Ο Πολωνός συνθέτης Zbigniew Preisner (Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ) έγινε καταρχήν γνωστός γράφοντας μουσική για τις ταινίες του σπουδαίου ομοεθνή του σκηνοθέτη Κριστόφ Κισλόφσκι αλλά σήμερα είναι ένας από τους πλέον καταξιωμένους συνθέτες soundtracks στην Ευρώπη.
Αν και αγαπά πάρα πολύ την χώρα μας και από μια στιγμή και μετά έχει και προσωπικούς δεσμούς μαζί της ήταν το «Man Of God» (ή «Ο Ανθρωπος του Θεού» όπως είναι ο ελληνικό τίτλος) της Γελένα Πόποβιτς που του έδωσε για πρώτη φορά την ευκαιρία να εργαστεί εδώ και μάλιστα σε ταινία με ελληνικό θέμα, τον βίο του Αγίου Νεκταρίου.
Για το soundtrack αυτής της ταινίας που ήδη προβάλλεται με πάρα πολύ μεγάλη επιτυχία ο Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ συνεργάστηκε με την εξαίρετη Αυστραλή ερμηνεύτρια (και ήμισυ του ιδρυτικού διδύμου των πολύ ιδιοσυγκρασιακών Dead Can Dance) Lisa Gerrard, όπως επίσης και με την βυζαντινή χορωδία «Οι Μαΐστορες Της Ψαλτικής Τέχνης» ενώ χρησιμοποίησε και ελληνικά παραδοσιακά όργανα εκτός της συμφωνικής ορχήστρας που χαρακτηρίζει συνολικά το έργο του.
Συνομίλησα με τον εξηνταεξάχρονο δημιουργό για το «Ο Ανθρωπος του Θεού», την Ελλάδα, τον πολιτισμό και την μουσική της αλλά φυσικά και για την σχέση του με όλα αυτά.
Το θρησκευτικό στοιχείο ήταν πολύ ισχυρό στις ταινίες του Κριστόγφ Κισλόφσκι. Ταυτιζόσαστε με αυτό τότε ή ήταν απλά μια ακόμα παράμετρος των ταινιών του για εσάς;
Πριν από όλα οι ταινίες του Κισλόφσκι δεν ήταν θρησκευτικές Αντιλαμβάνομαι ότι εννοείς κυρίως την σειρά ταινιών μεσαίου μήκους «Δεκάλογος – Οι Δέκα Εντολές» που είναι οι κανόνες της ζωής για κάθε άνθρωπο. Όμως ο Κισλόφσκι τις μετέτρεψε σε μία σύγχρονη καλλιτεχνική/φιλμική γλώσσα. Συνέθετα την μουσική για αυτές τις πολύ καλλιτεχνικές ταινίες δίχως να σκέφτομαι καθόλου την θρησκεία.
Τι γνωρίζατε για την ορθόδοξη εκκλησία και την παράδοση της και συγκεκριμένα για τον Αγιο Νεκτάριο και σας έκανε να δεχθείτε την πρόταση για να εργαστείτε για αυτό το project, σε βαθμό μάλιστα του να αρχίσετε να γράφετε την μουσική πριν καν δείτε έστω κάποιες σκηνές από την ταινία;
Η ιστορία του Αγίου Νεκταρίου είναι αυτή ενός ανθρώπου που έγινε ιερέας και τελικά, λόγω του καλού που έκανε και της αγάπης του για όλους τους ανθρώπους, ακόμα και για τους εχθρούς του, έγινε άγιος. Δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί που μπορούν να δώσουν τόση πολλή αγάπη άνευ όρων και για αυτό σήμερα είναι πλέον πρότυπο για πάρα πολλούς ανθρώπους. Συνέθεσα την μουσική αφού είχα διαβάσει το σενάριο και την τελική εκδοχή της όταν πια η ταινία είχε μονταριστεί. Η ταινία αυτή μου έδωσε την ευκαιρία να συνθέσω μουσική που περιλαμβάνει στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, τουλάχιστον έτσι θέλω να ελπίζω.
