Η Ισπανία πήγε στις κάλπες και, όπως αναμενόταν, τα δύο παραδοσιακά μεγάλα κόμματα τιμωρήθηκαν από τους ψηφοφόρους. Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP) του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι, που ηγήθηκε μιας κυβέρνησης, η οποία ήταν υπέρ της λιτότητας, έχασε σχεδόν το 16% των ψήφων, τη στιγμή που το κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) έχασε σχεδόν 7%, παρά το γεγονός ότι ήταν στην αντιπολίτευση και είχε υποστεί ήδη μια ιστορική ήττα το 2011. Οι μεγάλοι νικητές είναι δύο πρωτοεμφανιζόμενοι, οι Podemos (Μπορούμε) της ριζοσπαστικής Αριστεράς, που κέρδισαν περίπου το 20% των ψήφων -εάν κανείς συμπεριλάβει όλους τους περιφερειακούς συνασπισμούς στους οποίους συμμετείχε- και οι κεντρώοι Ciudadanos (Πολίτες) που το 14% που πήραν ήταν κάτω των προσδοκιών.
Η κατάρρευση των δύο παραδοσιακών κομμάτων και η εκλογική επιτυχία των δύο νέων, θυμίζουν τις πρόσφατες εκλογές στην Ελλάδα. 'Οταν ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) κέρδισε τις εκλογές τον Ιανουάριο, ο επικεφαλής των Podemos, Πάμπλο Ιγκλέσιας έγραψε στο twitter: «Το 2015 θα είναι η χρονιά των αλλαγών στην Ισπανία και την Ευρώπη. Θα ξεκινήσουμε από την Ελλάδα. Πάμε Αλέξη, πάμε!». Ως απάντηση, ο πρωθυπουργός Ραχόι προσπάθησε να καθησυχάσει τις Βρυξέλλες και τη Μαδρίτη, τονίζοντας ότι «η Ισπανία δεν είναι η Ελλάδα».
Χθες το βράδυ, ο Ιγκέσιας τόνισε ότι μια νέα Ισπανία γεννιέται. Μπορεί και να έχει δίκιο, αλλά για την ώρα η νέα Ισπανία δεν μοιάζει πολύ με την Ελλάδα.
Οι Podemos δεν είναι ο ΣΥΡΙΖΑ
Οι Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ συχνά παρουσιάζονται ως κόμματα που μοιάζουν, αλλά η ομοιότητά τους έχει να κάνει κυρίως με τις διαφορές τους από τα άλλα κόμματα. Οι Podemos προέκυψαν από το ευρύ κίνημα διαμαρτυρίας των Indignados (Αγανακτισμένοι), παρά το γεγονός ότι διατηρούν σήμερα μόνο ελάχιστες διασυνδέσεις. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τις ρίζες του στις πολλές μαρξιστικές ομάδες, που είναι τόσο χαρακτηριστικές στην ελληνική πολιτική σκηνή.
Παρά το γεγονός ότι ο Ιγκλέσιας και οι άλλοι καθηγητές που ηγούνται των Podemos είναι μαρξιστές της παλιάς σχολής, το κόμμα πραγματοποίησε μια μετριοπαθή καμπάνια, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής σπασμωδικής αντίδρασης στον πρόωρο ριζοσπαστισμό του ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον, δεν χρησιμοποίησαν ποτέ τον εθνικιστικό λόγο που επέτρεψε στην «πατριωτική αριστερά» της Ελλάδας να ξεπεράσει την περιορισμένη βάση της ριζοσπαστικής αριστεράς. Τέλος, και το σημαντικότερο, οι Podemos είναι λιγότερο δημοφιλείς από τον ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη και μετά την απομάκρυνση των πιο ριζοσπαστικών στελεχών της Λαϊκής Ενότητας, ο ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε το μεγαλύτερο κόμμα στην Ελλάδα, τη στιγμή που οι Podemos είναι μόνο το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στην Ισπανία, συμπεριλαμβανομένων των συνασπισμών του με περιφερειακά κόμματα της χώρας.
Το PSOE δεν είναι το ΠΑΣΟΚ
Όπως και στην Ελλάδα, η εξασθένηση της δύναμης των δύο μεγάλων κομμάτων είναι άνιση, μεγαλύτερη για την κεντροαριστερά από ότι για την κεντροδεξιά. Το PSOE έχει χάσει το ήμισυ της δύναμής του από το 2008, δηλαδή στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Πρόκειται για μια τεράστια απώλεια, αλλά δεν συγκρίνεται με τίποτα με εκείνη του ΠΑΣΟΚ, το οποίο έχει χάσει περίπου το 85% της δύναμής του από το 2009. Το PSOE εξακολουθεί να είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στην Ισπανία, με το 22% των ψήφων, ενώ το ΠΑΣΟΚ είναι τώρα το πέμπτο μεγαλύτερο κόμμα στην Ελλάδα, με 6,3% και μόνο εξαιτίας της συνεργασίας του με τη Δημοκρατική Αριστερά (ΔΗΜΑΡ). Κατά συνέπεια, οι Podemos εξακολουθούν να εξαρτώνται από το PSOE να μπουν στην κυβέρνηση, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έχει απλώς πάρει τη θέση του ΠΑΣΟΚ ως κυρίαρχη δύναμη της αριστεράς.
