Με τη συνεχή εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού από χώρα σε χώρα, αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι παρά τα αυστηρά - κι ίσως δρακόντεια σε ορισμένες περιπτώσεις - μέτρα προστασίας, η επικινδυνότητα για τον παγκόσμιο πληθυσμό θα παραμείνεi για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Με αυτή την πραγματικότητα μπροστά μας και παρά την ενημέρωση που ήδη έχουμε, είναι φυσικό όλοι να προσπαθούμε να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες, κυρίως με την προσδοκία ότι σύντομα θα υπάρξουν θετικά νέα.
Τα βασικά ερωτήματα που μας απασχολούν σχετίζονται κυρίως με το πότε θα λήξει ο «συναγερμός», καθώς και με το χρόνο που θα απαιτηθεί ώστε η επιστημονική κοινότητα και η φαρμακοβιομηχανία να είναι σε θέση να προτείνουν αποτελεσματικές και ασφαλείς μεθόδους, που θα εξαλείψουν ή έστω θα ελαχιστοποιήσουν, το πρόβλημα. Είναι ευρέως γνωστό, όπως συνοψίζεται σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Genetic Literacy Project, η εργασία που γίνεται διεθνώς, αφορά σε εμβόλια, όσο και σε θεραπευτικά σκευάσματα.
Η HuffPost επικοινώνησε με τον Δρα. Γιώργο Παππά, παθολόγο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις λοιμώξεις, για την εξάπλωση του κορονοϊού στην Ελλάδα, τα κρούσματα στη Βρετανία και την Τουρκία και τις προοπτικές αντιμετώπισης της πανδημίας.
- Ποια είναι η δική σας εκτίμηση για την τελική εξάπλωση του ιού στη χώρα μας και τι θα την επηρεάσει;
Στις αρχές Απριλίου θα μπορούμε να εκτιμήσουμε πως θα κινηθεί τελικά η επιδημία στην Ελλάδα, ευελπιστώ να ανακοπούν οι αναπόφευκτες έως τότε αυξητικές πορείες. Αναλογικά με μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες έχουμε λάβει συγκεκριμένα μέτρα νωρίτερα και ίσως αυτό αποδειχθεί σωτήριο για πολλούς, αλλά και για το ίδιο το σύστημα υγείας και την χώρα.
- Πιστεύετε ότι ο τρόπος αντιμετώπισης της πανδημίας στην Ελλάδα είναι ο καλύτερος δυνατός και τι θα μπορούσε ίσως να γίνει διαφορετικά;
Όπως και σε όλο τον δυτικό κόσμο, υποτιμήθηκαν τα παρεπόμενα της επιδημίας και ο χρόνος που μας χάρισε η Κίνα, χάθηκε. Όμως από την στιγμή που ανέλαβε να χειριστεί την κατάσταση η τρέχουσα ομάδα με επικεφαλής τον κύριο Τσιόδρα, γίνονται πράγματα, αναπτύσσονται δομές και σχεδιασμοί, δείχνουμε να μπορούμε να περιμένουμε την κορύφωση του ιού με αυξανόμενη ετοιμότητα. Μπορεί προσωπικά να διαφωνώ με την τακτική των περιορισμένων ελέγχων, αλλά μιλώ εκ του ασφαλούς. Το ιδανικό μοντέλο κατά την γνώμη μου θα απαιτούσε εκτεταμένους ελέγχους και ιχνηλατήσεις με ταυτόχρονο σχεδόν ολικό περιορισμό των μετακινήσεων, εξωτερικών και πολλών εσωτερικών. Μόνο έτσι μπορείς να περιορίσεις πλήρως την ανατροφοδότηση της επιδημίας από το εξωτερικό - μην ξεχνάτε, ότι οι δύο κύριες πηγές εισόδου της νόσου στην χώρα, η Ιταλία και το ταξίδι στους Αγίους Τόπους, δεν ήταν προβλέψιμα γεγονότα, δεν ήταν τότε ταξίδια υψηλού κινδύνου. Αλλά αυτή η προσέγγιση που περιγράφω θα έμοιαζε ακραία προ μηνός, αλλά και τώρα.
