«Η μελοποίηση, είναι μια αυθαίρετη πράξη, όπως άλλωστε όλες οι δημιουργικές δραστηριότητες του ανθρώπου. Ο αρχιτέκτων-μουσικός επεμβαίνει σ’ ένα κτίσμα που δεν του ανήκει, συχνά μάλιστα χωρίς την άδεια του ιδιοκτήτη. Ζητά όμως κανείς την άδεια για να ερωτευθεί; Ο αληθινός μουσικός ερωτεύεται το ποίημα με το οποίο θέλει να συμβιώσει ‒γι’ αυτό ίσως μπορούμε να τον συγχωρέσουμε, ακόμη κι όταν το “βασανίζει”». Γιώργος Κουρουπός
Ένα διπλό αφιέρωμα στα εκατό και παραπάνω τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού, σε ποίηση Ελύτη και Σολωμού, Σαπφώς και Αρχίλοχου, Εμπειρίκου και Λόρκα, παρουσιάζει το Μέγαρο Μουσικής τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο.
Στην πρώτη συναυλία, Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου, ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος -για τη φωνή του οποίου ο Γιώργος Κουρουπός έχει συνθέσει πολλά έργα- ερμηνεύει τους κύκλους «Οκτώ τραγούδια σε ποίηση Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα» (μετάφραση Ανδρέας Αγγελάκης), «Έξι τραγούδια για ποντίκια» σε στίχους του συνθέτη, «Τραγούδια σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη» και τις «Μπεμπελούνες» σε ποίηση Ιουλίτας Ηλιοπούλου. Τον συνοδεύει στο πιάνο ο Θανάσης Αποστολόπουλος.
Στη δεύτερη συναυλία του αφιερώματος, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 20 Μαρτίου, η μετζοσοπράνο Άρτεμις Μπόγρη και ο πιανίστας Γιάννης Τσανακαλιώτης ερμηνεύουν τους κύκλους τραγουδιών «Δέκα και μία νύχτες», «Δέκα εικόνες και ένα κορίτσι» και «Παραλλαγές της γυναικείας μοναξιάς».
Το πρόσωπο που τον μύησε στη μεγάλη ποίηση, αλλά και τον παρότρυνε να ασχοληθεί με τη μελοποίηση, η διαδικασία της δημιουργίας και η φορά που έγραψε σχεδόν μισό έργο ξανά από την αρχή, οι συνθέτες που τα τελευταία χρόνια, κόντρα σε μία παράδοση δεκαετιών, έπαψαν να ασχολούνται με την ποίηση, η κομβική απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα από τη Γαλλία, ο Μάνος Χατζιδάκις τον οποίο γνώρισε σε ηλικία 19 ετών και με τον οποίον θα τον συνδέει για πάντα η ανεπανάληπτη περιπέτεια του Τρίτου Προγράμματος, όπως και η Ορχήστρα των Χρωμάτων, αλλά και ο ποιητής που αγάπησε στην ωριμότητα.
Με αφορμή το αφιέρωμα, ο σπουδαίος συνθέτης απαντά στις ερωτήσεις της HuffPost.
-Σε ποια ηλικία αρχίσατε να διαβάζετε ποίηση; Υπήρξε κάποιος που σας παρότρυνε να στραφείτε στην ποίηση;
Στην εφηβεία μου- κατοικούσα τότε στον Πειραιά- γνώρισα, ίσως μέσα από την Κινηματογραφική λέσχη, τον κατά δύο χρόνια μεγαλύτερό μου, σημαντικό ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Αυτός κατ’ ουσίαν με μύησε στην αληθινή ποίηση -τότε πρωτοείδα τα ποιήματα του Ελύτη, του Σεφέρη , του Γκάτσου, του Ρίτσου και φυσικά ποιήματα του ίδιου. Μου γνώρισε ακόμη και ξένους ποιητές –τον Λόρκα, τον Γουίλιαμ Μπλέηκ, σε δική του μετάφραση .
Ο Ανδρέας με παρότρυνε να μελοποιήσω ποιήματα όλων αυτών-ήταν τότε γύρω στα είκοσι μου χρόνια, που είχα γίνει γνωστός από μια μεγάλη επιτυχία μου στο φεστιβάλ τραγουδιού της Ραδιοφωνίας της Αθήνας, με ένα τραγούδι πάνω σε ένα ποίημα που μου έγραψε επί τούτου ένα γειτονόπουλο, στην Καστέλα τότε.
-Ποιόν ποιητή αγαπήσατε όψιμα, στην ωριμότητα;
Τον Οδυσσέα Ελύτη. Ο Μάνος Χατζιδάκις μου ζήτησε να γράψω ένα έργο για γυναικεία φωνή, αφηγητή και Ορχήστρα. (Ο Μάνος τότε διηύθυνε την Ορχήστρα των Χρωμάτων). Ήταν ο ίδιος που μου πρότεινε τον Μικρό Ναυτίλο του Ελύτη. Αργότερα βέβαια επέστρεψα πολλές φορές στον Ελύτη , έγραψα πολλά τραγούδια σε ποίηση δική του, αλλά και το λυρικό συμφωνικό έργο μου «Το Μονόγραμμα».
