Οι γονείς σήμερα είναι γενικά ενήμεροι για τις καταστάσεις ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την εικόνα του σώματος, συμπεριλαμβανομένων κοινών διαταραχών όπως η ανορεξία. Όμως οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ένα λιγότερο γνωστό ζήτημα βρίσκεται σε έξαρση, κοινό μεταξύ των αγοριών κυρίως, αυτό της μυϊκής δυσμορφίας, γνωστό και ως μεγαλορεξία (Bigorexia).
«Πρόκειται για μια ψυχολογική κατάσταση ενός τύπου δυσμορφικής διαταραχής του σώματος που περιλαμβάνει μια διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού η οποία εστιάζει ειδικά στο μέγεθος των μυών και τη σωματική εμφάνιση», δηλώνει η Κάρα Μπέκερ, πιστοποιημένη θεραπεύτρια διατροφικών διαταραχών.
Το άτομο που πάσχει από αυτό το σύνδρομο, αποκτά την εμμονή να γίνει πιο μυώδες και ασχολείται με την ιδέα ότι το σώμα του δεν είναι αρκετά γεροδεμένο, ακόμη και αν στην πραγματικότητα έχει τη σωματική διάπλαση ενός «bodybuilder».
«Τα άτομα μπορεί να έχουν μια ανακριβή άποψη για το σώμα τους, πιστεύοντας συχνά ότι είναι μικρότερα ή λιγότερο μυώδη», δηλώνει η Έιμι Γκούντινγ, κλινική ψυχολόγος. «Αυτή η πεποίθηση και η επακόλουθη ενασχόληση μπορεί να οδηγήσει σε ανθυγιεινές συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένης της εμμονικής άσκησης, αλλά και στην αλλαγή της διατροφής του ατόμου, ώστε να είναι όσο το δυνατόν, περισσότερο αδύνατο».
Παρόλο που η μυϊκή δυσμορφία μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, συναντάται πιο συχνά στους άνδρες, και οι έρευνες δείχνουν ότι η διαταραχή βρίσκεται σε έξαρση. Μια μελέτη του 2019 έδειξε ότι το 22% των έφηβων αγοριών εμπλέκονται σε «διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά προσανατολισμένη στη μυϊκή ανάπτυξη» και διαπίστωσε ότι τα συμπληρώματα, οι αλλαγές στη διατροφή και ακόμη και η χρήση στεροειδών ήταν συχνές μεταξύ των νεαρών ενήλικων ανδρών.
«Οι διατροφικές διαταραχές στα αγόρια συχνά υποαναγνωρίζονται και υποδιαγιγνώσκονται», αναφέρει ο Τζέισον Ναγκάτα, παιδίατρος που ειδικεύεται στις διατροφικές διαταραχές σε αγόρια και άνδρες.
«Ενώ υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση γύρω από τις διατροφικές διαταραχές, η μυϊκή δυσμορφία μπορεί να αγνοηθεί για διάφορους λόγους. Ένας από αυτούς είναι πως οδηγεί σε συμπεριφορές οι οποίες ενθαρρύνονται μέσα σε ένα χώρο γυμναστηρίου», εξηγεί η Γκούντινγκ.
«Η έλλειψη ευαισθητοποίησης για την συγκεκριμένη διαταραχή πιθανόν να μην βοηθήσει στην γρήγορη διάγνωση της. Μάλιστα, όσοι ασχολούνται επαγγελματικά με την άρση βαρών και συνειδητοποιήσουν πως πάσχουν από κάτι τέτοιο, μπορεί να ντραπούν να το συζητήσουν».
Τι τροφοδοτεί την αύξηση του συνδρόμου στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες
«Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες και επιρροές, συμπεριλαμβανομένων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικοπολιτισμικών παραγόντων που μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη αυτής της διαταραχής», εξηγεί η Μπέκερ.
«Ένα οικογενειακό ιστορικό παθήσεων ψυχικής υγείας, ιδίως διαταραχών που σχετίζονται με την εικόνα του σώματος ή το άγχος, μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ανάπτυξης μιας τέτοιας διαταραχής. Ομοίως, τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τελειομανία ή ιδεοψυχαναγκαστικές τάσεις είναι πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη της».
«Οι άνθρωποι που ασχολούνται επαγγελματικά με αυτό τον τομέα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τον γενικό πληθυσμό», λέει ο Ναγκάτα. «Ειδικά εκείνοι που επικεντρώνονται στην εικόνα του σώματος τους και όχι στην βελτίωση της απόδοσης τους».
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτής της διαταραχής, είναι το περιεχόμενο και η διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
«Οι νέοι όχι μόνο καταναλώνουν τα ιδανικά του σώματος από τα σόσιαλ μίντια, αλλά νιώθουν πίεση να παράγουν περιεχόμενο και να παρουσιάζουν παράλληλα το δικό τους σώμα», εξηγεί o Ναγκάτα.
