Ζω, εδώ και χρόνια, μια μοναδική εμπειρία: ένα δημιουργικό και αναζωογονητικό παρόν με ορατές προεκτάσεις για ένα ελπιδοφόρο μέλλον, μία διαρκή προσπάθεια που ανταμείβεται από την επιτυχία των άλλων και την επίτευξη των στόχων τους, μία συλλογική συνεργασία με κόπους, αγωνίες και ηθική ικανοποίηση, μία επίμονη αναζήτηση νέων τρόπων να προσφέρεις, να βοηθάς, να υπάρχεις...
Το σχολείο - αυτή είναι η χαρά μου.
Κάθε μέρα, αντικρίζω το βλέμμα των μικρών και μεγάλων μαθητών μου: αγνότητα, καθαρότητα, σκανταλιά, αλλά και προσμονή. Τι περιμένουν από το σχολειό τους; Τι είναι αυτό που μπορεί να τους κεντρίσει το ενδιαφέρον; Τι θα τους κινητοποιήσει για να ενεργοποιήσουν τη δυναμική τους; Τι θα τους πυροδοτήσει τα ταλέντα τους; Τι θα αναδείξει τους στόχους τους;
Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά μας ζουν σε μια εποχή με πολλά ερεθίσματα και προσλαμβάνουσες. Η πληροφορία έρχεται καταιγιστικά. Η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία. Οι απαιτήσεις των καιρών μας αυξάνονται με ρυθμούς ανεξέλεγκτους. Η παιδικότητα χάνεται, ο ελεύθερος χρόνος περιορίζεται και το άγχος των γονέων μεταδίδεται έντονο στα παιδιά. Η απομόνωση της πόλης εξακολουθεί να προκαλεί κοινωνική αδεξιότητα και συναισθηματική ανωριμότητα ενώ τα παιχνίδια στις αλάνες έχουν μεταφερθεί στο Διαδίκτυο.
Μοναδικός ή πανομοιότυπος;
Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί τι σημαίνει εκπαίδευση. Προσπαθώ να μπω στη θέση ενός σημερινού παιδιού. Τι θα ήθελε από το σχολειό του; Τι είναι αυτό που θα το έκανε να ξυπνά με χαρά κάθε μέρα; Η απάντηση νομίζω ότι βρίσκεται στον ισορροπημένο συνδυασμό ανάμεσα σε χρήσιμες γνώσεις, αποτελεσματικές δεξιότητες, πανανθρώπινες αξίες και στάσεις ζωής.
Η ευκαιρία να γνωρίσω τον εαυτό μου. Η δυνατότητα να εξελίσσομαι διαρκώς, με βάση τις δικές μου ικανότητες. Η αναγνώριση της μοναδικότητάς μου. Η επίτευξη των δικών μου στόχων, και όχι των στόχων που η οικογένειά μου, οι δάσκαλοί μου και το περιβάλλον μου επιθυμούν εγώ να θέσω. Η χαρά να επικοινωνώ. Το πλεονέκτημα να μπορώ να προσαρμόζομαι σε κάθε νέο περιβάλλον, γνωστικά, κοινωνικά και πολιτισμικά. Η ικανότητα να γίνω παγκόσμιος πολίτης με ελληνική ταυτότητα. Μήπως αυτό πρέπει να είναι το σχολείο σήμερα;
Η χαρά της μάθησης μάς ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή. Από την πρώτη φορά που περπατήσαμε μόνοι μας, ντυθήκαμε χωρίς βοήθεια, φτιάξαμε ένα παζλ, σκαρφαλώσαμε σε ένα δέντρο, γράψαμε το όνομά μας, λύσαμε μια δύσκολη άσκηση, μέχρι την πρώτη φορά που κατακτήσαμε ένα σημαντικό για την πορεία μας εκπαιδευτικό στόχο, ολοκληρώσαμε μια ερευνητική εργασία, λάβαμε το πτυχίο μας, συνεργαστήκαμε και συμβάλαμε στο έργο μιας ομάδας, προσαρμοστήκαμε σε απαιτητικές συνθήκες και περιβάλλοντα, προσφέραμε στο συνάνθρωπο...
