Το αφιέρωμα της HuffPost Greece με τίτλο «Το μεγάλο στοίχημα της Κύπρου», σκιαγραφεί εύστοχα το δρόμο της οικονομικής ανάκαμψης του νησιού από την πανωλεθρία του 2013. Το κυπριακό προηγούμενο θεωρώ πως μπορεί να διαφωτίσει τις μεθόδους (ή μεθοδεύσεις, αναλόγως οπτικής γωνίας) αντιμετώπισης μη συστημικών κρίσεων στο ευρωσύστημα. Υπό αυτό το πρίσμα, πιστεύω πως η τρέχουσα συγκυρία στη συνεχιζόμενη ελληνική κρίση έχει μεγάλες ομοιότητες με τα συμβάντα του 2013 στην Κύπρο, τα οποία κατέδειξαν πως η σύνδεση του δημοσίου χρέους με την τραπεζική ρευστότητα, αποτελεί το «φιλί του θανάτου».
Η Κύπρος εξωθήθηκε σε ένα πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής έναντι χρηματοδότησης, το οποίο όμως ενυπάρχει εκτός των Συνθηκών της ΕΕ και το οποίο συμπεριέλαβε «κούρεμα» τραπεζικών καταθέσεων στο πλαίσιο εξυγίανσης του τραπεζικού της συστήματος. Παρά το γεγονός πως το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδος ουδεμία σχέση έχει με την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το αντίστοιχο της Κύπρου το 2013, θεωρώ πως μπορεί να προκύψει ένας χρήσιμος παραλληλισμός.
Κλειδί για τον παραλληλισμό αυτό αποτελεί ο μηχανισμός έκτακτης ενίσχυσης ρευστότητας (ELA). Ο ELA παρέχεται μέσω των εθνικών κεντρικών τραπεζών σε φερέγγυα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του ευρωσυστήματος τα οποία αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας. Η έκτακτη αυτή ενίσχυση παρέχεται με ευθύνη της εθνικής κεντρικής τράπεζας, η οποία και αναλαμβάνει το κόστος και τους κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν από την παροχή της.
Οι ελληνικές τράπεζες αντλούν την τρέχουσα περίοδο ELA, με ανώτατο όριο δανεισμού (σήμερα) τα €74 δισ. Δεν αληθεύει οτι ο ELA είναι αυτή τη στιγμή η ζωοδόχος πηγή ρευστότητας τους; Δεν αληθεύει οτι πέραν των 15 δισ. έχουν εκρεύσει από τις τραπεζικές καταθέσεις από τα τέλη του 2014; Δεν αληθεύει οτι έχουν αντληθεί ήδη €70 δισ. ELA από τις ελληνικές τράπεζες; Θα αντιτάξει κάποιος πως οι ελληνικές τράπεζες άντλησαν και στο παρελθόν ELA. Όντως άντλησαν μεταξύ 2012 και 2014. Θα αντιταχθεί επίσης πως οι ελληνικές τράπεζες είναι καθόλα φερέγγυες. Ασφαλώς και είναι, άλλωστε, δεν θα λάμβαναν ELA αν δεν ήταν. Τέλος, θα αντιταχθεί πως η κατάσταση στο τραπεζικό σύστημα δεν σχετίζεται με το δημόσιο χρέος. Κι όμως, στην περίπτωση της Κύπρου συσχετίστηκε καταλυτικά.
Αν δούμε τι έγινε στην Κύπρο το 2013, θα καταστεί σαφές πως ο ELA μπορεί να «αξιοποιηθεί» (και) ως πολιτικό εργαλείο. Ο ELA που είχε αντλήσει η Λαϊκή Τράπεζα (σήμερα ανύπαρκτη ως αποτέλεσμα της εξυγίανσης πιστωτικών ιδρυμάτων που ήταν αναπόσπαστο μέρος του κυπριακού «πακέτου» διάσωσης) αναρριχήθηκε, από €490 εκατ. σε €9,20 δισ. Η Λαϊκή άντλησε σε 18 μήνες ποσό ELA σχεδόν ίσο με ολόκληρο το ποσό που αφορά το χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Κύπρου (€10 δισ.).
