Υπάρχει εδώ και μερικά χρόνια μια νέα, ταχύτατα αναδυόμενη και εξελισσόμενη κουλτούρα εκλογής και άσκησης της πολιτικής εξουσίας. Μεγάλοι επιχειρηματίες και οι μεγιστάνες της οικονομίας, γίνονται οι ίδιοι τους πρωθυπουργοί, πρόεδροι ή επιλέγουν να αποκτήσουν επιδραστικούς ρόλους σε άλλα επιπεδα της πολιτικής ιεραρχίας. Άλλοι παρεμβαίνουν στα εσωτερικά χωρών θέλοντας έτσι να επηρεάσουν τις πολιτικές τους εξελίξεις. Αλλά βέβαια, ακόμη και σαν πολιτικοί συνεχίζουν να σκέφτονται, να ενεργούν και να πράττουν σαν επιχειρηματίες.
Δεν αρκεί πλέον η αγορά μιας μόνο επιχείρησης, εταιρίας ή άλλης οικονομικής δραστηριότητας μιας χώρας, αλλά επιδιώκεται η αγορά ολόκληρης της χώρας. Η Γροιλανδία με τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα αποθέματα σπανίων γαιών στον κόσμο βρίσκεται το τελευταίο διάστημα στο επίκεντρο σχετικού ενδιαφέροντος ξένων επενδυτών. Οι Κινέζοι, πιστοί στην τακτική τους, βρίσκονται ήδη στην χώρα σαν στρατηγικοί εταίροι σημαντικών μεταλλευτικών έργων.
Οι ΗΠΑ έχουν πιο μεγαλοπήβολα σχέδια θέλοντας να αγοράσουν όλη την χώρα. Πάμε δηλαδή στην πρακτική αγοροπωλησίας χωρών, στην λογική «δε θέλω να συνεργαστώ μαζί σου σαν χώρα, αλλά προτιμώ να σε αγοράσω με ότι αυτό περιλαμβάνει και συνεπάγεται». Την ίδια στιγμή οι Γροιλανδοί επαναλαμβάνουν συνεχώς ότι η χώρα τους δεν είναι προς πώληση. Αυτά και άλλα πολλά συζητά το αναρτημένο άρθρο που επιζητεί να απαντήσει σε ερωτήσεις, όπως,
Γιατί η Γροιλανδία; Ποια τα υπέρ και ποια τα κατά σχετικά με τα κοιτάσματα της χώρας; Μπορούν οι σπάνιες γαίες να αξιοποιηθούν βιώσιμα, σε σχέση την οικονομικότητα, την περιβαλλοντική διαχείριση και την κοινωνική αποδοχή;
Σύντομο προφίλ της Γροιλανδίας
Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί του κόσμου και μια αυτόνομη εξαρτώμενη περιοχή της Δανίας με αυτοδιοίκηση και δικό της κοινοβούλιο. Αν και αποτελεί μέρος της ηπείρου της Βόρειας Αμερικής, η Γροιλανδία συνδέεται πολιτικά και πολιτιστικά με την Ευρώπη ιδίως με τη Νορβηγία και τη Δανία, από τον 9ο αιώνα. Η Δανία συνεισφέρει τα δύο τρίτα των εσόδων του προϋπολογισμού της Γροιλανδίας, ενώ τα υπόλοιπα προέρχονται κυρίως από την αλιεία.
Τα δυναμικά αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών σπάνιων γαιών έχουν προσελκύσει πολλές εταιρείες κοιτασματολογικής έρευνας και εκμετάλλευσης. Πάνω από το 80% του νησιού καλύπτεται τοπικά από μόνιμο πάγο πάχους 4 χιλιομέτρων. Έχει περίπου 57.000 κατοίκους με πρωτεύουσα το Nuuk.
Η Γροιλανδία έχει το δικαίωμα να κηρύξει ανεξαρτησία. Στον νόμο περί αυτοδιοίκησης της Γροιλανδίας που θεσπίστηκε από τη Δανία και τη Γροιλανδία το 2009, οι Γροιλανδοί αναγνωρίζονται σαν λαός ή έθνος που δικαιούται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, με την επιλογή της ανεξαρτησίας. Το σοσιαλδημοκρατικό αυτονομιστικό κόμμα Inuit Ataqatigiit που βρίσκεται στην κυβέρνηση από το 2021 στοχεύει να κάνει τη Γροιλανδία ανεξάρτητο κράτος. Είναι αυτή η κυβέρνηση που έδωσε την λιτή απάντηση στό Ντόναλντ Τραμπ, ότι «η Γροιλανδία δεν πωλείται».
