Επίτρεψέ μου να ξεκινήσω το άρθρο με μια ερώτηση: Έχεις ακουστά την πόλη Peniscola;
Εκτός και αν είσαι γνώστης της γεωγραφίας της Valencia στην Ισπανία, λογικά η απάντηση είναι όχι. Η ομολογουμένως πανέμορφη αυτή μικρή πόλη των 7.500 κατοίκων στην ακτή της Μεσογείου μου ήταν παντελώς άγνωστη μέχρι αρκετά πρόσφατα. Αφορμή να την ανακαλύψω στάθηκε το γεγονός ότι είμαι μεγάλος fan της σειράς Game of Thrones, και, επισκεπτόμενος τα διάφορα fansites αναζητώντας μήπως διέρρευσε κάποια πληροφορία για το cliffhanger ending του τελευταίου επεισοδίου, διάβασα πως οι συντελεστές της δημοφιλούς σειράς επέλεξαν την Peniscola ως μία από τις τοποθεσίες γυρισμάτων για τον έκτο κύκλο. Μάλιστα, οι τοπικοί παράγοντες της πόλης δηλώνουν ενθουσιασμένοι για την επιλογή αυτή καθώς, πέρα από τις εκατοντάδες δουλειές που βρήκαν οι ντόπιοι που συνέβαλαν στην παραγωγή, περιμένουν μεγάλη άνοδο στον τουρισμό από του χρόνου. Αυτό άλλωστε έχει γίνει στο παρελθόν και με άλλες πόλεις στις οποίες γυρίστηκαν εξωτερικές σκηνές, με αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτό του Dubrovnik στην Κροατία, όπου οι τουριστικές αφίξεις σημείωσαν αύξηση 15% το 2014.
Εδώ θα σου κάνω την επόμενη ερώτηση: Ήξερες ότι στο παρελθόν οι συντελεστές της σειράς ήθελαν να γυρίσουν σκηνές στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην Ικαρία;
Ήθελαν, μέχρι που ήρθαν αντιμέτωποι με την ελληνική γραφειοκρατία και φορολογία, οπότε και εγκατέλειψαν κάθε προσπάθεια και πήγαν στην Almeria, άλλη μια όμορφη πόλη στην Ισπανία. Και μιας και μιλάμε για όμορφες πόλεις στην Ισπανία, ίσως να θυμάσαι τη Santa Cruz στην Τενερίφη από την πρόσφατη επικαιρότητα. Είναι η τοποθεσία που επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν οι συντελεστές της νέας ταινίας Jason Bourne ως σκηνικό για την Αθήνα. Μπορεί η ταινία να διαδραματίζεται στην ελληνική πρωτεύουσα και να έχει θέμα την οικονομική κρίση, αλλά για τους παραγωγούς ήταν πιο εύκολο να μετατρέψουν μερικούς δρόμους στην ισπανική πόλη σε αθηναϊκούς (στήνοντας ελληνικές ταμπέλες και μεταφέροντας μέχρι και μηχανές της ομάδας ΔΙΑΣ) παρά να κάνουν τα γυρίσματα στην Ελλάδα.
Τα δύο αυτά πρόσφατα παραδείγματα ανήκουν σε μια μεγάλη λίστα ντροπής για το ελληνικό κράτος δεκάδων τέτοιων χαμένων ευκαιριών. Πόσες θέσεις εργασίας, πόσα φορολογικά έσοδα, πόσους τουρίστες χάσαμε όλα αυτά τα χρόνια λόγω της ανικανότητας και της αδιαφορίας της δημόσιας διοίκησης να αναδείξει τη χώρα σε έναν ελκυστικό προορισμό για κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές; Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για μια χώρα με τεράστια αφθονία και ποικιλία σε μαγευτικά φυσικά τοπία, αλλά και όταν πολλές υπερπαραγωγές του Hollywood τα τελευταία χρόνια έχουν ως βάση την ελληνική μυθολογία και ιστορία. Γιατί, ας πούμε, αντί για το Dubrovnik, να μην ήταν η Ρόδος γνωστή παγκοσμίως ως η τοποθεσία του φανταστικού King's Landing από το Game of Thrones;
Αυτή η ανεπάρκεια δεν περιορίζεται μόνο σε θέματα κινηματογραφικών παραγωγών, αλλά συχνά εκδηλώνεται σε οτιδήποτε έχει να κάνει με τη διαχείριση και προβολή της χώρας και του πολιτισμού μας. Δυστυχώς ο προστατευτισμός, ο ωχαδερφισμός και η αργομισθία που έχουν διαβρώσει το ελληνικό δημόσιο πολλές φορές συνθέτουν το πρόσωπο που υποδέχεται Έλληνες και ξένους τουρίστες οι οποίοι θέλουν να γνωρίσουν την πολιτιστική μας κληρονομία, για αρκετούς εκ των οποίων η επίσκεψη στη χώρα μας αποτελεί ταξίδι ζωής. Παρά το τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα που έχουμε λόγω της ιστορίας και της θέσης μας, σε πάρα πολλά σημεία υποδομών και διαχείρισης υστερούμε σημαντικά έναντι άλλων αντίστοιχων προορισμών, ορισμένων με πολύ μικρότερης πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας αξιοθέατων.