Το σχολείο λοιπόν, είναι -εξ ορισμού- η πηγή της μάθησης. Σήμερα όμως, το σχολικό μοντέλο έχει πάρει άλλη μορφή: από την παραδοσιακή δασκαλοκεντρική διδασκαλία σε μία πιο εξατομικευμένη, μαθητοκεντρική, διαδραστική και βιωματική προσέγγιση. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, ο εκπαιδευτικός παύει να είναι ο φορέας της γνώσης και γίνεται αρωγός. Παρατηρεί και συμβουλεύει τους μαθητές του ώστε να ανακαλύψουν τις ικανότητες του 21ου αιώνα, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν αναζήτηση, έρευνα, ανάπτυξη κριτικής σκέψης, αυτορρύθμιση, συνεργατικότητα, ψηφιακό γραμματισμό και ενσυναίσθηση. Μαθαίνει στα παιδιά πώς να μαθαίνουν.
Ίσως αυτή να είναι η πιο γνήσια χαρά και χρήσιμη γνώση που μπορεί ένα παιδί να αποκομίσει από το σχολείο του.
Σήμερα, που η πληροφορία φτάνει με το πάτημα ενός πλήκτρου στον υπολογιστή μας, η ανάγκη για καλλιέργεια γνωστικών δεξιοτήτων εμφανίζεται πιο επιτακτική από ποτέ. Η άμεση πρόσβαση στη γνώση μπορεί τελικά να αποτελεί κίβδηλο πλεονέκτημα: χωρίς κριτική σκέψη, συγκριτική ικανότητα, συνδυαστική σκέψη, δυνατότητα ανάκλησης γνώσεων, αυτή η ευκολία μετατρέπεται σε παγίδα.
Πάνω απ'όλα περιέργεια
Το ραγδαία εξελισσόμενο επαγγελματικό πλαίσιο στο οποίο καλούνται να ανταποκριθούν τα σημερινά παιδιά δε βασίζεται στη συσσώρευση τίτλων σπουδών και πιστοποιήσεων. Διπλώματα και μεταπτυχιακά αφθονούν. Οι κοινωνικές δεξιότητες λείπουν: συνεργατικότητα, επικοινωνία, αφοσίωση στον στόχο, αλληλεπίδραση, ομαδικό πνεύμα.
Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζεται και εφαρμόζει, χρόνια τώρα, στείρες πρακτικές, χωρίς φαντασία, αποκομμένες από τη σύγχρονη ζωή, πώς μπορεί ένα παιδί να προετοιμαστεί για τις κοινωνικές και επαγγελματικές προκλήσεις, χωρίς να χάσει τον ενθουσιασμό του και τη χαρά της μάθησης; Η απάντηση βρίσκεται στη λέξη «περιέργεια». Όσο το σχολείο προσφέρει ερεθίσματα, θέτει ερωτήματα, πυροδοτεί συζητήσεις, μέσα από δημιουργικές, ευχάριστες, χρήσιμες και αποτελεσματικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες, τόσο η περιέργεια -αυτή η κινητήρια δύναμη της γνώσης- θα ενεργοποιεί όλους εκείνους τους μηχανισμούς για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων.
Όσο το σχολείο αναγνωρίζει τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού, ανταποκρίνεται στις ανάγκες του και ενισχύει την αυτοεκτίμησή του, τόσο προκαλεί το ενδιαφέρον του παιδιού να αποκτήσει γνώσεις, να αναπτύξει δεξιότητες και να καλλιεργήσει αξίες.
Όσο το σχολείο προσαρμόζεται στη σύγχρονη εποχή τηρώντας το μέτρο και αναπτύσσοντας παράλληλα, τη δυναμικότητα του κάθε παιδιού, τόσο η προσαρμογή του σε νέες προκλήσεις θα γίνει πιο εύκολα.
Μέσα σε ένα τέτοιο σχολείο, βλέπω στα μάτια των παιδιών τη χαρά της μάθησης. Βλέπω καθημερινά να συντελείται ένα μικρό θαύμα, που ξεκινά από τα πρώτα δειλά τους βήματα στο νηπιαγωγείο, συνεχίζεται μέχρι την αποφοίτησή τους και διαρκεί όλη τους τη ζωή. Γιατί η μάθηση είναι άχρονη και διαχρονική.