Πλούσια κοιτάσματα στρατηγικών και κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών (ΣΚΟΠΥ)
Το βασικό ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών για την Γροιλανδία είναι τα κοιτάσματα της. Υπάρχουν αυτοί που με μια ρεαλιστική προσέγγιση λένε «αντί να αγοράσεις τη Γροιλανδία, αγόρασε τα κοιτάσματα της». Κάτι που έκανε για παράδειγμα η Κίνα [1], η οποία σήμερα εμπλέκεται σε 5 επενδυτικά έργα (Σχήμα 1).
Και αυτό προβάλλει σαν βιώσιμη αναπτυξιακή προοπτική η σπουδαία Μεταλλευτική Στρατηγική της χώρας [2] που εισαγωγικά αναφέρει ότι «Υπάρχει ευρεία πολιτική συναίνεση για την ανάπτυξη του τομέα των ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ) σε μια κορυφαία επενδυτική δραστηριότητα στη Γροιλανδία που διαφοροποιεί την οικονομία και δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, δεξιότητες και επιχειρήσεις για τις υπάρχουσες βιομηχανίες. Ταυτόχρονα, ο τομέας των ορυκτών πόρων πρόκειται να συνεισφέρει έσοδα στο δημόσιο ταμείο και να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη προς όφελος όλης της Γροιλανδίας».
Στη στρατηγική αυτή συμβάλλουν, σε ερευνητικό και αναπτυξιακό επίπεδο, φορείς της ίδιας της Γροιλανδίας, όπως το Department of Environment and Mineral Resources [3] σαν τεχνικός σύμβουλος της κυβέρνησης της χώρας, αλλά και Δανικές υπηρεσίες με αρμοδιότητες και στην Γροιλανδία όπως είναι το Geological Survey of Denmark and Greenland [4] που έχει αναδείξει την γεωλογία και το κοιτασματολογικό ενδιαφέρον της χώρας.
Το υπέδαφος της Γροιλανδίας φιλοξενεί σημαντικά κοιτάσματα [3, 5] πολύτιμων ΟΠΥ (χρυσό, άργυρο), βασικών μετάλλων, μολύβδου, ψευδαργύρου, καθώς και άνθρακα, ουρανίου, ολιβίνη και μαρμάρου. Εντοπίζονται οι περισσότερες ΣΚΟΠΥ, όπως χαλκός, νικέλιο, κοβάλτιο, πλατινοειδή, τιτάνιο, βανάδιο, λίθιο, βολφράμιο, σπάνιες γαίες, νιόβιο και γραφίτης (Σχήμα 2). Επικαιροποιημένος κατάλογος των εκχωρημένων αδειών κοιτασματολογικής έρευνας και εκμετάλλευσης βρίσκεται στον ιστότοπο της Αυτοδιοίκησης της Γροιλανδίας www.govmin.gl/minerals, ο αντίστοιχος κατάλογος των εκχωρημένων αδειών κοιτασματολογικής έρευνας και εκμετάλλευσης πετρελαίου βρίσκεται στον ιστότοπο της κυβέρνησης της Γροιλανδίας www.govmin.gl/petroleum.
Τον Οκτώβριο του 2013, το Κοινοβούλιο της Γροιλανδίας, άλλαξε επίσημα την μεταλλευτική της πολιτική επιτρέποντας την εξόρυξη ουρανίου και άλλων ραδιενεργών ορυκτών. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες εξόρυξης μπορούν πλέον να υποβάλλουν αιτήσεις για την εκμετάλλευση ραδιενεργών ορυκτών στο υπέδαφος της Γροιλανδίας.
Το Δανικό Κέντρο για το Περιβάλλον και την Ενέργεια και το Ινστιτούτο Φυσικών Πόρων της Γροιλανδίας διατηρούν ένα διεπιστημονικό κέντρο δεδομένων για το περιβάλλον στη Γροιλανδία (5). Το κέντρο αποθηκεύει, διασφαλίζει την ποιότητα και εναρμονίζει δεδομένα που συλλέγονται από τους δύο οργανισμούς και από τους κατόχους αδειών για τη διεξαγωγή κοιτασματολογικής έρευνας πετρελαίου και ΟΠΥ.
Η ΕΕ υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με την κυβέρνηση της Γροιλανδίας για μια στρατηγική εταιρική σχέση για την ανάπτυξη βιώσιμων αλυσίδων αξίας ΟΠΥ, που καθιερώνει στενή συνεργασία σε πέντε κεντρικούς τομείς (7). Στο αρχικό στάδιο του διμερούς αυτού διαλόγου συμμετείχα ενεργά και προσωπικά παρουσιάζοντας το κοιτασματολογικό δυναμικό της Ευρώπης για λογαριασμό των EuroGeoSurveys (The Geological Surveys of Europe) και DG GROW, Διεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιας για θέματα ΟΠΥ (συντονίζει ακόμη την επικαιροποίηση της λίστας ΣΚΟΠΥ και την υλοποίηση του σχετικού Κανονισμού).
