Η ανθεκτικότητα των πόλεων επανέρχεται και θα επανέρχεται όλο και περισσότερο στην καθημερινότητά μας λόγω της κλιματικής κρίσης, των ακραίων καιρικών φαινόμενων και των επιπτώσεων τους.
Μόλις λίγες μέρες πριν, δεκάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις τρομακτικές πλημμύρες που έπληξαν την ΝΑ Ισπανία και βύθισαν δρόμους, σπίτια και πόλεις στα νερά. Οι καταστροφές που προκλήθηκαν είναι τεράστιες και η αποκατάσταση τους κοστοβόρα και δύσκολη.
Αν δεν ληφθούν μέτρα που θα υλοποιηθούν άμεσα και θα συμπεριλαμβάνουν όλους και όλες, το μέλλον μας θα προβλέπεται ζοφερό.
Υπενθυμίζεται, ότι η ανθεκτικότητα των πόλεων δεν εξαρτάται μόνο από τις υποδομές αλλά περιλαμβάνει και κοινωνικούς παράγοντες, όπως την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, την πρόσβαση σε πόρους και υπηρεσίες αλλά και τη συμμετοχή όλων των πολιτών στη λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων.
Η ενίσχυση των κοινωνικών διαστάσεων της ανθεκτικότητας αναδεικνύεται σε καθοριστικό κριτήριο για πόλεις που μπορούν να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά σε ποικίλες οικονομικές, περιβαλλοντικές και υγειονομικές κρίσεις.
Είναι όμως όλοι και όλες με τον ίδιο τρόπο θύματα των καταστροφών;
Οι γυναίκες και οι άνδρες βιώνουν διαφορετικές προκλήσεις σε περιόδους κρίσης άρα και σε κλιματικές κρίσεις. Τα ποσοστά θνησιμότητας για τις γυναίκες κατά τη διάρκεια φυσικών καταστροφών είναι 14 φορές υψηλότερα από αυτά των ανδρών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του τυφώνα Nargis το 2008 στη Μιανμάρ, το 61% των ατόμων που έχασαν τη ζωή τους ήταν γυναίκες και κορίτσια.
Επομένως πρέπει να εκπαιδεύσουμε τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν καταστροφές, με την έγκαιρη ενημέρωσή τους μέσα από το διαδίκτυο (αντιμετώπιση έμφυλου τεχνολογικού αναλφαβητισμού) μέχρι μαθήματα κολύμβησης…
Μην ξεχνάμε επίσης ότι οι γυναίκες μένουν στο σπίτι φροντίζοντας παιδιά ή ηλικιωμένους άρα πρέπει σε περιπτώσεις κρίσεων να αναλαμβάνουν ενεργούς ρόλους και πρωτοβουλίες διάσωσης.
Έτσι, οι γυναίκες που εκπαιδεύονται σε θέματα πρώτων βοηθειών, περιβαλλοντικής προστασίας, διαχείρισης κρίσεων και τεχνολογίας αποκτούν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην ασφάλεια και την ανθεκτικότητα της κοινότητάς τους (UN Women, 2020). Ενώ μέσα από τοπικά δίκτυα υποστήριξης, οι γυναίκες μπορούν να βοηθούν αποτελεσματικότερα στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και στην ανακούφιση των συνεπειών των κρίσεων, προσφέροντας συναισθηματική υποστήριξη (OECD, 2020).
Σημαντική είναι και η οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών. Έχει αποδειχθεί ότι σε πόλεις όπου οι γυναίκες έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες απασχόλησης, στην οικονομική ανεξαρτησία και στη συμμετοχή σε τοπικά δίκτυα υποστήριξης, η κοινωνία αποδεικνύεται πιο έτοιμη να ανταποκριθεί σε επερχόμενες κρίσεις.
Για παράδειγμα, γυναίκες με οικονομική αυτονομία μπορούν να λάβουν άμεσα μέτρα για την προστασία της οικογένειάς τους όπως η πρόσβαση σε ασφαλείς δομές στέγασης ή η κάλυψη βασικών αναγκών που θα προκύψουν.
Η ισόρροπη συμμετοχή των γυναικών επομένως αποτελεί θεμελιώδη παράμετρο για την ανθεκτικότητα των πόλεων.
Έχει ενδιαφέρον ότι ακόμη και σήμερα, οι πολίτες, λόγω των ισχυρών στερεοτύπων, αδυνατούν να κατανοήσουν την σύνδεση των περιβαλλοντικών καταστροφών, των ακραίων φαινόμενων με την ισότητα των φύλων και το ρόλο των γυναικών.
Για αυτό το λόγο παρουσιάζουμε το παράδειγμα δυο πόλεων που έχουν ήδη εφαρμόσει προγράμματα που στοχεύουν στην εκπαίδευση και την ενδυνάμωση των γυναικών με θετικά αποτελέσματα για την ανθεκτικότητα στις πόλεις:
Το Μουμπάι στην Ινδία, η πόλη έχει δημιουργήσει προγράμματα εκπαίδευσης για τις γυναίκες με θέμα τη διαχείριση κινδύνων από πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές. Η εκπαίδευση αυτή περιλαμβάνει μαθήματα πρώτων βοηθειών, διαχείρισης εκκένωσης και σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης.
Αλλά και η Βαρκελώνη στην Ισπανία, έχει εφαρμόσει πολιτικές που υποστηρίζουν τη συμμετοχή των γυναικών στον αστικό σχεδιασμό και τη διαχείριση κρίσεων με έμφαση στην εξοικείωση τους με τεχνολογία και τη χρήση της σε περιπτώσεις εκτάκτων φαινομένων και διάσωσης.
Επενδύοντας στην ισότητα και στην εκπαίδευση των γυναικών, στις κρίσιμες περιόδους των ακραίων φαινόμενων και κρίσεων, που δυστυχώς θα είναι μέρος της ζωής μας, οι πόλεις μπορούν να διασφαλίσουν μια πιο δίκαιη, ανθεκτική και ασφαλή αστική ζωή ισότιμα για όλες και όλους τους κατοίκους.
Ζέφη Δημαδάμα, Διδάσκουσα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, τ. Γενική Γραμματέας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.