Στις 21 Μαρτίου 2013, η ΕΚΤ τερμάτισε το ELA προς την Λαϊκή, με απαίτηση αποπληρωμής την 26η Μαρτίου 2013. Η υλοποίηση αυτής της απόφασης θα οδηγούσε σε ανεξέλεγκτη χρεωκοπία της Λαϊκής και στην άμεση ενεργοποίηση του Ταμείου Προστασίας Καταθέσεων, του οποίου τα κεφάλαια ανέρχονταν μόνο σε €125 εκατ., θα είχε ως αποτέλεσμα η υποχρέωση αποπληρωμής των τότε ασφαλισμένων καταθέσεων της Λαϊκής ύψους €6,4 δισ να μετακυλιστεί στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ένα τέτοιο γεγονός κατά πάσα πιθανότητα θα προκαλούσε την χρεωκοπία του ίδιου του κυπριακού Κράτους.
Ενόψει της προοπτικής υλοποίησης της διακοπής του ELA, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης εξαναγκάστηκε τον Μάρτιο του 2013 να συμφωνήσει το κυπριακό Μνημόνιο Συναντίληψης με τους δανειστές της Κύπρου, με τη συμπερίληψη της τραπεζικής εξυγίανσης και του συνεπαγόμενου του «κουρέματος» καταθέσεων ως αναπόσπαστου στοιχείου ενός πακέτου που συνδύασε το δημόσιο χρέος και την τραπεζική ρευστότητα. O δε ELA της πρώην πλέον Λαϊκής, μετακυλίστηκε στο αποκτών πρόσωπο της, την Τράπεζα Κύπρου, με οτι αυτό συνεπάγεται.
Η πολιτική χροιά που μπορεί να αποκτήσει ο ELA δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου στην ηγεμονική διαχείριση της κρίσης της Ευρωζώνης. Έχουμε περάσει προ πολλού σε ένα καθ'όλα θεσμοθετημένο οικοδόμημα διαχείρισης κρίσεων χρέους των Κρατών Μελών αλλά και τραπεζικής εποπτείας. Η πιο χαρακτηριστική έκφανση αυτής της δομής είναι η νομική τερατογένεση του ESM, με δομή παράλληλη προς την ΕΕ και των Συνθηκών της. Σε αυτό το νέο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τα κράτη να εκχωρούν πτυχές κυριαρχικών δικαιωμάτων, με τρόπο που τα πλήττει υπό το Διεθνές Δίκαιο και που επίσης προσκρούει προς τα δικαιώματα των πολιτών τους, συχνά τα θεμελιώδη εξ αυτών.
Για παράδειγμα, δικαστική διαδικασία ιδιώτη στα Δικαστήρια της ΕΕ για προσβολή του «κουρέματος» καταθέσεων στην Κύπρο με επίκληση Ενωσιακού Δικαίου, θεωρώ πως θα αποβεί μάταια. Το «κούρεμα» καταθέσεων δεν αποτέλεσε εφαρμογή ή ενσωμάτωση Ενωσιακού Δικαίου, αλλά «αυτόβουλη» νομοθετική πρωτοβουλία της Κύπρου εις ανταπόκριση των πολιτικών αναλήψεων της στο Eurogroup. Αν ήταν αντίθετα τα πράγματα, θα έπρεπε να τηρηθούν οι Συνθήκες της ΕΕ και - ιδίως - ο Χάρτης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της ΕΕ.
Στον πολιτικά αδόκιμο και νομικά ανώμαλο τρόπο -για τη έννομη τάξη της ΕΕ- υπό τον οποίο «επιλύθηκε» η κυπριακή κρίση, νευραλγικής σημασίας υπήρξε η δαμόκλειος σπάθη του ELA. Συνεπώς, όπως πολύ καλά γνωρίζει η ελληνική Κυβέρνηση, ο αυξανόμενος ELA μπορεί να «αξιοποιηθεί» από την ΕΚΤ για «ώθηση» προς εξεύρεση μιας τελικής λύσης στην ελληνική κρίση χρέους, όπως ακριβώς έγινε στην περίπτωση της Κύπρου. Ο δε ρόλος του Eurogroup, ενός ανεπίσημου φόρουμ Υπουργών Οικονομικών, είναι καταλυτικός σε σχέση με την ανάδειξη τέτοιων σεναρίων, καθότι το ίδιο αποτελεί την κύρια δεξαμενή εντός της οποίας εξυφαίνονται οι σχεδιασμοί της νέας ηγεμονικής ελίτ της Ευρώπης, εκτός κάθε έννοιας Ενωσιακού Δικαίου.