“Εμβόλιο θα έχουμε, αλλά θέλει χρόνο για να αποδειχθεί ασφάλεια και αποτελεσματικότητα και να παραχθεί αντίστοιχα”
- Πόσο έτοιμη είναι στην πραγματικότητα η ερευνητική κοινότητα να προσφέρει επαρκώς δοκιμασμένα και αποτελεσματικά εμβόλια και σε πόσο χρόνο θα φτάσουν σε ευρεία χρήση;
Είμαστε ευτυχείς, τρόπον τινά, που έχουμε αυτή την στιγμή την εμπειρία από τους δυο παρόμοιους ιούς του παρελθόντος, τον SARS και τον MERS. Είμαστε ακόμη ευτυχείς που η βιοϊατρική τεχνολογία έχει κάνει αλματώδη βήματα τα τελευταία χρόνια, ενώ ταυτόχρονα έχει εμπεδωθεί η κουλτούρα της παγκόσμιας επιστημονικής συνεργασίας (που την εποχή του SARS φάνταζε κατόρθωμα). Ως εκ τούτου, έχουμε τουλάχιστον τέσσερις ισχυρούς υποψήφιους για εμβόλιο: αυτό της Moderna που ξεκίνησε να δοκιμάζεται η ανοχή του στον άνθρωπο, αυτό της CureVac που αποτέλεσε πρόσφατα μήλο της έριδας μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, το εμβόλιο της Inovio με την πρόσφατη αντίστοιχη εξαιρετική δουλειά στον συγγενή ιό MERS, και το παραδοσιακότερο εμβόλιο που δουλεύει η Janssen στα βήματα του αντίστοιχου εμβολίου για τον Ebola. Κοινώς εμβόλιο θα έχουμε, αλλά θέλει χρόνο για να αποδειχθεί ασφάλεια και αποτελεσματικότητα και να παραχθεί αντίστοιχα. Δύσκολα θα είναι έτοιμο νωρίτερα από την άνοιξη του 2021. Στο απευκταίο σενάριο που η πανδημία δεν θα τελεί υπό έλεγχο έως το φθινόπωρο του 2020, μπορεί να συμπιεσθούν αυτοί οι χρόνοι, με ανάλογες όμως πιθανές υποχωρήσεις ως προς ζητήματα ασφάλειας (που τότε θα κρίνονται μικρότερης σημασίας μπροστά στην συνεχιζόμενη πανδημία).
- Μέχρι τότε, ποιες θεραπευτικές αγωγές θεωρείτε ότι θα μπορούσαν να έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα και σε ποιο βαθμό;
Εδώ αντίθετα θεωρώ πως εντός διμήνου θα έχουμε άφθονα επαρκή στοιχεία για να χρησιμοποιήσουμε επιτυχημένες θεραπείες. Ήδη τα πρόδρομα στοιχεία περί υδροξυχλωροκίνης σε συνδυασμό με αζιθρομυκίνη από την Μασσαλία είναι λίαν ελπιδοφόρα γιατί προέρχονται από πρωτοπόρους του χώρου των λοιμώξεων που ξέρουν να επισπεύσουν άψογα εκτελεσμένες κλινικές μελέτες. Εντός του Απριλίου θα έχουμε επίσης στοιχεία από τις δοκιμές της ουσίας remdesivir, που πρόδρομα φαίνεται να είναι αποτελεσματική. Ταυτόχρονα, τουλάχιστον άλλες 3 ουσίες φαίνεται να δείχνουν κάποια αποτελεσματικότητα, θα χρειαστούν όμως κι άλλα στοιχεία. Επιπρόσθετα, οι επιστήμονες δείχνουν να εστιάζουν και στην παθοφυσιολογία που προκαλεί ο ιός, και να αναζητούν δυνητικούς τρόπους να την σταματήσουν, κι εδώ με υποσχέσεις. Τέλος, πρωτοπόρες μέθοδοι, όπως η ανάπτυξη σε ποντίκια ανθρώπινων αντισωμάτων κατά του ιού (μέθοδος που χρησιμοποιεί η Regeneron, ελληνοαμερικανικού χρώματος) αποδείχθηκαν επιτυχείς στον Ebola και μπορεί να είναι κι εδώ.
- Πώς κρίνετε την - αρχική τουλάχιστον - επιλογή της Βρετανίας να επισπεύσει την εξέλιξη της επιδημίας με την προοπτική να τελειώσει πιο γρήγορα;
Είναι μια προσέγγιση που ξεκινά από την θεώρηση πως η πανδημία δεν θα ανακοπεί, δεν θα φύγει, ό,τι κι αν κάνουμε. Έχει και μια ωμότητα, ή ίσως μια άγνοια ως προς το κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Έχει βέβαια ουσιαστικά ήδη αλλάξει και προσεγγίσει την αντιμετώπιση των υπόλοιπων μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών. Το ερώτημα είναι πόσος κρίσιμος χρόνος χάθηκε στη Βρετανία.