Ένα απλό παράδειγμα, που ενδεχομένως στη μεγάλη εικόνα των πραγμάτων είναι δευτερευούσης σημασίας, αποτυπώνει χαρακτηριστικά πώς βγάζουμε μόνοι μας τα μάτια μας. Η φυλακή του Alcatraz στο San Francisco υποδέχεται επισκέπτες όλες τις ώρες της ημέρας, με πολλαπλές αναχωρήσεις πλοίων προς το μικρό νησί, και φημίζεται για το ηλιοβασίλεμα στον Ειρηνικό Ωκεανό με φόντο την Golden Gate Bridge που συνοδεύει τις απογευματινές επισκέψεις. Αντίθετα, για τη Δήλο, ένα επίσης ακατοίκητο μικρό νησί-μνημείο αλλά με μοναδική ιστορική αξία παγκοσμίως, αναχωρούσαν για πάρα πολλά χρόνια (και πολύ πριν την κρίση) από τη Μύκονο μόνο τρία πλοία, στις 9:00, 10:00 και 11:30 το πρωί. Μόλις πέρυσι προστέθηκε και ένα μοναδικό απογευματινό δρομολόγιο που αναχωρεί στις 16:00, μετά από έγκριση του Υπουργείου Ναυτιλίας. Και δε μιλάμε για κάποια απομακρυσμένη τοποθεσία, αλλά για ένα νησί που βρίσκεται κυριολεκτικά δίπλα σε έναν από τους διασημότερους προορισμούς της χώρας με εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο από όλο τον κόσμο.
Θα πει κανείς, αυτό σε πείραξε εσένα, τα δρομολόγια από Μύκονο για Δήλο ή τα γυρίσματα του Game of Thrones; Γιατί δε λες για το τάδε ή το δείνα θέμα που μας κόστισε τόσα χρόνια πολύ παραπάνω; Η απάντηση είναι πως δυστυχώς όλα αυτά τα θέματα, άλλα μεγαλύτερα και άλλα μικρότερα, αθροιστικά οδήγησαν τη χώρα εδώ που έχει φτάσει σήμερα, και ειδικότερα, οδήγησαν στην τεράστια υποεκμετάλλευση, και σε οικονομικό αλλά και πολιτιστικό επίπεδο, ενός πραγματικά μοναδικού εθνικού πλούτου. Ήταν κοινό μυστικό για πολλά χρόνια πως στο χώρο του Τουρισμού και του Πολιτισμού γινόταν πάρτυ κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος συνδυαζόμενο με τεράστια αδιαφορία για την παραγωγή κάποιου έργου ή αποτελέσματος. Από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει κανείς; Τα δεκάδες τοπικά φεστιβάλ που κόστιζαν απίστευτα ποσά κάθε χρόνο; Τη φάμπρικα χαρακτηρισμού και αποχαρακτηρισμού αρχαιολογικών χώρων με το αζημίωτο; Τις κοινοτικές επιδοτήσεις που έπαιρναν διάφοροι για να χτίσουν δήθεν ξενώνες και τα έκαναν εξοχικά (βλέπε το σπίτι της πεθεράς νυν Υπουργού στην Ικαρία); Τους αρχαιολογικούς χώρους που δεν έκοβαν αποδείξεις;
Το πρόβλημα δεν ήταν μόνο η σπατάλη των χρημάτων, αλλά η πλήρης αναποτελεσματικότητα στη χρήση τους. Όπως γινόταν και σε άλλους τομείς, τα κονδύλια που κατανέμονταν ήταν πολλά, αλλά το μεγαλύτερο τμήμα αυτών κατέληγε στις τσέπες των εμπλεκομένων και όχι στη δημιουργία σοβαρών υποδομών διαχείρισης ή σε αποτελεσματικό σχεδιασμό μακροπρόθεσμης στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο. Όταν η χώρα χρεοκόπησε το 2010, τα λεφτά σταμάτησαν, οι όποιες υποδομές απαξιώθηκαν αλλά η γενικευμένη αδιαφορία παρέμεινε. Οι ντροπιαστικές εικόνες των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, που σήμερα ρημάζουν εγκαταλελειμμένες, έκαναν πρόσφατα το γύρο του κόσμου στα διεθνή μέσα, και αποτυπώνουν πλήρως τη διαχρονική νοοτροπία και αντιμετώπιση του κράτους προς τον Πολιτισμό.