Διαμαρτυρία αλλά όχι πόλωση
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πολλοί άνθρωποι ψήφισαν τους δύο πρωτοεμφανιζόμενους, τους Podemos και τους Ciudadanos, διαμαρτυρόμενοι για τα δύο παραδοσιακά κόμματα, το ΡΡ και το PSOE. Αλλά μέχρι εκεί φτάνει η ομοιότητα με την Ελλάδα - και στην πραγματικότητα τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η ελληνική πολιτική έχει πολωθεί αρκετά χρόνια τώρα, με την κομματική αντιπαράθεση να επικεντρώνεται σε μια φαύλη «υπέρ του Μνημονίου» και «κατά του Μνημονίου» διαμάχη. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος που οι εκλογές του Μαΐου του 2012 οδήγησαν σε νέες εκλογές τον επόμενο μήνα - τα δύο μπλοκ ήταν εξίσου ισχυρά και κανέναν συνασπισμός δεν μπορούσε να χτιστεί πάνω σε οποιαδήποτε άλλη διαχωριστική γραμμή. Αυτό δεν συνέβη στην Ισπανία. Παρά τις δηλώσεις του Ιγκλέσιας και του Τσίπρα, οι εκλογές αυτές δεν ήταν «η ήττα της λιτότητας», καθώς το PP, το PSOE και οι Ciudadanos στηρίζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τους όρους διάσωσης. Επιπλέον, δεν υπάρχει πόλωση μεταξύ των νέων και των παλαιών κομμάτων, αφού οι Ciudadanos είναι πρόθυμοι να κυβερνήσουν με το PP και οι Podemos με το PSOE.
Το φιλελεύθερο δημοκρατικό κέντρο παραμένει ανθεκτικό
Τέλος, και το σημαντικότερο, στην Ισπανία το φιλελεύθερο δημοκρατικό κέντρο παραμένει ανθεκτικό. Ενώ εξτρεμιστικά και λαϊκιστικά κόμματα κέρδισαν την πλειοψηφία των εδρών και των ψήφων στην Ελλάδα -δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή, οι ΑΝΕΛ και το ΚΚΕ- το μόνο μεγάλο κόμμα που αμφισβητεί το φιλελεύθερο δημοκρατικό σύστημα στην Ισπανία είναι οι Podemos -και είναι πολύ πιο μετριοπαθείς από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το PP και το PSOE έχασε σημαντική δύναμη, αλλά οι απώλειες και των δύο, που είναι της τάξης του 22%, αντισταθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τα κέρδη των Ciudadanos, ένα ακόμη σθεναρά φιλελεύθερο δημοκρατικό κόμμα. Αυτά τα τρία κόμματα μαζί, που αντιπροσωπεύουν τις κύριες πολιτικές ομάδες της Ευρώπης -δηλαδή τους Χριστιανοδημοκράτες (PP), τους σοσιαλδημοκράτες (PSOE) και τους φιλελεύθερους (Ciudadanos) - πήραν σχεδόν τα δύο τρίτα των ψήφων.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι οι ισπανικές εκλογές δεν ήταν ιστορικές -περισσότερο σε ένα ισπανικό πλαίσιο και όχι ευρωπαϊκό- ή ότι δεν κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα παραδοσιακά κόμματα. Ήταν όλα αυτά. Αλλά το νέο κομματικό σύστημα συναντάται περισσότερο σε άλλα δυτικά ευρωπαϊκά κομματικά συστήματα, όπου αποδυναμωμένα παραδοσιακά κόμματα αμφισβητούνται από ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα και απαιτούνται ολοένα και πιο περίπλοκοι κυβερνητικοί συνασπισμοί. Η Ελλάδα παραμένει μια εξαίρεση. Η μόνη χώρα της δυτικής Ευρώπης που κυβερνάται από ένα αριστερό λαϊκιστικό κόμμα και χωρίς φιλελεύθερη δημοκρατική πλειοψηφία. Αυτό θα μπορούσε ωστόσο να αλλάξει και στην Ισπανία, ειδικά αν το ΡΡ και το PSOE αποφασίζουν, υπό την πίεση της ΕΕ, να κάνουν ένα μεγάλο συνασπισμό, όπως ακριβώς έκανε η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012.
Το καινούργιο βιβλίο του Cas Mudde «ΣΥΡΙΖΑ: Η ΔΙΑΨΕΥΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΧΕΣΗΣ»κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.