Εχει σημασία για εσάς το να έχετε μια καλή σχέση με τον/την σκηνοθέτη/τρια και να μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του ή σας ενδιαφέρει μόνον η εκάστοτε ταινία για την οποία θα γράψετε μουσική;
Δεν μπορείς να συνεργαστείς με κάποιον/α που μαζί του/της δεν έχεις μια καλή σχέση. Δεν είναι σα να παρασκευάζεις για παράδειγμα μακαρόνια από τα οποία κάθε άνθρωπος μπορεί να φτιάξει ένα φαγητό όπως ακριβώς το θέλει. Η σχέση μου με την Γελένα Πόποβιτς ήταν άριστη. Δεν συζητούσαμε μόνο για την μουσική αλλά και για το μοντάζ και όλες τις άλλες παραμέτρους της ταινίας.
Ποιο είναι για εσάς αντίστοιχα το πιο σαγηνευτικό και το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στο έργο της;
Πριν από όλα μιλάμε την ίδια καλλιτεχνική γλώσσα. Ξέρουμε πως πρέπει να φτιαχτεί η ταινία. Είναι πολύ δύσκολο να κάνεις μια ταινία για ένα πρόσωπο που αγιοποιήθηκε. Η Γελένα Πόποβιτς έκανε μια ταινία με έναν πανανθρώπινο μήνυμα, να είσαι καλός/ή και να κάνεις το καλό. Θεωρώ πολύ σημαντικό το ότι μια νεαρή Σέρβα σκηνοθέτρια έκανε μια ταινία για έναν Ελληνα άγιο του επιπέδου του «Αντρέι Ρουμπλιόφ» του Αντρέι Ταρκόφσκι. Είμαι σίγουρος ότι η ταινία της θα γίνει τμήμα του ελληνικού πολιτισμού και θα παραμείνει για πάντα τέτοιο.
Ηταν λοιπόν μια πολύ καλή συνεργασία για εσάς, έτσι δεν είναι;
Θαυμάσια και το πιο σημαντικό είναι ότι υπήρχε μεταξύ μας αλληλοεμπιστοσύνη. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη είναι το σπουδαιότερο στοιχείο μιας επιτυχημένης συνεργασίας.
Τι έχετε να πείτε για την ταινία τώρα που πλέον την έχετε παρακολουθήσει ολοκληρωμένη;
Το «Ο Ανθρωπος Του Θεού» είναι σπουδαία ταινία, αληθινή και συγκινητική. Δεν πρόκειται για την «αγιογραφία» ενός αγίου αλλά για την αλήθεια για την ζωή του ειπωμένη με έναν πολύ όμορφο τρόπο.
Τι εκτιμάτε περισσότερο όχι μόνο ως προς την φωνή αλλά συνολικά την μουσική προσωπικότητα της Lisa Gerrard και σας έκανε να συνεργαστείτε μαζί της για άλλη μια φορά σε αυτό το soundtrack;
Η φωνή της Lisa Gerrard είναι κυριολεκτικά… «μεταφυσική! Διαθέτει κάτι τόσο μοναδικό ώστε κάθε συνεργασία μαζί της είναι ιδιαίτερη καθώς προσδίδει στην μουσική αυτό το δικό της και τόσο προσωπικό άγγιγμα. Είναι αληθινή απόλαυση να συνεργάζεσαι με έναν/μία μουσική τόσο ξεχωριστό/ή όσο εκείνη.
Γνωρίζατε την βυζαντινή μουσική πριν συνθέσετε αυτό το soundtrack; Τι σας αρέσει περισσότερο σε αυτήν;
Ακουσα βυζαντινή μουσική για πρώτη φορά όταν βρισκόμουν στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και μου άρεσε πάρα πολύ. Χάρη σε αυτή την ταινία μπόρεσα να γράψω μουσική για μια βυζαντινή χορωδία. Ισως στο μέλλον να συνεργαστώ και πάλι μαζί της.
Πώς αποφασίσατε να χρησιμοποιήσετε την μονοφωνική βυζαντινή μουσική σε ένα πολυφωνικό, σχεδόν συμφωνικό, κλασικό μουσικό πλαίσιο και πόσο εύκολο ήταν αυτό;
Η ταινία διαδραματίζεται στο παρελθόν και θέμα της είναι ο Αγιος Νεκτάριος αλλά δημιουργήθηκε στη σημερινή εποχή. Αποψη μου είναι ότι η κινηματογραφική μουσική δεν πρέπει μόνο να περιγράφει ή να «απεικονίζει» αλλά, ειδικά σε περιπτώσεις όπως αυτή, να διαθέτει πνευματικότητα, ακόμα και δική της ψυχή.
