Οι ήδη υψηλές τιμές αερίου στην Ευρώπη σημειώνουν διακυμάνσεις από τότε που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε σχέδια για να γίνονται οι πληρωμές για το ρωσικό φυσικό αέριο σε ρούβλια αντί για δολάρια και ευρώ.
Τι προτείνει ο Πούτιν;
Η Ευρώπη εισάγει μεγάλες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου για τη θέρμανση σπιτιών, την παραγωγή ηλεκτρισμών και τη βιομηχανία καυσίμων, και αυτές οι εισαγωγές έχουν συνεχιστεί παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Περίπου το 60% των εισαγωγών πληρώνονται σε ευρώ, και οι υπόλοιπες σε δολάρια. Ο Πούτιν θέλει να το αλλάξει αυτό, βάζοντας τους ξένους εισαγωγείς να αγοράζουν ρούβλια και να τα χρησιμοποιούν για να πληρώνουν την κρατική Gazprom. Ο Πούτιν είπε στη ρωσική κεντρική τράπεζα να βρει ένα σύστημα για να λειτουργήσει αυτό.
Τι επιπτώσεις θα είχε αυτό το σχέδιο;
Οι εισαγωγείς θα έπρεπε να βρουν μια τράπεζα που ανταλλάσσει ευρώ και δολάρια με ρούβλια. Αυτό θα ήταν δύσκολο επειδή κάποιες ρωσικές τράπεζες είτε έχουν μπλοκαριστεί είτε αποκοπεί από το σύστημα SWIFT για τις διεθνείς πληρωμές.
Και πάλι, υπάρχουν κάποιες τράπεζες που δεν έχουν αποκοπεί, και προς το παρόν οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών οι οποίες απαγορεύουν τις τραπεζικές συναλλαγές περιλαμβάνουν εξαιρέσεις για πληρωμές για ενέργεια. Αυτό είναι παραχώρηση προς τους Ευρωπαίους συμμάχους που εξαρτώνται πολύ περισσότερο από το ρωσικό πετρέλαιο και αέριο και φοβούνται πως μια ολική αποκοπή θα έριχνε τις οικονομίες τους σε ύφεση.
Το να πληρώνεται η Ρωσία για αέριο στο νόμισμά της θα βοηθούσε οριακά, στην καλύτερη των περιπτώσεων, στην αντιμετώπιση των κυρώσεων, στο ανέβασμα της αξίας του ρουβλιού ή στην προστασία της ρωσικής οικονομίας, είπε ο Εσβάρ Πρασάντ, καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ και πρώην αξιωματούχος του ΔΝΤ.
«Είτε ο Πούτιν λαμβάνει απαίσιες οικονομικές συμβουλές ή εκτροχιάζεται ακόμα πιο πολύ στο μίσος του για τη Δύση» είπε ο Πρασάντ. «Θα ήταν φθηνότερο για τους ξένους εισαγωγείς να πληρώνουν για τις εξαγωγές της Ρωσίας σε ένα νόμισμα η αξία του οποίου καταποντίζεται, μα είναι δύσκολο να αποκτήσεις ρούβλια και να κάνεις πληρωμές με έναν τρόπο που αποφεύγει τις κυρώσεις».
Πώς εκλαμβάνεται η απαίτηση του Πούτιν στην Ευρώπη;
Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εταιρείες ενέργειας απορρίπτουν την ιδέα, λέγοντας πως τα συμβόλαια αγοράς αερίου ορίζουν το νόμισμα και ότι δεν γίνεται η μία πλευρά να το αλλάζει εν μία νυκτί. Όπως λένε, σκοπεύουν να συνεχίσουν να πληρώνουν σε ευρώ και δολάρια. Σε ευρύτερο πλαίσιο, η G7 (Ιαπωνία, ΗΠΑ, Καναδάς, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία) συμφώνησε να απορρίψει την απαίτηση της Μόσχας- ενώ συμφώνησε και η επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ.
Ποιο είναι το κίνητρο του Πούτιν;
Θεωρητικά, η απαίτηση για πληρωμές σε ρούβλια θα μπορούσε να υποστηρίξει τη ζήτηση για το νόμισμα και τη συναλλαγματική ισοτιμία του- μα όχι κατά πολύ, σύμφωνα με τον Πρασάντ. Όπως έχουν τα πράγματα, ευρώ και δολάρια χρησιμοποιούνται ήδη για αγορά ρουβλιών όταν η Gazprom ανταλλάσσει τα κέρδη της από το εξωτερικό.
Το Κέντρο Ανατολικών Σπουδών στη Βαρσοβία έχει πει ότι μετατοπίζοντας τη ροή του ξένου συναλλάγματος από τη Gazprom στο σε μεγάλο βαθμό κρατικά ελεγχόμενο τραπεζικό σύστημα το Κρεμλίνο θα αποκτήσει επιπλέον έλεγχο επί του ξένου συναλλάγματος που έχει γίνει σπανιότερο από τότε που οι χώρες της Δύσης «πάγωσαν» πολλά από τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας στο εξωτερικό.
