Κάποτε είχα ένα φίλο, ας τον πούμε Μιχαλάκη. Ο Μιχαλάκης ήταν τυχερός στη ζωή. Οι γονείς του ήταν αρκετά εύποροι. Και ο Μιχαλάκης είχε ό,τι ήθελε. Καινούρια παπούτσια ήθελε; Δύο ζευγάρια καινούρια παπούτσια ο Μιχαλάκης. Παιχνίδι ζητούσε; Ηλεκτρικό αυτοκίνητο ο Μιχαλάκης. Μια φορά ζήτησε μια φανέλα του Λεμπρόν Τζέιμς. Ο πατέρας του τον πήγε στο Κλίβελαντ σε αγώνα του ΝΒΑ, και του υπέγραψε τη φανέλα ο ίδιος ο Τζέιμς. Ένα ζητούσε, πέντε έπαιρνε. Έχανε το πορτοφόλι του; Διπλό χαρτζιλίκι για να μη στεναχωριέται. Κάπως έτσι, κακόμαθε ο Μιχαλάκης. Είναι στη φύση του ανθρώπου, όσο περισσότερα παίρνει τόσο περισσότερα να ζητάει.
Τι σχέση έχει ο Μιχαλάκης με τις παγκόσμιες τράπεζες που σκάνε; Μεγάλη και θα σας το εξηγήσω. Αλλά ας βάλουμε μια άνω τελεία.
Τι συμβαίνει στις παγκόσμιες τράπεζες;
Πριν δέκα μέρες, ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση, η Silicon Valley Bank (SVB), μια από τις μεγαλύτερες περιφερειακές -μη συστημικές- τράπεζες στις ΗΠΑ, ξαφνικά και χωρίς ιδιαίτερη προειδοποίηση κατέρρευσε. Σε λίγες μέρες ακολούθησε η Signature Bank, ακόμα μια μεγάλη περιφερειακή τράπεζα. Μέχρι την περασμένη Τρίτη, όλες οι περιφερειακές τράπεζες στις ΗΠΑ έχαναν μέχρι και 50%-60% της αξίας τους. Η First Republic βρέθηκε και αυτή ένα -πολύ μικρό- βήμα πριν την κατάρρευση. Την Τετάρτη και την Πέμπτη, ο ελβετικός κολοσσός Credit Suisse βρέθηκε και αυτός στην άκρη του γκρεμού. Οι καταθέτες έκαναν ουρές να πάρουν πίσω τα χρήματα τους.
Μια προσεκτική ματιά δείχνει ότι όλες αυτές οι τράπεζες είχαν θέματα. Η SVB είχε κακό τμήμα διαχείρισης κινδύνου και έχασε πολλά χρήματα πέρυσι από την έκθεση της στα ομόλογα. Η Standard είχε μεγάλη έκθεση σε κρυπτονομίσματα. Η Credit Suisse, ασθενούσε για χρόνια. Είχε μπλεχτεί σε σκάνδαλα, το μάνατζμεντ είχε πάρει την μια κακή απόφαση μετά την άλλη και η τράπεζα ήταν σε μια διαρκή διαδικασία αναδιάρθρωσης. Στον Ετήσιο Απολογισμό της αναγνώρισε πως και εκείνη έχει θέματα «διαχείρισης ρίσκου». Από το 2007 η τιμή της είχε υποχωρήσει 96% - πριν την προηγούμενη εβδομάδα.
Ποια ήταν η αντίδραση των αρχών;
Όπως αναμενόταν οι αρχές έκαναν το καθήκον τους. Οι κεντρικές τράπεζες ανέλαβαν το ρόλο τους ως «δανειστές της τελευταίας ευκαιρίας». Η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα υποσχέθηκε πρόσβαση σε ρευστότητα $2 τρισ. Το Αμερικανικό ΥΠΟΙΚ εγγυήθηκε όλες τις καταθέσεις στην SVB. Επιπλέον, σε μια πρωτοφανή κίνηση οι μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ κατέθεσαν $30 δισ μετρητά στην First Republic για να αποφύγει την κατάρρευση. Η Credit Suisse πήρε 100 δισ ελβετικά Φράγκα γραμμή πίστωσης από την κεντρική τράπεζα της Ελβετίας. Το κράτος τελικά την ανάγκασε σε «υποχρεωτικό γάμο», έναντι εξευτελιστικού αντιτίμου με την αντίπαλο της τη UBS.
Προς το παρόν (με το «παρόν» να αλλάζει ανά ώρα αλλά κάποια στιγμή πρέπει να παραδώσω το άρθρο) τα πράγματα δείχνουν να ηρεμούν.
