Πόσες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν για αυτό το «οι άντρες δεν κλαίνε»; Δεν είναι δημοσιογραφική υπερβολή. Είναι η σκληρή πραγματικότητα και ένα παγκόσμιο φαινόμενο, όχι μόνο ελληνικό.
Οι άντρες αυτοκτονούν περισσότερο από τις γυναίκες. Και η διαφορά είναι μεγάλη.
Στην Ελλάδα η πλειοψηφία των αυτοχείρων για το έτος 2016 (που είναι τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) ήταν άνδρες σε ποσοστό 83%. Αυτό που δείχνουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (τα οποία αναλύθηκαν από το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας) είναι ότι οι άντρες αυτοκτονούν 5 φορές περισσότερο από ότι οι γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα ο δείκτης αυτοκτονιών (που παρουσιάζει ελάχιστη μείωση σε σχέση με το 2015) ήταν για τους άντρες 7,71 ανά 100.000, ενώ για τις γυναίκες 1,45 ανά 100.000.
Σε απόλυτους αριθμούς, αυτοκτόνησαν 403 άντρες και 81 γυναίκες. Συνολικά 484 άτομα, έναντι 529 που ήταν το 2015.
Να σημειωθεί εδώ ότι οι αριθμοί που φτάνουν στις αρχές δεν είναι πάντα ακριβείς, λόγω της υποκαταγραφής των αυτοκτονιών παγκοσμίως. Πολλές φορές, η αδυναμία εξακρίβωσης εάν υπήρχε πρόθεση του θανάτου, ή το στίγμα «υποκρύπτουν» θανάτους που οφείλονται σε αυτοκτονία, πίσω από τον τίτλο «ατύχημα», «πνιγμός» ή «θάνατοι ακαθορίστου προθέσεως», ή «άγνωστα αίτια θνησιμότητας».
Παγκοσμίως, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), υπολογίζεται ότι αφαίρεσαν τη ζωή τους 793.000 άτομα το 2016. Και εδώ, οι περισσότεροι άντρες. Μάλιστα, το φαινόμενο είναι διαχρονικό. Από τότε που άρχισαν να καταγράφονται αυτά τα στοιχεία, η υπεροχή των αντρών ήταν πάντα αισθητή.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Οι γυναίκες κάνουν απόπειρες, οι άντρες αυτοκτονούν
«Υπάρχουν πολλά γιατί», μας λέει ο κ. Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος και επιστημονικός υπεύθυνος της τηλεφωνικής Γραμμής Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 της «Κλίμακας». «Ένα βασικό είναι ότι οι άντρες δεν κάνουν απόπειρα. Αυτοκτονούν».
Έρευνες έχουν δείξει, όπως αναφέρει και το BBC σε αντίστοιχο θέμα, ότι οι γυναίκες κάνουν περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας (1,2 φορές περισσότερο από τους άντρες σύμφωνα με στοιχεία των ΗΠΑ) αλλά οι άντρες επιτυγχάνουν περισσότερο. Ο λόγος είναι ότι επιλέγουν ποιο βίαιους τρόπους και έτσι καθίσταται πιο δύσκολο να παρέμβει κάποιος και να σωθούν (όπως για παράδειγμα όπλο, όπου ειδικά στην Αμερική έχουν και αυξημένη πρόσβαση, λόγω της οπλοκατοχής).
Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα για την Ελλάδα, η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας των αντρών ήταν ο απαγχονισμός ενώ για τις γυναίκες η πτώση από ύψος.
Σε άτομα νεαρής ηλικίας (15 έως 24 ετών) η πιο συχνή μέθοδος αποτέλεσε η πτώση από ύψος, ενώ για τους ανθρώπους τρίτης ηλικίας (70 – 74 ετών & 85+), ο αυτοπυροβολισμός.
