Δύο ημέρες μετά την είσοδο των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, στις 26 Φεβρουαρίου, η στρατιωτική διοίκηση της χώρας ζήτησε να τεθεί σε εφαρμογή ένα σύστημα ψυχολογικής υποστήριξης στον σιδηροδρομικό σταθμό του Λβίβ.
Χιλιάδες γυναίκες και παιδιά περνούσαν από τον σταθμό, που βρίσκεται 80 χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα με την Πολωνία, και η ανάγκη για γιατρούς και ψυχιάτρους για να υποστηρίξουν τους πρόσφυγες, ήταν επιτακτική.
«Η πρώτη εβδομάδα ήταν πολύ δύσκολη», λέει ο Δρ. Ορέστ Σουβάλο, ψυχίατρος και συντονιστής του κέντρου υποστήριξης. «Κάποιοι άνθρωποι που έφταναν από το Κίεβο και το Χάρκοβο παρουσίαζαν έντονα σημάδια απελπισίας. Πολλά παιδιά, αλλά και ενήλικες, βρίσκονταν σε πανικό, ενώ αναζητούσαν καταφύγια και λεωφορεία για την Πολωνία».
Εργαζόμενοι ψυχικής υγείας και γιατροί στο Λβιβ αναφέρουν ότι χιλιάδες παιδιά πρόσφυγες από την Ουκρανία που εκτοπίστηκαν λόγω του πολέμου, παρουσιάζουν σοβαρά συμπτώματα ψυχικού τραύματος. «Έχω δει παιδιά εδώ με κατατονικά συμπτώματα, που παγώνουν και δεν αντιδρούν σε κανένα εξωτερικό ερέθισμα», λέει ο Δρ Βίκτορ Μπαλαντίν, ψυχολόγος σε ουκρανική ΜΚΟ. «Πολλά παιδιά έχουν σταματήσει να μιλούν, άλλα δεν μπορούν να κουνήσουν τα χέρια ή τα δάχτυλά τους. Βρίσκονται σε σοκ».
Από τότε που ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, εκατομμύρια παιδιά από την Ουκρανία έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σχολεία, τα παιχνίδια και τους φίλους τους. Έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα δωμάτιά τους για να μετακομίσουν σε καταφύγια, υπόγεια και προσφυγικές εγκαταστάσεις. Ο πόλεμος έχει σκοτώσει συνομηλίκους τους. Σύμφωνα με τον γενικό εισαγγελέα της Ουκρανίας, μέχρι στιγμής έχουν πεθάνει από τον πόλεμο 90 παιδιά.
Το τραύμα του πολέμου είναι βαθύ για τους νέους που φεύγουν από τα σπίτια τους, με πολλούς, αν όχι τους περισσότερους από αυτούς, να κουβαλούν τα ψυχολογικά σημάδια του τρόμου για πολλά χρόνια.
Οι γιατροί ψυχικής υγείας στην Ουκρανία λένε ότι η απουσία των πατεράδων, που αναγκάστηκαν να παραμείνουν στη χώρα μετά την εφαρμογή του στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε την αποχώρηση από την χώρα σε άνδρες ηλικίας 18-60 ετών, θα έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή των παιδιών.
«Η ψυχική υγεία των μικρότερων παιδιών, έως δύο ή τριών ετών, εξαρτάται από την κατάσταση των γονιών τους, συνήθως από την ψυχική υγεία της μητέρας», λέει ο Μπαλαντίν. «Αν η μητέρα είναι σε συναισθηματικά σταθερή κατάσταση, τα παιδιά θα είναι επίσης πιο σταθερά συναισθηματικά. Ωστόσο, για τους εφήβους, τα πράγματα είναι διαφορετικά, γιατί έχουν αντίληψη του τι συμβαίνει. Σε αυτήν την ηλικία, οι έφηβοι επεξεργάζονται και προσαρμόζονται στην πραγματικότητα ενώ αποδέχονται το δικό τους «εγώ». Ωστόσο πολλές αλλαγές στη ζωή τους, σημαίνουν περισσότερες δυσκολίες προσαρμογής και αποδοχής».
