Μεταρρυθμίσεις ή λήψη μέτρων; Δυο όροι που πολλές φορές συγχέονται πολιτικά και δημοσιογραφικά.
Η ειδοποιός διαφορά συνίσταται στο ότι οι μεταρρυθμίσεις συνδέονται με διαρθρωτικές αλλαγές που στοχεύουν στο κοινό όφελος και την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας μακροχρόνια, επιδιώκοντας αλλαγή προς το καλύτερο. Αντίθετα, η λήψη μέτρων συνδέεται περισσότερο με εισπρακτικούς λόγους ή λόγους δημοσιονομικής προσαρμογής και την αναγκαιότητα αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων.
Η λήψη μέτρων γίνεται συχνότερη και εντονότερη όταν υπάρχει περιορισμένη δυνατότητα πρόβλεψης της δυναμικής της οικονομίας. Σε αυτά τα πλαίσια, η μεγάλη απόκλιση των διεθνών οργανισμών (ΕΕ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ), αλλά και των προβλέψεων των προϋπολογισμών, σε σχέση με την επίδραση που θα είχαν τα μέτρα και τα τελικά αποτελέσματα στο ΑΕΠ, την απασχόληση, τις επενδύσεις και τα δημοσιονομικά στοιχεία, ειδικά κατά τα πρώτα έτη της κρίσης, φαίνεται να οδήγησαν σε εντατικοποίηση αυτού του φαινομένου.
Τέτοια παραδείγματα αποτελούν οι διαδοχικές αυξήσεις στην άμεση φορολόγηση, στον ΕΦΚ στο καπνό, τα τσιγάρα και τα αλκοολούχα ποτά, στο ΦΠΑ, στην φορολόγηση των ακινήτων, στα ειδικά τέλη κυκλοφορίας και πολλά ακόμη. Το ότι τα μέτρα ήταν εισπρακτικού χαρακτήρα, δεν σημαίνει ότι δεν ήταν αναγκαία η δημοσιονομική προσαρμογή. Σε κάθε περίπτωση, ο χρόνος, η ένταση, η διάρκεια, ο τρόπος εφαρμογής και η αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών έχει αμφισβητηθεί ευρέως.
Στο ερώτημα ωστόσο, αν οι μεταρρυθμίσεις που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία έτη συνδέονται αναγκαστικά με την είσπραξη ή εξοικονόμηση χρημάτων η απάντηση είναι αρνητική. Ως ενδεικτικά παραδείγματα αναφέρονται η μείωση ελάχιστου απαιτούμενου εταιρικού κεφαλαίου για την ίδρυση ΑΕ ή ΕΠΕ και η λειτουργία της Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας, το άνοιγμα των επαγγελμάτων, η θέσπιση δύο επιπλέον εκπτωτικών περιόδων, ο εκσυγχρονισμός του αγορανομικού κώδικα με τους κανόνες διακίνησης και εμπορίας προϊόντων και παροχής υπηρεσιών, η μείωση τιμών στις κλειστές αγορές-κυλικεία, η θέσπιση του Συντονιστικού Κέντρου για την Αντιμετώπιση του Παρεμπορίου, η εγκατάσταση συστημάτων εισροών-εκροών στα υγρά πρατήρια και άλλες πρωτοβουλίες που περιόρισαν τον ρυθμό μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης, απλοποίησαν τις διαδικασίες έναρξης νέων επιχειρήσεων και συνέβαλλαν στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.
Σε ποιο βαθμό πραγματοποιούνται μεταρρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων; Το ιδανικό θα ήταν κάθε πολιτική απόφαση ή ρύθμιση να λειτουργεί προς όφελος του συνόλου των πολιτών. Ωστόσο στις περισσότερες των περιπτώσεων υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα ανάμεσα στις διάφορες ομάδες συμφερόντων, ενώ υπάρχουν και ρυθμίσεις που επηρεάζουν μόνο ένα μέρος του πληθυσμού, αφήνοντας αδιάφορους τους υπόλοιπους πολίτες.
Δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι τα τελευταία χρόνια οι ευρείες μεταρρυθμίσεις που επηρέασαν τον γενικό πληθυσμό και τα μέτρα που εμπεριείχαν σημαντικό πολιτικό κόστος, έγιναν για την εξυπηρέτηση μιας μικρής μόνο ομάδας συμφερόντων. Ωστόσο, υπήρχαν πολλές περιπτώσεις που δεν πραγματοποιήθηκαν ή αναβλήθηκαν μεταρρυθμίσεις ή που οι τελικές νομοθετικές ρυθμίσεις διέφεραν σημαντικά από τις αρχικές κυβερνητικές προτάσεις, εξαιτίας αντιδράσεων ή της πίεσης συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων.
Τέτοια παραδείγματα αποτελούν δύο μεταρρυθμίσεις που απασχόλησαν σημαντικά την δημοσιότητα κατά το έτος 2014: η Κυριακάτικη λειτουργία των μικρών καταστημάτων και η αύξηση του χρόνου ζωής του φρέσκου γάλακτος. Μια ανασκόπηση του χρονικού των δύο μεταρρυθμίσεων μας δείχνει τις διαφορές στην τελική νομοθετική ρύθμιση από την αρχική πρόταση.
Στόχος είναι η αντικατάσταση των έκτακτων μέτρων από μεταρρυθμίσεις που εντάσσονται σε ένα μακροχρόνιο σχεδιασμό και αποσκοπούν στην αύξηση της κοινωνικής ευημερίας. Ο δρόμος για την ανάκαμψη δεν είναι εύκολος, ούτε σύντομος. Σε αυτό το πλαίσιο, στο μέλλον οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνοδεύονται από εισπρακτικά μέτρα, μόνο εάν αυτά αποδίδουν στο πολλαπλάσιο, έχουν δηλαδή υψηλή προστιθέμενη αξία. Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να εξυπηρετούν τα ευρύτερα δυνατά συμφέροντα και να έχουν μακροχρόνια θετικό ισοζύγιο στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.
Διαβάστε τo πλήρες κείμενο εδώ