Τα αίτια
Γιατί όμως συμβαίνει όλο αυτό; Γιατί όλες αυτές οι, έστω προβληματικές τράπεζες, που επιβίωναν για πολύ καιρό, τώρα απειλούνται με κατάρρευση και μάλιστα την ίδια στιγμή;
Ας πιάσουμε πάλι το Μιχαλάκη. Κάποτε, ο πατέρας του, που ήταν μεγαλοεργολάβος, δέσμευσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του σε ένα project. Ο Μιχαλάκης, ενήλικος πια, είχε αρκετά λεφτά για να κινείται, είχε το διαμέρισμα του και μια καλή δουλειά. Δεν ήταν κακό παιδί παρεπιπτώντος. Και σκληρά δούλευε και τα κατάφερνε. Αλλά είχε μια ψυχολογική εξάρτηση από το πορτοφόλι του μπαμπά. Όταν αυτό, για λίγο, έκλεισε, ο Μιχαλάκης έπαθε κατάθλιψη. Ένιωθε πως δεν υπάρχει κανείς για να τον βοηθήσει. Φοβόταν. Έπαιρνε τηλέφωνο και έλεγε ιστορίες ότι χρειαζόταν τα έξτρα λεφτά, πιστεύοντας ότι ο πατέρας του τον δοκίμαζε.
Από το 2008 που κατέρρευσε η Lehman, η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα, η Fed, ανέλαβε το ρόλο του χρηματοδότη του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Τύπωσε πολλά τρισεκατομμύρια που τα έδωσε στις τράπεζες και τους επενδυτές, προκειμένου αυτοί να μην φοβούνται να επενδύσουν και να συνέλθει το παγκόσμιο σύστημα. Όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες ακολούθησαν. Αυτό κράτησε 14 χρόνια.
Πολλές τράπεζες και εταιρίες έχτισαν όλο το επιχειρηματικό του σχέδιο στο φτηνό χρήμα. Πίστευαν ότι ποτέ δεν θα τελείωνε. Και όλο αυτό το χρήμα τις βοηθούσε όλες, καλές και κακές να επιβιώνουν.
Μετά ήρθε ο πληθωρισμός, συνέπεια της πανδημίας. Οι κεντρικές τράπεζες έπρεπε να πάψουν να τυπώνουν χρήμα. Και οι αγορές βρέθηκαν μόνες τους, χωρίς κηδεμόνα. Αρκετοί επενδυτές, με μέση ηλικία λίγο πάνω από τα 43 έτη, δεν θυμόνται την εποχή που δεν τυπωνόταν τρισεκατομμύρια σε κάθε επεισόδιο κρίσης της αγοράς. Τα επιτόκια ανέβηκαν πολύ απότομα. Οι αγορές που είχαν μάθει στο φτηνό χρήμα, δεν είχαν υπομονή. Αναπόφευκτα, κάτι έσπασε. Οι αδύναμες τράπεζες.
Ακολουθούν και άλλες;
Αν και η μεταβλητότητα αναμένεται να συνεχιστεί, δεν πιστεύω ότι θα ξαναζήσουμε το 2008-2009.
- Οι περισσότερες τράπεζες είναι πολύ καλά εποπτευόμενες.
- Η ρευστότητα είναι πολύ μεγαλύτερη.
- Στην Ευρώπη, καταθέσεις έως €100.000 είναι εγγυημένες. Στην Αμερική $250.000 και στη Μ. Βρετανία £85.000 λίρες.
- Οι εποπτικές αρχές (κεντρικές τράπεζες, υπουργεία) ξέρουν ότι πρέπει να δρουν άμεσα, αλλιώς το σύστημα κινδυνεύει. Και το πράττουν.
- Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει το «Μπαζούκα», τα τρισεκατομμύρια που μπορεί ανά πάσα στιγμή να τυπώσει μια κεντρική τράπεζα.
Το σημαντικό είναι πως άλλα σημεία πίεσης στις αγορές είναι προς το παρόν αλώβητα. Η Deutsche Bank και η Unicredito δεν έχουν χτυπηθεί. Τα Ιταλικά και τα Ελληνικά ομόλογα είδαν τις αποδόσεις τους να πέφτουν.
Οι μετοχές θα συνεχίσουν κινούνται πάνω-κάτω. Από την αρχή του χρόνου είχαμε πει ότι ο χρόνος φέρνει μεταβλητότητα και εκπλήξεις. Αλλά το σύστημα είναι πολύ πιο βαρετό και συνεπώς σταθερό από ό,τι ήταν το 2008, ή ακόμα και το 2015 στην Ελλάδα.
Όσο για τον Μιχαλάκη;
Οι αγορές είναι ψυχολογία, και κινούνται ανάλογα. Στο τέλος όμως, όπως και ο Μιχαλάκης, έχουν πολύ μεγάλο χρηματικό απόθεμα. Οι χρηματοδότες τους θα τους δώσουν χρήματα μόλις πραγματικά τα χρειαστούν. Κάποια στιγμή, θα ηρεμήσουν και θα το καταλάβουν. -