Ωστόσο αυτό θα άφηνε τη Gazprom χωρίς σκληρό συνάλλαγμα για πληρωμές εξωτερικού χρέους, ή αγορά προμηθειών από το εξωτερικό. Ως έχει, η εταιρεία ήδη πρέπει να πουλήσει το 80% του ξένου συναλλάγματός της στην κεντρική τράπεζα της Ρωσίας.
Η διαφωνία για το το ρούβλι έχει προκαλέσει ανησυχίες πως θα μπορούσε να διαταράξει τις προμήθειες φυσικού αερίου. Αυτό θα έφερνε τη Ρωσία αντιμέτωπη με κατηγορίες περί αθέτησης των μακροπρόθεσμων συμβολαίων της. Το σύστημα αγωγών της Ευρώπης είναι πολύ διασυνδεδεμένο, οπότε οποιαδήποτε προσπάθεια περιορισμού των ροών σε κάποιες χώρες θα επηρέαζε τις άλλες, σύμφωνα με αναλυτές στη Rystad Energy. Πέραν αυτού, οι πωλήσεις ενέργειας αποτελούν βασική πηγή εσόδων για τη Ρωσία.
Ερωτηθείς από δημοσιογράφους αν η Ρωσία θα έκοβε την προμήθεια αερίου σε Ευρωπαίους πελάτες στην Ευρώπη εάν απέρριπταν την απαίτηση για πληρωμές σε ρούβλια, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, απάντησε πως «ξεκάθαρα δεν θα προμηθεύουμε αέριο δωρεάν».
Πόσο πραγματική είναι αυτή η απειλή;
Η πρόταση για το ρούβλι οδήγησε τη γερμανική ένωση BDEW να καλέσει την κυβέρνηση να βγάλει προειδοποίηση για σοβαρές ελλείψεις ενέργειας.
Αυτό είναι το πρώτο από τρία στάδια ενεργειακής εκτάκτου ανάγκης στην ΕΕ και τη γερμανική νομοθεσία, με το υψηλότερο εξ αυτών να είναι μια έλλειψη τόσο σοβαρή που η κυβέρνηση πρέπει να σταματήσει την παροχή αερίου στη βιομηχανία για να προστατέψει τα νοικοκυριά. Η γερμανική δεν βλέπει την ανάγκη να προβεί σε τέτοια κίνηση, είπε εκπρόσωπός της τη Δευτέρα.
Είναι πιθανόν ο Πούτιν να μπλοφάρει. Αυτόν τον μήνα η Ρωσία απείλησε να χρησιμοποιήσει ρούβλια για να πληρώσει ξένους επενδυτές που κατέχουν ομόλογα όπου κυριαρχεί το δολάριο. Εν τέλει προχώρησε σε πληρωμή σε δολάρια, αφού οίκοι αξιολόγησης είπαν ότι πληρωμές σε ρούβλια θα αντιστοιχούσαν σε πτώχευση.
Όσον αφορά στις πληρωμές για αέριο, «ο Πούτιν μπορεί να απαιτεί ρούβλια, μα τα συμβόλαια είναι ξεκάθαρα» είπε ο Καρλ Βάινμπεργκ, επικεφαλής οικονομολόγος και managing director στο High Frequency Economics στο White Plains της Νέας Υόρκης. «Η μόνη του επιλογή για να εξαναγκάσει σε αλλαγή είναι να αρνηθεί να παραδώσει προϊόντα, και αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Δεν μπορεί να εμποδίσει το πετρέλαιο και το αέριο να βγαίνουν από το έδαφος χωρίς να βάλει όριο στις πετρελαιοπηγές, και οι δυνατότητες αποθήκευσης θα καλυφθούν πολύ γρήγορα αν σταματήσει η διάθεση...οπότε ας το δούμε σαν μπλόφα. Η Ρωσία μπορεί να σταματήσει τη διάθεση προϊόντος όσο μπορούν η Γερμανία και η ΕΕ να σταματήσουν να το αγοράζουν».
Γιατί η ενέργεια είναι σημαντικός παράγοντας στον πόλεμο;
Η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένει βαθιά εξαρτημένη από τη Ρωσία για το 40% των εισαγωγών αερίου της και το 25% του πετρελαίου της.
Ενώ ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο έχουν πει ότι θα σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο, Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αποφύγει να προχωρήσουν σε συνολικό μποϊκοτάζ του ρωσικού πετρελαίου και αερίου. Αντ’αυτού έχουν εστιάσει στη μείωση των εισαγωγών τους για τα επόμενα χρόνια μέσω άλλων πηγών και στροφής στην ηλιακή και την αιολική ενέργεια το συντομότερο δυνατόν.