Ετσι, εκτός από την βυζαντινή μουσική, χρησιμοποίησα και το κανονάκι με έναν εξαίρετο εκτελεστή του, τον Πάνο Δημητρακόπουλο, συμφωνική μουσική, αλλά ακόμα και ηλεκτρονικά στοιχεία. Όλα αυτά τα στοιχεία συνυπάρχουν γιατί δεν είναι αντιθετικά μεταξύ τους αλλά τουναντίον αλληλοσυμπληρώνονται. Αυτή είναι η άποψη μου αλλά αφήνω την αποτίμηση και την κριτική υυτού που κάναμε μαζί με την Γελένα σε εσάς τους/τις κριτικούς. (γέλια)
Πώς ήταν η συνεργασία με τους Μαϊστορες Της Ψαλτικής Τέχνης και τι σας έκανε νε επιλέξετε αυτούς και όχι μιαν άλλη βυζαντινή χορωδία;
Στην αρχή προσπάθησα να συνεργαστώ με μιαν άλλη βυζαντινή χορωδία αλλά δεν ήμουν ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα. Τότε ένας Ελληνας μοναχός που γνωρίζω μου πρότεινε την συγκεκριμένη και ήδη από τις πρώτες δοκιμαστικές ηχογραφήσεις που κάναμε ήμουν σίγουρος ότι ήθελα να ψάλλουν αυτοί στο soundtrack της ταινίας.
Πώς και γιατί επιλέξατε να χρησιμοποιήσετε ελληνικά παραδοσιακά όργανα σε ένα συμφωνικό πλαίσιο και πόσο εύκολο ήταν;
Η ταινία διαδραματίζεται στην Ελλάδα και για αυτό ήθελα να υπάρχει και ένα αντιπροσωπευτικό ελληνικό παραδοσιακό όργανο και το κανονάκι είναι ακριβώς αυτό ενώ ο Πάνος Δημητρακόπουλος ο κορυφαίος ίσως εκτελεστής του. Τα υπόλοιπα είναι θέμα φαντασίας και ικανότητας του να συνδυάσεις μια συμφωνική ορχήστρα με το όργανο αυτό και το χαρακτηριστικό ηχόχρωμα του.
Επισκέπτεστε την χώρα μας πολύ συχνά, έχετε μάλιστα και ένα σπίτι στη Ρόδο. Τι σας αρέσει λοιπόν περισσότερο στην Ελλάδα και τους ανθρώπους της;
Η Ελλάδα είναι πια η δεύτερη χώρα μου και η Ρόδος είναι για εμένα το πιο όμορφο νησί στον κόσμο. Οι άνθρωποι εκεί είναι υπέροχοι και έχω πολλούς καλούς φίλους που ασκούν διαφορετικά επαγγέλματα. Ο καλύτερος μου φίλος είναι φαρμακοποιός, οι εξάδελφοι του εργάζονται σε ταβέρνες ενώ το αγαπημένο μου εστιατόριο είναι το «Φιλοσοφία». Η Ρόδος είναι ο παράδεισος μου, αισθάνομαι καλύτερα εκεί από ό,τι στην Πολωνία!
Και ποια είναι τα προσεχή σχέδια σας πάνω στα οποία εργάζεστε αυτή την στιγμή;
Συνεργάζομαι και πάλι με την Lisa Gerrard για έναν δίσκο που ελπίζω να κυκλοφορήσει την επόμενη χρονιά. Επίσης σχεδιάζουμε να κάνουμε μια σειρά συναυλιών μαζί αλλά όπως ξέρεις στην συγκυρία της πανδημίας το σχέδια ισοδυναμούν σχεδόν με…μαντεία οπότε «μπορεί ναι, μπορεί και όχι», όπως λέτε στην Ελλάδα. Ελπίζω να συνεργαστώ ξανά με την Γελένα Πόποβιτς ενώ και ένας άλλος φίλος μου σκηνοθέτης, ο Ισπανός Φερνάντο Τρουέμπα, θέλει να γυρίσει μια ταινία στην Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι μια από τις κοιτίδες του παγκόσμιου πολιτισμού και είμαι υπερήφανος που μπορώ να εργάζομαι εκεί!
Μάλλον και η χώρα μας σας θεωρεί πλέον επίτιμο πολίτη της αν και πιθανότατα εσείς θεωρείτε τον εαυτό σας και ουσιαστικά τέτοιο κύριε Preisner…