να ξυπνάμε νωρίτερα.
«Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης καταρράκτη μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας και της διάρκειας του ύπνου, βοηθώντας αυτές τις ελαφριές ενδείξεις να περάσουν», λέει η Λούστινγκ.
Μερικά βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να κοιμηθούμε καλύτερα.
Εάν παλεύουμε με αυτά τα ζητήματα, θα πρέπει να αγνοήσουμε τη συμβουλή να μείνουμε μακριά τις οθόνες και αντ ’αυτού να εκτεθούμε σε έντονο φως αργά το βράδυ. Αυτό μπορεί να σημαίνει να πηγαίνουμε μια βόλτα έξω πριν δύσει ο ήλιος, να διαβάζουμε ένα βιβλίο σε ένα φωτεινό iPad, να αγοράσουμε τεχνητά φώτα για το σπίτι μας ή να παρακολουθούμε τηλεόραση σε φωτεινή οθόνη.
Αυτά τα λαμπερά φώτα θα «πουν» στον εγκέφαλο ότι ο ήλιος δεν έχει δύσει ακόμα, κάτι που θα συγκρατήσει την παραγωγή μελατονίνης, λέει. Για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να μείνει ξύπνιος λίγο αργότερα, ο Παρθασάραθι λέει ότι θα πρέπει να υιοθετήσουμε αυτές τις πρακτικές 30 έως 60 λεπτά πριν από τη δύση του ηλίου, το οποίο ποικίλλει ανάλογα με την εποχή του χρόνου και το πού ζούμε.
Ο ακριβής χρόνος που πρέπει να εκτιθόμαστε σε έντονο φως ποικίλλει και μπορεί να χρειαστεί λίγη δοκιμή, αλλά, σύμφωνα με ότι λέει, θα πρέπει να στοχεύσουμε σε περίπου δύο ώρες έκθεσης στο φως - και σίγουρα θα πρέπει να κρατήσουμε τα φώτα στο σπίτι μας αναμένα και μετά τη δύση του ηλίου.
Η Λούστινγκ προσθέτει ότι θα πρέπει να αποφεύγουμε το αλκοόλ πριν τον ύπνο — «αν και αυτό το ποτό μπορεί να μας κάνει να νυστάζουμε, στην πραγματικότητα διαταράσσει την ποιότητα του ύπνου μας». Επιπλέον, όπως αναφέρει, η άσκηση μπορεί να μας βοηθήσει να κοιμηθούμε καλύτερα και ο πρωινός ήλιος μπορεί να βοηθήσει το κιρκάδιο ρολόι μας να ακολουθεί την ανατολή του ήλιου.
Συνολικά, οι αλλαγές στα πρότυπα ύπνου είναι μέρος της ζωής. Αν και ορισμένοι από αυτούς τους παράγοντες είναι εκτός ελέγχου, μπορούμεείτε επίσης να τους αντιμετωπίσουμε με υγιεινές συνήθειες, ώστε να ξεκουραζόμαστε καλύτερα.