Την σκυτάλη πήρε η πρωτοβουλία European Raw Materials Alliance που ανέλαβε να συντονίζει τις μεταλλευτικές επενδύσεις αξιοποίησης κοιτασμάτων σπανίων γαιών και να παρέχει οικονομική υποστήριξη για ευρωπαϊκά μεταλλεία, εργοστάσια επεξεργασίας και βιομηχανίες όπως οι μόνιμοι μαγνήτες.
Τα κοιτάσματα σπανίων γαιών Kringlerne και Kvanefjeld
Στην Γροιλανδία εντοπίζονται δύο σπουδαία κοιτάσματα σπανίων γαιών τα οποία η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) θεωρεί ότι είναι τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα αποθέματα μετάλλων σπάνιων γαιών στον κόσμο (Σχ. 3).
Το πολυμεταλλικό κοίτασμα Kvanefjeld βρίσκεται κοντά στα νοτιοδυτικά της Γροιλανδίας περιέχει σπάνιες γαίες (REE), ψευδάργυρο και ουράνιο, φιλοξενούμενο από το διεισδυτικό σύμπλέγμα ilimaussaq (8). Τον Φεβρουάριο του 2015, τα συνολικά αποθέματα εκτιμήθηκαν σε 673 εκ τόνους με μεταλλικό περιεχόμενο 7,4 εκ τόνους TREO (σύνολο οξειδίων σπανίων γαιών), 139.000 τόνους ουρανίου και 1,53 εκ τόνους ψευδαργύρου.
Το κύριο μέταλλο σπανίων γαιών που περιέχει το Kvanefjeld είναι το νεοδύμιο, που απαιτείται για ανεμογεννήτριες. Η ζήτηση της ΕΕ για το μέταλλο αυτό μπορεί να φτάσει τους 13.000 τόνους τον χρόνο μέχρι το 2050, τρεις φορές περισσότερο από ότι χρησιμοποιήθηκε το 2015. Το εργο υλοποιείται από την εταιρεία Energy Transition Minerals Ltd (πρώην Greenland Minerals Limited) και υποστηρίζεται και με Κινεζικά κεφάλαια. Η μίσθωση των μεταλλευτικών δικαιωμάτων ανέρχεται σε 245 εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο, που ισοδυναμεί με περίπου το 15% των δημόσιων δαπανών της Γροιλανδίας.
Το συνολικό απόθεμα του κοιτάσματος Kringlerne εκτιμάται σε 4,7 δισ τόνους με 2 % ζιρκόνιο, 0,6 % σπάνιες γαίες, 0,2 % νιόβιο, 0,03 % ταντάλιο και χάφνιο. Η συνολική περιέχομενη ποσότητα του ευδιαλύτη, κυρίαρχου ορυκτού σπανίων γαιών, ανέρχεται σε 940 εκ τόνους. Το ύψος του μισθώματος δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα αλλά εκτιμάται ότι θα είναι περίπου το ίδιο όπως στην περίπτωση του Kvanefjeld.
Ο κεντρικός «γρίφος» που θα πρέπει να λύσουν και τα δύο επενδυτικά έργα αναφέρεται κυρίως στην οικονομικότητα της παραγωγής, και ωε εκ τούτου της επένδυσης συνολικά. Και αυτό γιατί υπλογίζεται ότι η ανάπτυξη κάθε μεταλλείου θα κόστιζε περίπου 500 εκ δολάρια, αλλά και το γεγονός ότι το εξορυσσόμενο υλικό, σε μεγάλο βαθμό, θα στέλνεται στην Κίνα, για τελική επεξεργασία και διαχωρισμό των μετάλλων που αποτελούν την ομάδα των σπανίων γαιών.
Το έργο Kvanefjeld βρίσκεται ένα βήμα πίσω από αυτό του Kringlerne στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, αλλά και σε σχέση με την κοινωνική αποδοχή, κυρίως λόγω των σημαντικών ποσοτήτων ραδιενεργών ορυκτών που περιεχεί το κοίτασμα. Επίσης πέρα από την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, το έργο Kvanefjeld θα πρέπει να διαχειριστεί βιώσιμα και τα σχετικά περισσότερα απόβλητα που θα παράγει.
Σχετική βιβλιογραφία
China in Greenland: https://www.diis.dk/en/research/china-in-greenland
GREENLAND’S MINERAL STRATEGY 2020-2024 https://govmin.gl/wp-content/uploads/2020/03/Greenlands_Mineral_Strategy_2020-2024.pdf
The Department of Environment and Mineral Resources: https://natur.gl/guidance/
The Geological Survey of Denmark and Greenland: https://www.geus.dk/
Greenland, mineral & exploration outlook: https://metalsworld.wordpress.com/2013/01/31
DCE - Danish Centre for Environment and Energy: https://dce.au.dk/en/
EU and Greenland sign strategic partnership on sustainable raw materials value chains: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_6166
REE mineralisation in Greenland https://www.eurare.org/countries/greenland.html