Ήταν Παρασκευή, 12 Ιουνίου του 1981 όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις κινηματογραφικές οθόνες ένας αρχαιολόγος ονόματι Indiana Jones και προχθές Κυριακή, 12 Ιουνίου 2016 συμπληρώθηκαν 35 χρόνια από την πρεμιέρα του "Raiders Of The Lost Ark". Με αυτή την αφορμή ας κάνουμε ένα νοερό ταξίδι πίσω στο χρόνο για ένα γρήγορο και αποκαλυπτικό φροντιστήριο.
Η κεντρική ιδέα πίσω από το "Raiders Of The Lost Ark" παίδευε τον George Lucas από το 1973. Στα τέλη Μαΐου του 1977, και ενώ προσπαθούσε να ηρεμήσει από την επιτυχία του Star Wars (που είχε κάνει πρεμιέρα στις 25 του ίδιου μήνα), ο 33χρονος Lucas συνάντησε στη Χαβάη τον 31χρονο Steven Spielberg (που βρισκόταν σε ένα διάλειμμα της παραγωγής του "Close Encounters Of The Third Kind"). Εκεί ο Lucas έπεισε τον Spielberg να αναλάβει τα σκηνοθετικά ηνία του Indy. Αρχικά κανένα studio δεν ήθελε να αναλάβει την ταινία, κυρίως λόγω του εξωφρενικού (για την εποχή) προϋπολογισμού των 20 εκ. δολαρίων. Τελικά η Paramount έδωσε το πράσινο φως, έχοντας υπόσχεση από τον Lucas για μια πεντάδα ταινιών. Το "Raiders Of The Lost Ark" ξεκίνησε γυρίσματα στις 23 Ιουνίου του 1980 και κόστισε τελικά 18 εκ. δολάρια. Στην πρώτη της προβολή το 1981 η ταινία έκανε εισπράξεις 212 εκ. δολαρίων, διπλάσιες από τη δεύτερη ταινία της χρονιάς ("On Golden Pond"). Την επόμενη άνοιξη κέρδισε τέσσερα Oscar (και ένα ακόμα τιμητικό) από τις εννέα κατηγορίες όπου ήταν υποψήφια.
Οι «Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού» έκαναν πρεμιέρα στην Ελλάδα στις 18 Δεκεμβρίου του 1981. Σωστά διαβάσατε! Το ελληνικό κοινό συνάντησε τον Indiana Jones έξι (6) και κάτι μήνες μετά την πρεμιέρα της ταινίας στις ΗΠΑ. Σήμερα κάτι τέτοιο θεωρείται αδιανόητο με τις "day-and-date" πρεμιέρες να αποτελούν τον κανόνα για τα μεγάλα blockbuster. Ακόμα και μια «μικρή» καθυστέρηση έξι μόλις ημερών (όπως στην περίπτωση του "The Force Awakens") είναι ικανή να εξοργίσει τους fan που ανυπομονούν. Τα σύγχρονα "tentpole movies" (με προϋπολογισμό 250 εκ. δολαρίων αντί των ταπεινών 18 εκ. του "Raiders Of The Lost Ark"), ποντάρουν στην ταυτόχρονη παγκόσμια πρεμιέρα τους αφενός για την μεγιστοποίηση της προβολής στην κοινή γνώμη και αφετέρου για την ελαχιστοποίηση τυχόν απωλειών (από κακό word of mouth και την πειρατεία).
Πίσω όμως στο 1981 ο πλανήτης ήταν πολύ διαφορετικός και το «παγκόσμιο χωριό» υπήρχε μόνο στα βιβλία του Marshal Mc Luhan. Κάπως έτσι, τα νέα για μια κινηματογραφική επιτυχία στις ΗΠΑ διαδίδονταν με σχετικά αργό ρυθμό στον υπόλοιπο πλανήτη. Χωρίς internet, κοινωνικά δίκτυα, κινητά τηλέφωνα και δορυφορική τηλεόραση η ενημέρωση έφτανε με το σταγονόμετρο στην Ελλάδα (και άλλες ανάλογες χώρες) ως επί το πλείστον μέσω ξενόγλωσσων περιοδικών. Για να είμαστε ειλικρινείς, η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού σε κάθε χώρα ανέμενε τις νέες ταινίες ανάλογα με το πλάνο των παντοδύναμων γραφείων διανομής.