Δυστυχώς, η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ όχι μόνο ακολούθησε την παραπάνω πεπατημένη, αλλά φαίνεται να δείχνει μια απίστευτη αδιαφορία και ηττοπάθεια σε κορυφαία θέματα. Όπως έκανε σε ολόκληρη τη δημόσια διοίκηση, έτσι και στον τομέα του Πολιτισμού, η κυβέρνηση έσπευσε να ξηλώσει όλους τους προηγούμενους επικεφαλής και να διορίσει τους δικούς της κομματικούς. Ακόμη χειρότερα, όμως, εγκατέλειψε εντελώς αδικαιολόγητα σημαντικές προσπάθειες που ήταν σε εξέλιξη. Για παράδειγμα, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί η κυβέρνηση διέκοψε τη χρηματοδότηση της ανασκαφής στην Αμφίπολη, ή γιατί έβγαλε αιφνιδίως στη σύνταξη την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη. Για την ιστορία, το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες πως με βάση τον ισχύοντα νόμο, η κυρία Περιστέρη, Προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Σερρών, αποχωρεί επειδή έκλεισε 35 χρόνια προϋπηρεσίας. Και κοίτα να δεις σύμπτωση. Ο νέος ασφαλιστικός νόμος που αναμένεται να ψηφιστεί στη Βουλή θα της έδινε δικαίωμα παραμονής στη θέση της για άλλα επτά χρόνια! Αυτά όμως είναι αμελητέα μπροστά στους πραγματικά αψυχολόγητους χειρισμούς της Κυβέρνησης στο αναμφίβολα κορυφαίο θέμα που αφορά τον Πολιτισμό.
Θυμάσαι την επίσκεψη της Amal Alamuddin, της πασίγνωστης δικηγόρου διεθνών σχέσεων και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πέρυσι στην Αθήνα για το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα;
Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου, η κυρία Alamuddin ήθελε να συνεχίσει τη συνεργασία της με την ελληνική κυβέρνηση, και σύμφωνα με δημοσιεύματα επικοινώνησε τον Ιούλιο με τον τότε Υπουργό Πολιτισμού, Νίκο Ξυδάκη, πληροφορώντας τον πως είχε ετοιμάσει μια εκτενέστατη νομική γνωμάτευση για τα Γλυπτά. Μάλιστα, το κόστος σύνταξης της γνωμάτευσης αυτής το είχε αναλάβει ομογενής, διευκολύνοντας ακόμα περισσότερο το Ελληνικό Δημόσιο. Ο κύριος Ξυδάκης φέρεται να της απάντησε να την αφήσει στην ελληνική πρεσβεία στο Λονδίνο. Αντί να την καλέσει αυτοπροσώπως στην Αθήνα και να προβάλει όσο το δυνατόν περισσότερο αυτήν την προσπάθεια, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να πετάξει στα σκουπίδια την ευκαιρία να αποκτήσει τεράστια δημοσιότητα διεθνώς το θέμα με εξαιρετικά χαμηλό κόστος, δεδομένου της πολύ μεγάλης δημοφιλίας και κύρους που απολαμβάνει η γνωστή δικηγόρος.
Πιο πρόσφατα, ο νυν Υπουργός και κατά δήλωσίν του πολέμιος της αριστείας, Αριστείδης Μπαλτάς, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και ανακοίνωσε πως η Κυβέρνηση παύει τη συνεργασία της με τη δικηγορική εταιρεία καθώς δε θα διεκδικήσει νομικά τα Γλυπτά, φοβούμενη μήπως χάσει τη δίκη. Πέρα από το ότι η παραπάνω απόφαση υιοθετεί πλήρως ένα από τα βασικά επιχειρήματα της Μεγάλης Βρετανίας (με κερασάκι στην τούρτα το ότι ο κύριος Μπαλτάς τα αποκάλεσε «Ελγίνεια Μάρμαρα»), αποκαλύπτει και κάτι άλλο για το κυβερνών κόμμα. Φαίνεται ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια ιδιαιτερότητα στο ποιες διασημότητες αξιοποιεί: Κλείνει την πόρτα στη δικηγόρο σύζυγο του George Clooney για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά επιστρατεύει το Λάκη Λαζόπουλο να πιει ποτό στο Γκάζι με τον Πρωθυπουργό και τον Πρόεδρο Hollande ως εκπρόσωπο της ελληνικής τέχνης.