-Πόσο απαιτητική υπόθεση είναι η μελοποίηση της ποίησης στη μικρή φόρμα του τραγουδιού σε σχέση με άλλες μουσικές φόρμες;
Είτε σε μικρή, είτε σε μεγάλη φόρμα, η μελοποίηση είναι δύσκολη υπόθεση -ιδίως όταν μιλάμε για απαιτητική ποίηση. Οι αφηρημένες μουσικές φόρμες, είναι υπόθεση αποκλειστικά του συνθέτη, ο οποίος δεν έχει άλλη δέσμευση πέραν των ήχων. Υπ’ αυτήν την έννοια, πρέπει ο ίδιος ο συνθέτης να ορίσει τις προσωπικές «ποιητικές του αναζητήσεις».
-Πόσο δύσκολη είναι η διαδικασία της δημιουργίας; Έχει συμβεί ποτέ να έχετε ολοκληρώσει κάποιο έργο και στο τέλος να πάρετε την απόφαση να το συνθέσετε και πάλι από την αρχή ή να το εγκαταλείψετε;
Ανάλογα με τους στόχους μου, τις βασικές ιδέες μου, το ζητούμενο, το νόημα του έργου και τα μέσα που θα χρησιμοποιήσω, έχω μικρότερες ή μεγαλύτερες δυσκολίες. Άλλο είναι π.χ να γράφεις μια σονάτα για βιολί και πιάνο και άλλο για μια συμφωνική ορχήστρα. Όταν αντιλαμβάνομαι ότι «δεν μου βγαίνει» αυτό που θα ήθελα, το παρατάω και… τελεία και παύλα. Μου έχει τύχει μία φορά, να εγκαταλείψω σχεδόν μισό έργο και να το ξαναγράψω απ’ την αρχή.
-Από το 1960 μεγάλοι Έλληνες συνθέτες παρέδωσαν στο κοινό τη μεγάλη ποίηση, δρόμο τον οποίο ακολούθησαν και οι επόμενες γενιές δημιουργών. Έχω την αίσθηση ωστόσο, ότι τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, οι συνθέτες δεν αγκαλιάζουν την ποίηση. Συμφωνείτε και εάν ναι, πού το αποδίδετε;
Είναι γεγονός ότι στους παλιότερους συνθέτες –μέχρι δηλαδή την εποχή του Αργύρη Κουνάδη, του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη, το τραγούδι, με τη μορφή της μελοποιημένης ποίησης, είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Δεν ξέρω γιατί οι νεώτερες γενιές έχουν συνήθως διαφορετικούς στόχους-ίσως η αφαίρεση αφήνει μεγαλύτερη ελευθερία, περισσότερες δυνατότητες. Ίσως γιατί ο απλός στίχος έχει λιγότερες απαιτήσεις απ’ τον συνθέτη και το κοινό. Μη ξεχνάτε άλλωστε ότι η τέχνη σήμερα θέλει να απευθύνεται στις μάζες.
-Έχετε μία μεγάλη διαδρομή στη μουσική. Ποια θεωρείτε την καλύτερη περίοδο σας; Πιστεύετε ότι εάν είχατε παραμείνει στη Γαλλία θα είχατε μία ακόμη μεγαλύτερη καριέρα;
Η γαλλική μου περίοδος ήταν εξαιρετικά εύφορη. Μετά τα δύο-τρία χρόνια που πρωτακούστηκαν έργα μου στο Παρίσι-είχα έναν καταιγισμό από παραγγελίες από μεγάλους Οργανισμούς και Φεστιβάλ. Να θυμίσω μόνο ότι τα δύο τελευταία χρόνια της παραμονής μου είχα απανωτά δύο παραγγελίες για σκηνικά μουσικά έργα στο φεστιβάλ της Αβινιόν. Έφυγα και γύρισα στην Ελλάδα για δύο βασικούς λόγους:
Πρώτον, είχε γεννηθεί η κόρη μου, και ως γονείς θεωρούσαμε ότι η κόρη μας θα μεγάλωνε καλύτερα στο φυσικό της περιβάλλον.
Δεύτερον, με πίεζε ιδιαίτερα ο Μάνος Χατζιδάκις-τον έβλεπα συχνά γιατί ερχόταν στο Παρίσι. Μου επέμενε συνεχώς να γυρίσω το συντομότερο για να τον βοηθήσω στο τολμηρό εγχείρημα του Τρίτου προγράμματος της ΕΡΤ, που μόλις είχε αναλάβει.
-Τι αποκομίσατε από τη συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι. Σας επηρέασε και με ποιόν τρόπο;
Ο Μάνος, που τον γνώρισα με την ευκαιρία του Φεστιβάλ τραγουδιού της Αθήνας, υπήρξε καθοριστικός για τη ζωή μου. Αυτό από μόνο του θα χρειαζόταν πολλές σελίδες για να το περιγράψω. Τον έζησα ως πολύτιμο φίλο, συνεργάτη και άνθρωπο, από τα 19 μου χρόνια έως το τέλος της ζωής του.
-Να κλείσουμε με έναν αγαπημένο σας στίχο;
«Πενθώ το ρούχο που άγγιξα και μου ήρθε ο κόσμος». Οδυσσέας Ελύτης «Το Μονόγραμμα».
Info
«Τα Τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού»
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Πρώτη συναυλία: Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος
Δεύτερη συναυλία: 20 Μαρτίου
Τιμές εισιτηρίων:
8 € (φοιτητές, νέοι έως 25 ετών, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+, πολύτεκνοι), 12 €, 18 €
Eισιτήρια: 210 72 82 333, www.megaron.gr