«Οι άντρες δεν κλαίνε», αλλά αυτοκτονούν
Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι το αξιακό σύστημα στο οποίο έχουν μεγαλώσει οι άντρες. Πρέπει να είναι σκληροί, να μην κλαίνε, να μπλοκάρουν τα αρνητικά συναισθήματα. Όταν όμως αυτά υπάρχουν; «Απλά» δεν τα λένε. Τα καταπίνουν. Με αποτέλεσμα να μην αναζητούν βοήθεια. Αντίθετα, είναι απολύτως φυσιολογικό για μια γυναίκα να εκφράσει τα συναισθήματά της.
«Αυτή η διαφορά έχει σχέση με την αξιακή διάσταση του άντρα έτσι όπως είναι διαμορφωμένη σε πολλές κοινωνίες. Οι άντρες δεν επικοινωνούν τα προβλήματά τους εύκολα, οι άντρες δεν κλαίνε και έτσι όπως είναι διαμορφωμένες οι οικογένειες, έχει πέσει πάνω τους το βάρος της ευθύνης. Έτσι, όταν γίνει κάτι άσχημο, νιώθουν ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στην ευθύνη που έχουν. Σκεφτείτε κάποιον που κλείνει η επιχείρησή του. Δεν έχει τη δυνατότητα πια να είναι ο άνθρωπος που ήταν πριν δύο μήνες όταν έβγαζε 10.000 το μήνα. Έχει επιπτώσεις στις σχέσεις του, στην αυτοπεποίθησή του και αυτή η αλλαγή στο status quo μπορεί να τον βάλει σε μια διαδικασία να σκέφτεται ότι οτιδήποτε είχε στηρίξει τον ανδρισμό του, έχει χαθεί», μας εξηγεί ο κ. Κατσαδώρος.
Η κατάθλιψη και το στίγμα
Το άλλο παράδοξο είναι, όπως τονίζεται και στην έρευνα του BBC, ότι παρόλο που οι γυναίκες είναι αυτές που διαγιγνώσκονται περισσότερο με κατάθλιψη, οι άντρες είναι αυτοί που θα τερματίσουν τη ζωή τους. Όπως μας εξηγεί ο κ. Κατσαδώρος, ένα μεγάλο ποσοστό των αυτοκτονιών έχει να κάνει με τις συναισθηματικές διαταραχές, κυρίως τις άτυπες συναισθηματικές διαταραχές. «Η αυτοκτονία είναι η κρυμμένη συναισθηματική διαταραχή, η κρυμμένη κατάθλιψη».
Όμως πολλοί άντρες που μπορεί να περνάνε κάποια καταθλιπτική εμπειρία, συνήθως δεν την αντιμετωπίζουν με τη βοήθεια ενός ειδικού, λόγω του στίγματος, που είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα. Οι γυναίκες είναι πιο εύκολο να ζητήσουν βοήθεια και μπορούν πιο εύκολα να βγουν από τη κατάθλιψη. Έτσι, συνήθως οι άντρες, και λόγω ορμονικών συσχετισμών, θα εκδηλώσουν ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, συγκριτικά με τις γυναίκες.
Το αλκοόλ σκοτώνει
Πολύ σημαντικό είναι και το θέμα του αλκοόλ. «Ένα μεγάλο ποσοστό, που ξεπερνά το 60% των αντρών που έχουν αυτοκτονήσει, έχουν προηγουμένως κάνει κατανάλωση αλκοόλ. Το αλκοόλ βοηθάει το άτομο να ξεχάσει την κατάθλιψή του, να την κρύψει. Και ο κοινωνικός αλκοολισμός είναι αυτό ακριβώς, μια προσπάθεια το άτομο να καλύψει τις άσχημες σκέψεις, τα άσχημα συναισθήματα. Όμως, υπό την επήρεια του αλκοόλ, ο άνθρωπος γίνεται και πιο παρορμητικός, ώστε να προβεί σε μία τέτοια πράξη. Αποφασίζουν να τερματίσουν αυτό που δεν μπορούν να συνεχίσουν, αυτό που τους πονάει ψυχικά».
Τι να κάνουμε;
Όπως μας λέει ο κ. Κατσαδώρος το βασικό για οποιονδήποτε αντιληφθεί ότι έχει αυτοκτονικές τάσεις, είναι να απευθυνθεί σε έναν ειδικό, κάποιον ψυχίατρο.
«Πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι δεν αρρωσταίνει μόνο η καρδιά μας, το συκώτι μας ή άλλα όργανα. Αρρωσταίνει και το μυαλό μας, το συναίσθημά μας. Και από εδώ προέρχεται το στίγμα. Το στίγμα είναι η μη κατανόηση ότι και το μυαλό μας αρρωσταίνει, ότι μπορούμε να πάθουμε κατάθλιψη και ότι αυτό δεν είναι ντροπή. Το στίγμα είναι κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να πολεμήσουμε. Είναι ένας εχθρός και μάλιστα επικίνδυνος».
Ένας αυτοκτονικός δείχνει πάντα σημάδια πριν αυτοκτονήσει
Πολύ σημαντική είναι η αξιολόγηση. «Ένας αυτοκτονικός, κατά 95%, έχει δείξει σημάδια ένα μήνα πριν αυτοκτονήσει», μας λέει και τονίζει ότι αυτά τα σημάδια είναι σημαντικά να τα προσέχουμε:
- Απόσυρση.
- Είναι πολύ σκεπτικός.
- Έχει αϋπνία.
- Είναι προβληματισμένος.
- Δεν μπορεί να χαμογελά.
- Δεν πηγαίνει τίποτα καλά.
- Πίνει περισσότερο.
«Είναι διάφορα σημάδια που έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα που έχουμε δίπλα μας. Πολλές φορές μια απλή ερώτηση είναι αρκετή. Το ”πως αισθάνεσαι;”, ”είσαι ευχαριστημένος που ζεις;”, ”φοβάσαι το θάνατο;”. Το βασικό κομμάτι της μηδενικής αυτοκτονικότητας, είναι να είμαστε περισσότερο ανθρώπινοι μεταξύ μας».
Όπως μας λέει, η γραμμή 1018 για την πρόληψη της αυτοκτονίας, της οποίας είναι ο επιστημονικός υπεύθυνος, είναι η μοναδική στην Ελλάδα, αλλά ελπίζουν να γίνουν κι άλλες για να βοηθηθούν ακόμη περισσότεροι άνθρωποι.
Καθημερινά δέχονται περίπου 40 με 70 κλήσεις, εκ των οποίων οι 25 με 35 είναι κλήσεις που έχουν μία αμεσότητα και βαρύτητα όσον αφορά το κομμάτι της αυτοκτονίας. Άλλες έχουν να κάνουν με ερωτήσεις για την αυτοκτονία και κάποιες άλλες γίνονται από ανθρώπους που έχασαν κάποιον δικό τους από αυτοκτονία.
Όπου είναι εφικτό, υπάρχει επικοινωνία και μετά με τα άτομα που καλούν για να παρακολουθείται η εξέλιξή τους και αν θα υποτροπιάσουν, αφού η κατάθλιψη, όπως πολλά ακόμη νοσήματα, έχει υποτροπιάζουσα διάθεση. Όμως, όπως μας λέει ο κ. Κατσαδώρος, δυστυχώς υπάρχουν κάποια περιστατικά που χάνονται. «Για πολλούς λόγους. Κάποιοι μπαίνουν σε ένα νοσοκομείο και βγαίνουν χωρίς να είναι τελείως καλά. Κάποιοι πάνε στο νοσοκομείο και από εκεί τους διώχνουν γιατί δεν πιστεύουν ότι είναι αυτοκτονικοί. Αυτό γινόταν συχνά στο παρελθόν. Περίπου το 60% των ανθρώπων που αυτοκτόνησαν, είχε επισκεφθεί την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας σε διάστημα ενός με τρεις μήνες πριν από την αυτοχειρία. Γι’ αυτό λέμε ότι η αξιολόγηση της αυτοκτονικότητας είναι μείζον θέμα. Και αυτή η αξιολόγηση έχει να κάνει με όλους τους επαγγελματίες υγείας. Μία απλή ερώτηση είναι αρκετή…».
“*Εάν σκέφτεστε την αυτοκτονία ή εάν ανησυχείτε για κάποιον δικό σας, καλέστε στο 1018, τη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία”