«Η Μελίνα ήταν 7 χρονών, όταν σκέφτηκα να καταγράψω αυτά που μούρθε να της εξιστορώ τα Σαββατοκύριακα που περνούσε μαζί μας. Τα μπλα – μπλα του παππού, όπως τα λέγαμε.
Εχουν περάσει 25 χρόνια. Τότε ήξερα ότι δεν επρόκειτο να τις διαβάσει αμέσως τις «Επιστολές» μου αυτές. Όπως και να έχει τι είναι 10 επιστολούλες, που σκοπός τους είναι να προετοιμάσει ένα παιδί με το λεξιλόγιο που θα συναντήσει καθώς θα μπαίνει σιγά-σιγά στην εφηβεία;
Και θα βρίσκει μπροστά του λέξεις και ορολογίες φορτισμένες με απρόσιτη σημασία;
Μια επιστολή που απευθύνεται σε χιλιάδες Ελληνόπουλα. Και στην ηλικία της Μελίνας ακόμα!
Στο κάτω-κάτω, ένα απλό κουβεντολόι είναι. Ανάμεσα στη Μελίνα και στον παππού της Δεν είναι δα και οι 10 Εντολές! »
Εντάξει, ας μιλήσουμε για το «σύστημα σκέψης». Κατ΄αρχήν τι είναι «σύστημα» ; Τα κουτάκια που επιλέγουμε και μου μέσα τους τακτοποιούμε όλες μας τις γνώσεις, τις πεποιθήσεις μας και όλες μας τις συνήθειες. Ακόμα και τις συνήθειες της «σκέψης» μας, του τρόπου και της ποιότητας της σκέψης μας.
Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλός μας το κάνει αυτόματα. Έχει συρτάρια στα οποία αποθηκεύει τα πάντα, όπως τα ρούχα στα ντουλάπια. Δεν γίνεται διαφορετικά γιατί ο άνθρωπος είναι ον λογικό. Το λέει και η Βίβλος, αρχή-αρχή. «Εν αρχή ην ο λόγος». Δεν εννοεί τη γλώσσα, αλλά το λογικό. Η ανθρωπότητα γεννήθηκε με το λογικό. Η γλώσσα ήρθε αργότερα, μαζί με όλα τα εργαλεία. Ακόμα και τα ζώα διευθύνονται από κάποια λογική. Λιγότερο ισχυρή γιατί ο εγκέφαλός τους είναι μικρότερος και λιγότερο αναπτυγμένος από τον δικό μας. Όταν δε τα συρτάρια του μυαλού μας ταρακουνιούνται τότε είναι που πάσχουμε από ψυχασθένεια. Από τρέλα, αν θες. Το λογικό μας εγκαταλείπει και γινόμαστε άλογοι ή παράλογοι.
Σ΄αυτά λοιπόν τα συρτάρια του εγκεφάλου τακτοποιούμε τις σκέψεις μας, δηλαδή της ιδέες μας, τις πεποιθήσεις μας, όλα όσα έχουμε να προτείνουμε στον εαυτό μας και στους άλλους. Και στους άλλους, γιατί ο άνθρωπος ζει μέσα σε μια κοινωνία. Συνεπώς είναι έχει πολιτική σκέψη. «Ο άνθρωπος είναι ζώο πολιτικό» έλεγε ο Αριστοτέλης. Θα έχει ακούσει γι’ αυτόν το μεγάλο φιλόσοφο. Είχε ιδρύσει στην Αθήνα μια μεγάλη σχολή, ένα πανεπιστήμιο της εποχής, που το λέγανε Λύκειο. (Γιατί ήταν σε μια γειτονιά που τη λέγανε Λύκειο. Εκεί είναι τώρα η οδός Ρηγίλλης).
Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία, όλοι έπαιρναν μέρος στα πολιτικά πράγματα. Το κράτος τότε το λέγανε Πόλις, από το λέξη «πόλη» βγήκε η λέξη «πολιτική». Και όσους δεν έπαιρναν μέρος στην πολιτική τους έλεγαν «ιδιώτες», γιατί ασχολιόταν με τα δικά του μόνο και όχι με τα κοινά. Και «ιδιώτης» σήμαινε «ηλίθιος». (Γι΄αυτό, ο ηλίθιος στα αγγλικά λέγεται ιdiot και στα γαλλικά idiote). Τους «ιδιώτες» τους κοροϊδεύανε τότε, όχι όπως σήμερα.
Η πόλη, δηλαδή η Δημοκρατία, ήθελε όλοι οι πολίτες να έχουν ένα «σύστημα σκέψης», όποιο διάλεγαν, για να μπορούν να παίρνουν μέρος στην πολιτική και να βοηθούν την κοινωνία μέσα στην οποία ζουν. Γιατί όταν έχεις «σύστημα σκέψης», το μυαλό σου δεν είναι άδειο, κάτι έχει μέσα. Με άδεια μυαλά δεν μπορεί να πάει μπροστά η κοινωνία. Έτσι δεν είναι;
Είμαστε λοιπόν όντα πολιτικά, αλλά δεν είμαστε αναγκαστικά σύμφωνοι με το «σύστημα σκέψης» των άλλων. Παλεύουμε για τις ιδέες μας αλλά σεβόμαστε και τις ιδέες των άλλων. Αλλιώς θα είχαμε αναρχία και πόλεμο μεταξύ μας. Υπάρχει τουλάχιστο ένα «σύστημα σκέψης» που είναι κοινό και λέγεται Δημοκρατία. Είναι το «σύστημα σκέψης» που γεννάει όλα τα άλλα. Γιατί βάζει τους νόμους πάνω απ’ όλους, γιατί μας θέλει όλους ίσους, με τα ίδια δικαιώματα, απέναντι στους νόμους και γιατί μας θέλει ελεύθερους, βρε αδελφέ! Ελεύθερους, όχι σκλάβους.
Εντάξει, έχει και τα ελαττώματά της η Δημοκρατία, τι να κάνουμε. Αφού έχουμε διαφορετικά «συστήματα σκέψης» θα έχουμε και διαφορές. Και τσακωμούς. Κυρίως ανάμεσα στην Πλειοψηφία και στη Μειοψηφία. Η «πλειοψηφία» είναι έννοια που μας ενοχλεί, όταν είμαστε μειοψηφία. Αλλά στη Δημοκρατία, η πλειοψηφία σέβεται και προστατεύει τη μειοψηφία. Γιατί είναι στα «Ανθρώπινα Δικαιώματα». Και γιατί η πλειοψηφία μπορεί να βρεθεί στη μειοψηφία στις επόμενες εκλογές!
Να σου πω κάτι; Μόνο καλό κάνει το να έχουμε διαφορετικές και αντίθετες γνώμες. Είναι απόδειξη πνευματικής υγείας. Αν είχαμε όλοι την ίδια γνώμη δεν θα είχαμε διάλογο και χωρίς διάλογο δε θα είχαμε πρόοδο. Η ανταλλαγή απόψεων και η άμιλλα κάνει την κοινωνία μας να εξελίσσεται και να βελτιώνεται.
Πριν από δυο αιώνες άρχισαν να μιλάνε για «σοσιαλισμό». Γιατί εκείνη την εποχή μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να ψηφίσουν. Η Δημοκρατία ήταν κουτσή. Αναγκαστικά οι νόμοι που ψήφιζαν οι πλούσιοι ήταν ευνοϊκοί για τους...πλουσίους. Οι φτωχοί ήταν που ζητούσαν μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη.
Έτσι γεννήθηκαν οι σοσιαλιστικές ιδέες. Θέλαν τα μέσα παραγωγής, τα εργοστάσια για παράδειγμα, να περάσουν στο κράτος, δηλαδή να εθνικοποιηθούν. Για να γίνουν κτήμα της πλειοψηφίας. Δηλαδή των φτωχών. Για να μη υπάρχουν ούτε φτωχοί ούτε πλούσιοι.
Αυτό το λένε «ισότητα». Δεν ήταν εύκολο να πειστούν οι πλούσιοι και μάλιστα έγιναν και επαναστάσεις για να φέρουν τον σοσιαλισμό. Μπορεί να απέτυχαν οι σοσιαλιστές, αλλά όλα τα κράτη έχουν εφαρμόσει κάποια σοσιαλιστικά μέτρα. Ιατρική περίθαλψη, επιδόματα ανεργίας, βαρύτερη φορολογία των πλουσίων.
Πάντως η Δημοκρατία λύνει μόνο τα προβλήματα της ίδιας της χώρας, αν τα λύνει κι΄αυτά. Υπάρχουν Δημοκρατίες που δεν εφαρμόζουν καθόλου τις δημοκρατικές αρχές σε χώρες που εκμεταλλεύονται οικονομικά. Πολύ συχνά, δημοκρατία και αποικιοκρατία πάνε μαζί. Παράδειγμα : Σήμερα η Κίνα είναι μια μεγάλη οικονομική δύναμη και όλοι την φοβούνται και όλοι τρέχουν να συνεργαστούν μαζί της.
Μόλις πριν από 100 χρόνια, Κίνα δεν υπήρχε. Υπήρχε μόνο γεωγραφικά. Δύο Δυτικές Δημοκρατίες την είχαν καταλάβει, σχεδόν ολόκληρη, και την εκμεταλλεύονταν.
Η Γαλλία και η Αγγλία. Χώρια η τσαρική Ρωσία και η Αυτοκρατορική Ιαπωνία. Δυστυχώς, για να εκμεταλλεύονται τις μικρές χώρες της Αφρικής και της Νοτίου Αμερικής, οι λεγόμενες Δημοκρατίες εγκαθιστούσαν (και εγκαθιστούν) δικτάτορες που τους επέτρεπαν να εκμεταλλεύονται το υπέδαφός τους. Και τρέχουν οι λαοί αυτοί που παραμένουν φτωχοί να χωθούν μέσα στις μεγαλουπόλεις των Δημοκρατιών.
Και γεννιέται το φαινόμενο του ρατσισμού και το φαινόμενο του εθνικισμού, που ακόμα και σήμερα προκαλεί τοπικούς πολέμους. Εθνικισμός είναι να πιστεύεις ότι το δικό σου έθνος είναι το καλύτερο και τα άλλα έθνη είναι κατώτερα. Μόνο στην Ευρώπη, μέσα σ΄έναν αιώνα –τον περασμένο- έγιναν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι που είχαν 60 εκατομμύρια νεκρούς. Από σκέτο εθνικισμό.
Επίλογος
Εντάξει, μιλήσαμε για ένα σωρό πράγματα, αλλά απαντήσαμε στο ερώτημα «Ποια η διαφορά ανάμεσα στο ζώο και στον άνθρωπο»; Κάποιος είπε «το ζώο δεν γελάει». Ίσως, αν και δεν γνωρίζουμε ακόμα τι σκέφτονται τα ζώα και πώς γελάνε –αν γελάνε. Αυτό που φωτίζει αυτή η απάντηση είναι ο άνθρωπος. Γιατί το γέλιο είναι μια συγκίνηση. Μια ανάμεσα σε άλλες.
Είπαμε ότι οι άνθρωποι και τα ζώα έχουν δύο κοινά ένστικτα: την επιβίωση και την αναπαραγωγή. ’Ισως έχουν κι΄ένα τρίτο, τη συγκίνηση. Η διαφορά με τα ζώα είναι ότι ο άνθρωπος καλλιεργεί τα ένστικτά του. Τη διατροφή με την γαστρονομία, τον έρωτα με την γοητεία, την συγκίνηση με την τέχνη.
Με την τέχνη του «ευ ζειν» (δηλαδή να ζεις σοφά) και με την τέχνη αυτή καθεαυτή. Από τα πιο αρχαία χρόνια. Πρόκειται για μια καλλιέργεια, μια κουλτούρα που αναπαράγεται, που μεταδίδεται, που συντηρείται και που έχει ανάγκη από ειρήνη για να αναπτυχθεί και από διαπαιδαγώγηση για να εκτιμηθεί.
Υπάρχει βέβαια και μια άλλη διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και στο ζώο. Το ζώο περιφέρεται γυμνό ενώ ο άνθρωπος κυκλοφορεί ντυμένος. Ξεχνάμε πως και οι πρώτοι άνθρωποι γυμνοί τριγυρνάγανε .Ύστερα ταξίδεψαν πολύ πάνω στη γη, γνώρισαν δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες και άρχισαν να ντύνονται.
Έκτοτε συνήθισαν και όταν έφτασαν στον πατριαρχικό πολιτισμό της Ιδιοκτησίας, πρόσθεσαν και τις γυναίκες τους στην περιουσία τους. Και τους έβαλαν έναν φερετζέ για να τις σιγουρέψουν. Και κράτησαν μόνο τις θεότητες γυμνές. Να τους θυμίζουν πως είναι οι άνθρωποι κάτω από τα ρούχα τους.
Το ζώο δεν γελάει λοιπόν όταν βλέπει γυμνό ένα άλλο ζώο. Ούτε ο άνθρωπος γελάει όταν βλέπει ένα ζώο γυμνό! Αλλά γελάει όταν βλέπει γυμνό έναν άλλο άνθρωπο. Παράξενο, ε; Τι τα θες, το γέλιο είναι κι΄αυτό μέρος της κουλτούρας, μαζί με τη τροφή, τον έρωτα, τις τέχνες και τη μόδα. Ο ρόλος της κωμωδίας δεν είναι εξάλλου να μας κάνει να γελάσουμε;
Ας μάθουμε λοιπόν να χαιρόμαστε τα ωραία πράγματα τα τόσο πολύτιμα στη ζωή την τόσο αναπάντεχη. Αναπάντεχη. Ο χρόνος μας είναι μετρημένος. Λένε «θα γελάσει καλά αυτός που θα γελάσει τελευταίος». Αλλά πόσο καιρό θα πρέπει να περιμένει; Μπροστά στο αναπάντεχο, θα γελάσει καλύτερα αυτός που θα γελάσει πρώτος. Γιατί, εκείνος ο τελευταίος, αν περιμένει πολύ, δεν θα γελάσει καθόλου.
Ο παππούς σου που σ΄αγαπάει.
***