Ακόμα και αν το word of mouth έβρισκε τρόπο να διασχίσει τον Ατλαντικό, αυτό δεν είχε παρά ελάχιστη σημασία. 35 χρόνια πριν, το κοινό δεν είχε κανένα άλλο τρόπο για να δει μια κινηματογραφική ταινία παρά μόνο στη σκοτεινή αίθουσα. Αυτό που σήμερα λέμε home entertainment είχε γεννηθεί δειλά-δειλά το 1977, και μόλις στις αρχές των 80's τα studio δημιούργησαν τα αντίστοιχα τμήματα (κυκλοφορώντας κυρίως παλιότερες παραγωγές για ενοικίαση). Είναι χαρακτηριστικό ότι το "Raiders Of The Lost Ark" κυκλοφόρησε σε VHS, Beta και Laserdisc τοn Δεκέμβριο του 1983 με «χαμηλή» τιμή που αντιστοιχούσε σε περίπου 13 κινηματογραφικά εισιτήρια. Ήταν μια συνειδητή προσπάθεια της Paramount να ενθαρρύνει την αγορά ταινιών από το κοινό για τη δημιουργία ταινιοθήκης, παράλληλα με το ήδη ανερχόμενο δίκτυο ενοικιάσεων.
Επιστροφή στο 2016. Η πρόσβαση του κοινού στο κινηματογραφικό «προϊόν» έχει αλλάξει και κανένας δεν διανοείται να περιμένει έξι μήνες για να δει στο σινεμά μια πολυαναμενόμενη ταινία. Πλέον, τα trailer κάνουν πρεμιέρα στο youtube (συχνά πριν καν προβληθούν σε σκοτεινή αίθουσα), οι μεγάλες παραγωγές ξεκινούν να παίζονται σε όλο τον πλανήτη την ίδια εβδομάδα, καλές και κακές κριτικές (από επαγγελματίες κριτικούς αλλά και απλούς θεατές) ταξιδεύουν με ταχύτητα αστραπής.
Η μεγάλη μάχη πλέον δίνεται για το μέγεθος του theatrical window, του χρόνου που χρειάζεται ώστε μια ταινία να διατίθεται (νομίμως) για ενοικίαση/κατέβασμα/streaming. Οι 130 εβδομάδες αναμονής για ένα VHS του "Raiders Of The Lost Ark" (1981-1983), έγιναν 70 ("Jurassic Park", 1993), μειώθηκαν σε 23 ("The Lord of the Rings: The Return of the King", 2003) και πλέον μετά βίας φτάνουν τις 15 ("Guardians of the Galaxy", 2014).
Παράλληλα, κάποιοι ρομαντικοί θεατές δίνουν μια άλλη μάχη απέναντι σε spoilers και άλλα αποκαλυπτικά σχόλια, ώστε να μπορούν να βιώνουν απερίσπαστοι την κινηματογραφική εμπειρία μέσα στην αίθουσα. Η μάχη αυτή, όμως, μοιάζει στις μέρες μας καταδικασμένη, ιδίως για τις πιο δημοφιλείς και αναμενόμενες παραγωγές.
Το 2016 μοιάζει τόσο ριζικά διαφορετικό από το 1981 και το μόνο που παραμένει σταθερό είναι η λαχτάρα του κοινού να απολαμβάνει καλές ταινίες. Μόνο που τώρα πια μπορεί να επιλέξει να τις παρακολουθήσει σε οθόνες όλων των μεγεθών, ξεκινώντας από μια IMAX 50 μέτρων καταλήγοντας σε μια οθόνη κινητού με διαγώνιο μόλις 10 εκατοστών.
Του Θανάση Γεντίμη
Διαβάστε περισσότερα στη σελίδα του cinemanews.gr