- Πώς αξιολογείτε την μικρή - μέχρι τώρα - εξάπλωση της πανδημίας στην Τουρκία;
Είναι ένα τραγικό ανέκδοτο, ακόμη περισσότερο επειδή το ανθρώπινο δυναμικό της Τουρκίας στον χώρο των λοιμώξεων δεν είναι διόλου αμελητέο, αλλά και επειδή η γειτνίαση της χώρας μας με την Τουρκία, μας κάνει επιρρεπείς σε επιδημιολογικά απρόοπτα που μπορεί να απορρυθμίσουν ακόμη και την καλύτερη οργανωμένη και εκτελεσμένη δική μας απάντηση στην επιδημία.
“Η πρώτη βοήθεια οφείλει να είναι η πληροφόρηση και η ανάλυση του υπάρχοντος πλάνου από την πλευρά της Πολιτείας”
- Ποιες θα είναι κατά τη γνώμη σας οι επιπτώσεις σε ψυχολογικό επίπεδο στις διάφορες ομάδες του πληθυσμού και τι νομίζετε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει στην μείωσή τους;
Ο φόβος του αόρατου, του άμεσου, η αίσθηση εγκλεισμού και του αβοήθητου, ο φόβος του ίδιου του στιγματισμού (ο ασθενής είναι και θύμα αλλά και δυνητικά θύτης μετάδοσης), η εγγραφή στο υποσυνείδητό μας των παλαιότερων αναφορών περί φονικών πανδημιών, ακόμη ακόμη και οι ταινίες και τα βιβλία για το θέμα που μας έχουν επηρεάσει: όλα αυτά επιδρούν σε κάθε ομάδα πληθυσμού. Η πρώτη βοήθεια οφείλει να είναι η πληροφόρηση και η ανάλυση του υπάρχοντος πλάνου από την πλευρά της πολιτείας. Οι δευτερεύουσες δομές ψυχολογικής υποστήριξης από την πολιτεία, επαγγελματικούς φορείς και κοινωνικές πρωτοβουλίες θα προσφέρουν πολύτιμη υποστήριξη, αλλά άνευ υπαρκτού τελικού στόχου με συγκεκριμένο σχεδιασμού, κινδυνεύουμε όλοι από ψυχολογική κόπωση, η οποία ενδέχεται να επιβαρύνεται και από τις οικονομικές παραμέτρους της πανδημίας.
- Τι, ενδεχομένως, θεωρείτε ως επιπλέον στοιχείο που θα μπορούσε να βοηθήσει τον καθένα από εμάς να περάσει αυτή την κρίσιμη περίοδο με το λιγότερο προσωπικό και κοινωνικό κόστος;
Η σωστή ενημέρωση. Που σε μεγάλο βαθμό επικοινωνεί ο κύριος Τσιόδρας. Η υπομονή και ο αυτοσεβασμός. Η γνώση πως η επιστήμη τρέχει και θα προλάβει να ανακαλύψει αποτελεσματικά όπλα για να λήξει την πανδημία.
Ο Γιώργος Παππάς είναι παθολόγος που ζει και εργάζεται στα Ιωάννινα, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις λοιμώξεις. Έχει χρηματίσει επικεφαλής ομάδων εργασίας παγκόσμιων οργανισμών για ζωονόσους και αναπτύσσει από το 2005 επιδημικά σενάρια σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, εστιάζοντας σε εκούσια προκληθείσες επιδημίες και την σχετική ετοιμότητα.
Πολίτες που ανησυχούν ότι πάσχουν από λοίμωξη του αναπνευστικού (πυρετό ή/και βήχα ή/και δύσπνοια) και ήρθαν σε επαφή με πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα ή έχουν ιστορικό ταξιδιού σε πληττόμενες χώρες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ΕΟΔΥ στο τηλ. 1135.
Προσοχή: Δεν θα πρέπει να επισκέπτονται ιδιωτικά ιατρεία, εφημερεύοντα νοσοκομεία, εξωτερικά ιατρεία κ.λπ. Ο ΕΟΔΥ θα μεριμνήσει για την διακομιδή τους σε νοσοκομεία αναφοράς του κορονοϊού. Χρήσιμες πληροφορίες εδώ.