Ο Δανός Υφυπουργός Εξωτερικών Jens Christensen, αρμόδιος για θέμα Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, σαφώς προβληματισμένος, γύρισε στον Έλληνα πρέσβη, Πεσμαζόγλου, και του λέει: «Έρπουσα γραφειοκρατία κατακτά σήμερα περισσότερο έδαφος. Αρκετοί διεθνείς υπάλληλοι υπό την ιδιότητα του τεχνοκρατικού καθίστανται υπερίσχυροι». Ήταν τον Μάιο του 1976, όταν η Ελλάδα ξεκινούσε την κούρσα της ένταξής της στην ΕΟΚ. Περίπου δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 1992 τα πράγματα θα γίνονταν ακόμα πιο σύνθετα. Στην μεταμόρφωσή της από Κοινότητα σε Ένωση, η Ευρώπη αποκτούσε μια οικονομίστικη λογική πλαισιωμένη από ένα αδιαπέραστο τεχνοκρατικό μανδύα που σκέπαζε την δημοκρατία.
Αν διαβάσει κανείς τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της εποχής εκείνης θα εντοπίσει μέσα πολλές φορές τις λέξεις «θλίψη» και «λύπη». Ο τότε πρόεδρος Egon KLEPSCH υπογράμμιζε τις ατέλειες, τις ανεπάρκειες και το δημοκρατικό έλλειμμα του Μάαστριχτ, ωστόσο θεωρούσε ότι ήταν στη σωστή κατεύθυνση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έπρεπε να περιμένει τη Συνθήκη της Λισαβόνας, πολλά χρόνια αργότερα, για να αποκτήσει κάπως περισσότερες εξουσίες. Στο report του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλούσε τα εθνικά κοινοβούλια «να υποχρεώσουν τις κυβερνήσεις τους να βελτιώσουν τις μεγαλύτερες ατέλειες του Μάαστριχτ όσο το δυνατόν συντομότερα». Πώς θα γινόταν άραγε αυτό; Η αντίφαση είναι ότι τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια σήμερα είναι ακόμα πιο αδύναμα.
Το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο (αυτό)καλούνταν να ενισχύσει τον ρόλο του απέναντι σε πολλές προκλήσεις, όπως η ισχύς της Επιτροπής, των Κρατών αλλά και των λόμπυ που ισχυροποιούνταν. Το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, για τον Αντώνη Παπαγιαννίδη, είναι το «δημοκρατικό πρόσχημα της Ε.Ε.» και «εκεί να δείτε πως τρέχει το λόμπυ». Ωστόσο το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο επηρεάζει τις εξελίξεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ισχυροποίησης των λόμπυ ήταν το πρόσφατο σκάνδαλο Dieselgate, ενδεικτικό του αρνητικού ρόλου των βιομηχανιών και ισχυρών ομάδων πίεσης στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Εμμανουέλα Δούση, η Ε.Ε δεν θα έπρεπε να στεγανοποιηθεί από αυτά τα πανίσχυρα λόμπυ. «Η συμμετοχή των ομάδων συμφερόντων στις διαβουλεύσεις που προηγούνται της υιοθέτησης μιας νομοθετικής πράξης ενισχύει την αποτελεσματικότητα, αλλά και την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει διότι σε πρώιμο στάδιο λαμβάνονται υπόψη οι ανησυχίες των ομάδων συμφερόντων στο σχεδιασμό μιας νομοθετικής πρότασης». Βέβαια, υποστηρίζεται ότι ακόμα και ένα ισχυρότερο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο δεν θα ενίσχυε τη δημοκρατία στην Ευρώπη.
Στη διελκυστίνδα των συμφερόντων, λόμπυ και τεχνοκρατών εμφανίζεται ένας στρατός ειδικών που προσεγγίζουν την Ε.Ε πολλές φορές με τέτοιο τρόπο που γίνεται ακόμα πιο σύνθετη.
Eurogroup: Νομιμοποιημένο ή όχι;
Τον Ιούνιο του 1998, στο ειδυλλιακό κάστρο (Château) του Senningen, στο Λουξεμβούργο, από αυτά που περιγράφονται στα παραμύθια, συνέβη κάτι για πρώτη φορά, που όμως δεν θα το βρείτε σε παραμύθια. Συγκεντρώθηκαν οι υπουργοί οικονομικών των χωρών που αποφάσισαν να υιοθετήσουν το κοινό νόμισμα, δηλαδή οι υπουργοί των χωρών της ευρωζώνης. Τέτοιες συναντήσεις θα γίνονταν συχνά, προκειμένου να διασφαλιστεί ο στενότερος συντονισμός των οικονομικών πολιτικών μεταξύ των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ αποβλέποντας πάντα σε «μια ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη». Σε αυτές τις συναντήσεις φιλοξενείται όμως, τόσο ο Επίτροπος για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις όσο και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Και έτσι γεννήθηκε το περιβόητο Eurogroup (ευρωομάδα).
Το Eurogroup βέβαια, δεν θεσμοθετήθηκε στο Μάαστριχτ, απλά η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος δημιούργησε την ανάγκη σύγκλισης τέτοιων συνεδριάσεων, τύπου Château του Senningen. Ωστόσο, ήρθε το 2007 για να σφηνωθεί στη Συνθήκη της Λισαβόνας, στο Πρωτόκολλο για την Ευρωομάδα ένα αρθράκι: «Οι Υπουργοί των κρατών μελών με νόμισμα το ευρώ πραγματοποιούν άτυπες συναντήσεις μεταξύ τους». Αυτή είναι η μοναδική «φορμαλιστική» υπόσταση της Ευρωομάδας. Η διατύπωση υποτυπώδους «θεσμοθέτησης» του Eurogroup στο σχετικό Πρωτόκολλο της ως «άτυπες συναντήσεις» προσδίδει, για πολλούς, μια αίσθηση «νομιμοποιημένης» παραβατικότητας της οποίας η λειτουργία βγάζει το κοινοτικό κεκτημένο από τα ρούχα του...