Είναι πολύ στενάχωρο ότι τα χειρότερα συμπλέγματα της ψυχοσύνθεσής μας ως λαού έχουν εκφραστεί στην κρατική διαχείριση του μεγαλύτερού μας εθνικού κεφαλαίου. Μας αρέσει να μιλάμε (σχεδόν συνωμοτικά) για το πώς θα εκμεταλλευτούμε τα κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου στο υπέδαφος, όταν αδυνατούμε να διαχειριστούμε επαρκώς το πραγματικό El Dorado της χώρας, τον Τουρισμό και τον Πολιτισμό. Την τελευταία δεκαπενταετία, ανταγωνίστριες χώρες όπως η Κροατία και η Τουρκία κατάφεραν να πολλαπλασιάσουν τις τουριστικές τους αφίξεις, συγκριτικά πολύ περισσότερο από όσο τις αυξήσαμε εμείς.
Και ειδικά φέτος, αντί να ξεχωρίσουμε ως πυλώνας σταθερότητας μέσα στην ένταση της ευρύτερης περιοχής, φτάσαμε να έχουμε ρεκόρ ακυρώσεων από τα Capital controls, τις κλειστές τράπεζες και την εγκληματική διαχείριση της κυβέρνησης στο ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών. Ακόμα και αυτούς τους χειμερινούς μήνες, που στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις υπάρχει φόβος λόγω των τζιχαντιστών, εμείς κοιτάμε πάλι να βγάλουμε μόνοι μας τα μάτια μας, διώχνοντας τους πιθανούς τουρίστες με βίαιες διαδηλώσεις αναρχικών στην πρωτεύουσα και τη δημιουργία καταυλισμών στις κεντρικές πλατείες της.
Η χώρα χρειάζεται επειγόντως εθνικό σχέδιο ώστε να εκμεταλλευτεί το πλήρες δυναμικό της. Πρέπει να αναβαθμίσει την προσβασιμότητα και τη λειτουργία των κορυφαίων μνημείων της. Πρέπει να καθιερώσει τις πόλεις ως διεθνείς προορισμούς για ολιγοήμερα city breaks. Πρέπει να αναδείξει το χειμερινό τουρισμό και να διευρύνει τη σεζόν πέρα από τους τρεις μήνες του καλοκαιριού. Πρέπει να αναπτύξει θεματικό τουρισμό πχ. ιατρικό, γαστρονομικό, εκπαιδευτικό, ναυτικό, αθλητικό, αγροτικό, κινηματογραφικό κλπ. Πρέπει να στήσει το νομοθετικό πλαίσιο για την αδειοδότηση και λειτουργία ιδιωτικών μαρίνων. Πρέπει να επισπεύσει την ιδιωτικοποίηση και αναβάθμιση των περιφερειακών αεροδρομίων, πολλά εκ των οποίων σήμερα βρίσκονται σε άθλια κατάσταση. Πρέπει να διευκολύνει και να προσελκύσει τα δεκάδες εκπαιδευτικά ιδρύματα παγκοσμίως που θέλουν να διδάξουν μέσω παραρτημάτων τους ανθρωπιστικές επιστήμες στην κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού.
Όλα αυτά πρέπει να γίνουν άμεσα και αποφασιστικά. Είναι τόσο μα τόσο κρίμα να απαξιώνουμε το μοναδικό αυτό κληροδότημα της ιστορίας και της θέσης μας. Ειδικά εν μέσω της βαθιάς κρίσης και υψηλής ανεργίας, είναι εγκληματικό για το κράτος, όχι μόνο να μην κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να εκμεταλλευτούμε υλικά και πνευματικά αυτόν τον εθνικό πλούτο, αλλά να στέκεται εμπόδιο στην προσπάθεια αυτή, επειδή απλούστατα δεν υπάρχει άλλος τρόπος να βγούμε από τη μιζέρια και την παρακμή της χρεοκοπίας πέρα από το να επενδύσουμε στα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα.
Το Game of Thrones έχει συμβόλαιο τουλάχιστον μέχρι το 2017. Δεν ξέρω αν θα ανανεωθεί, όπως και δεν ξέρω αν θα ξαναπροσπαθήσει να κάνει γυρίσματα στη χώρα μας. Αυτό που ξέρω όμως είναι ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα μοναδική και πανέμορφη, με ιστορία, τοπία και μνημεία που θα είναι πάντα περιζήτητα από όλους. Ας τα αναδείξουμε λοιπόν, και ας μην τα πετάμε στα σκουπίδια.
Υ.Γ. Για όποιον θα ήθελε μια γρήγορη υπενθύμιση, Meet the World in Greece