Πέρα από τις υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης στον σιδηροδρομικό σταθμό, όσοι ασχολούνται με τις τέχνες έχουν ανταποκριθεί στην ανάγκη για θεραπευτική υποστήριξη. Ο Μποντάν Τικολόζ, διευθυντής του Μουσείου Franko στο Λβιβ, υποδέχεται καθημερινά περίπου 1.000 παιδιά στο θέατρο που διευθύνει με μια ομάδα παιδοψυχολόγων, καλλιτεχνών, μουσικών και δασκάλων. Τα παιδιά ασχολούνται με καλλιτεχνικές και μουσικές δραστηριότητες που τους δίνουν μια αίσθηση κανονικότητας και χώρο για παιχνίδι.
«Η ιδέα γεννήθηκε όταν τα δύο μου παιδιά και η σύζυγός μου έπρεπε να εγκαταλείψουν τη χώρα και να μετακομίσουν στη Γερμανία, αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου», λέει ο Τικολόζ, ο οποίος έχει ονομάσει το έργο Fun for Courage. «Η γυναίκα μου έφτιαξε μια λίστα με πράγματα που χρειαζόταν. Το πρώτο ήταν πιστολάκι μαλλιών. Το δεύτερο: χαρτιά, μαρκαδόροι και χρωματιστά μολύβια, ο,τιδήποτε μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να δημιουργήσουν ό,τι χρειάζονταν περισσότερο. Όταν συνειδητοποίησα ότι η πιο επιτακτική ανάγκη για τα παιδιά μου ήταν να δημιουργήσουν, να ζωγραφίσουν, σκέφτηκα αμέσως αυτό το έργο.
Είπα στον εαυτό μου, «αν δεν μπορώ να βοηθήσω τα παιδιά μου, επειδή είναι μακριά, μπορώ να βοηθήσω άλλα παιδιά».
Η Κατερίνα Σουκορέμπσκα, η οποία διοργανώνει δραστηριότητες τέχνης για παιδιά πρόσφυγες στο βιβλιοπωλείο της στο Λβιβ, λέει ότι τα παιδιά ζωγραφίζουν την πραγματικότητα του πολέμου:
«Ζωγραφίζουν βόμβες και τανκς, γιατί αυτό βλέπουν με τα μάτια τους. Αλλά υπάρχει επίσης ελπίδα στις ζωγραφιές τους και ευχές για ειρήνη και νίκη».
Η θεραπεία μερικών διαταραχών ψυχικής υγείας που βιώνουν τα παιδιά, απαιτεί άμεση και συνεχή θεραπεία, αλλά πολλά από την Ουκρανία βρίσκονται συνεχώς στους δρόμους. Διανύουν μεγάλες αποστάσεις, με τα πόδια, με τρένο, αυτοκίνητα και λεωφορεία. Οι οικογένειές τους αναγκάζονται να αλλάζουν τόπο κατοικίας κάθε μέρα. Αναγκάζονται να στέκονται σε ουρές με άλλους ανθρώπους και με οχήματα που εκτείνονται για μίλια για να περάσουν τα σύνορα της Πολωνίας ή της Ρουμανίας, περιμένοντας στο κρύο έως και 40 ώρες.
Ο Σουβάλο εξηγεί ότι συχνά η ομάδα του δεν έχει χρόνο να διαγνώσει διαταραχές ψυχικής υγείας πριν τα παιδιά φύγουν από την κλινική, με προορισμό άλλο χωριό ή για την Πολωνία.
«Υποθέτω ότι στις δυτικές χώρες θα λάβουν την κατάλληλη φροντίδα», λέει. «Εάν αυτά τα παιδιά μπορούν να ζήσουν σε ένα σταθερό περιβάλλον, μπορεί να μπορέσουν να μετατρέψουν αυτά τα τραύματα σε ανθεκτικότητα στις κακουχίες, μια διαχρονική ποιότητα του λαού της Ουκρανίας.
«Αν κοιτάξετε την ιστορία της Ουκρανίας, τον 20ο και τον 21ο αιώνα, είναι γεμάτη από μεγάλα τραύματα. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, η σοβιετική κατοχή και οι εσωτερικές επαναστάσεις των τελευταίων δέκα ετών, μέχρι αυτή τη φοβερή εισβολή. Ωστόσο, παρά τους πολέμους, παρά τις καταστροφές, παρά τις βόμβες και τις τραγωδίες, είμαστε ακόμα ζωντανοί».
Πηγή: The Guardian