Η υπερβολική έμφαση σε μια εξιδανικευμένη σωματική εμφάνιση στα μέσα ενημέρωσης είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τα νεαρά αγόρια. Πρόκειται για μια διαφορετική πραγματικότητα που είναι ανέφικτη αλλά κυρίως ανεπιθύμητη για τους περισσότερους ανθρώπους.
«Οι TikTokers και άλλοι ινφλουένσερ κερδίζουν εκατομμύρια με το να επενδύουν στο σώμα τους, απασχολώντας ειδικούς για να επιμεληθούν και να διατηρήσουν την εικόνα τους», τονίζει ο Τζόσεφ Τρούνζο, καθηγητής ψυχολογίας.
«Τίποτα από τις εικόνες που μοιράζονται δεν είναι πραγματικό. Εν ολίγοις, είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι σε μη ρεαλιστικές, εξιδανικευμένες και ωραιοποιημένες εκδοχές του ανθρώπινου σώματος με ρυθμό που δεν έχουμε ξαναζήσει. Στα χέρια ενός ευεπηρέαστου νεαρού ατόμου, αυτό είναι μια πολύ επικίνδυνη δυναμική η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική καταστροφή», προσθέτει ο Τρούνζο.
Μάλιστα, το σύνολο αυτών των πραγμάτων, θέτουν τους χρήστες σε σκληρή κριτική για το σώμα άλλων, η οποία τους τροφοδοτεί με περισσότερη ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η Γκούντινγκ εξηγεί ότι, «όσα άτομα ταλαιπωρούνται με αυτή την διαταραχή, το να λαμβάνουν τέτοιες εικόνες κάθε μέρα μέσα από το κινητό τους, η κατάσταση δεν μπορεί παρά να επιδεινωθεί».
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους παράγοντες που συμβάλλουν στα ζητήματα της αυτοεικόνας ενός παιδιού.
«Καλό είναι να περιορίσουμε την κατανάλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όσο το δυνατόν περισσότερο, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να τα εξαλείψουμε εντελώς», συμβουλεύει ο Τρούνζο. «Είναι σίγουρο πως το παιδί θα εκτεθεί σε αυτές τις εικόνες, γι′ αυτό πρέπει ήδη να γνωρίζει σχετικά. Πρέπει να ακούμε τι λένε, πώς ερμηνεύουν αυτό που βλέπουν, καθιστώντας βέβαιο ότι κατανοούν την πραγματικότητα πίσω από αυτό που βλέπουν».
Η Μπέκερ δηλώνει πως, «είναι σημαντικό να δημιουργούμε έναν ασφαλή χώρο για συζητήσεις, επιδεικνύοντας παράλληλα μια ήδη θετική στάση απέναντι στο δικό μας σώμα και στην αυτοεκτίμηση μας.
Το ίδιο ισχύει και για την άσκηση και το φαγητό σε γενικά πλαίσια. Σημαντικό είναι να προσέχουμε τα μηνύματα που λαμβάνουν τα παιδιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα οποία πρέπει να δίνουμε περιθώρια αμφισβήτησης.
«Η ποικιλομορφία του σώματος πρέπει να συζητείται και να επαινείται. Οι συζητήσεις γύρω από την άσκηση θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ξεκούραση και την ισορροπία στις προπονήσεις», προσθέτει η Γκούντινγκ.
Επίσης, είναι σημαντικό να μιλάμε για την ποικιλομορφία του σώματος ως κάτι απόλυτα φυσικό. Εάν κανείς αντιληφθεί ότι ένα παιδί δέχεται εκφοβισμό ή πειράγματα για την εμφάνισή του και το σώμα του, τότε πρέπει να αναλαμβάνουμε άμεσα δράση.
«Η έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για να σταματήσει η εξέλιξη της μυϊκής δυσμορφίας», δηλώνει η Γκούντινγκ.
Ο Ναγκάτα μοιράζεται μερικά τυπικά προειδοποιητικά σημάδια για τη μυϊκή δυσμορφία, «για παράδειγμα, ορισμένα αγόρια ξοδεύουν πολλές ώρες κάνοντας γυμναστική και νιώθουν ενοχές αν δεν βρίσκονται στο γυμναστήριο», είπε. «Μπορεί να μην τρώνε πλέον με τις οικογένειες ή τους φίλους τους εξαιτίας ανησυχιών για τη διατροφή και τη δίαιτά τους».
Τα αγόρια με μυϊκή δυσμορφία ή διατροφικές διαταραχές πρέπει να αναζητούν βοήθεια από ειδικούς οι οποίοι μπορούν να συζητήσουν τέτοια θέματα μαζί τους.
Πολλοί επαγγελματίες ειδικεύονται στη θεραπεία της μυϊκής δυσμορφίας. Το παιδί μπορεί να μάθει να εντοπίζει τα εναύσματα, να κατανοήσει τη διαδικασία σκέψης του και να μάθει τρόπους αντιμετώπισης.
«Όσο νωρίτερα αντιμετωπιστεί αυτό, τόσο το καλύτερο. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτο, οι συνέπειες μπορεί να είναι καθοριστικές», προσθέτει ο Τρούνζο.