Τι αποκομίσαμε και τι μας άφησε να διαχειριστούμε αυτή η μεγάλη και ύψιστης σημασίας διοργάνωση;
Αυτόν τον Ιούνιο συμπληρώνεται ένα έτος από τη σύγκληση της Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας. Πέρσι τέτοιο καιρό περίπου ήταν που ξεκινούσαν οι εργασίες της Ειδικού χαρακτήρα Συνόδου στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης. Γεγονός, που ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν διαφωνίες, και μάλιστα έντονες, για τη σύγκληση και τη σκοπιμότητα αυτής της συνόδου, επιτέλους συγκροτήθηκε σε Σώμα! Έστω λαβωμένο. Πληγωμένο. Διχασμένο. Λειψό χωρίς όλα τα μέλη των Ορθοδόξων Εκκλησιών, αφού από τις 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, τελικά και εν μέσω σκληρού παρασκηνίου και διεργασιών πολιτικών και εκκλησιαστικών, συμμετείχαν μόνον οι δέκα Ορθόδοξες Εκκλησίες της καθ Υμάς Ανατολής. Έγινε η μεγάλη αρχή του διαλόγου. Του εσωτερικού διαλόγου στην Ορθοδοξία για όλα τα ζητήματα που αναγκαστικά ετέθησαν.
Αν και πέρα από τα όποια αρνητικά στοιχεία έχουν επισημανθεί από Πατριάρχες, ιεράρχες και επισκόπους, θεολόγους, αλλά και συνειδητοποιημένους Ορθόδοξους Χριστιανούς, και με τις αντιδράσεις να συνεχίζονται ασταμάτητα καθημερινά στους κόλπους της ανά τον κόσμο Ορθοδοξίας, υπάρχει κάτι που πρέπει να αναγνωριστεί από όλους και είναι ένα πραγματικά αδιαμφισβήτητο γεγονός.
Η επαναδραστηριοποίηση, η ανανέωση και ο αναβαπτισμός του Ιερού Συνοδικού Θεσμού σε πανορθόδοξο επίπεδο. Και ας μη συμμετείχαν όλες οι Εκκλησίες. Έγινε μια αρχή. Ετέθησαν προβλήματα και γεννήθηκαν άλλα. Σίγουρα κάπου στο βάθος, υπόγεια και ύπουλα υπάρχει αενάως -αλλά υπάρχει - η μεγάλη απειλή του εθνοφυλετισμού. Φαινόμενο που η Ορθοδοξία εν συνόδω το 1848 χαρακτήρισε αίρεση! Παρά τα όποια εμπόδια όμως συνήλθε, μετά από ένα αιώνα προετοιμασιών. Άλλοτε με πυρετώδεις ρυθμούς όπως τα τελευταία πέντε έτη και άλλοτε μετ' εμποδίων όπως συνέβη αρχικά κατά το πρώτο στάδιο.
Χύθηκε πολύ μελάνι, σε άρθρα, αναλύσεις, θεολογικές μελέτες, αλλά και στο διαδίκτυο υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία υπέρ και κατά της συνόδου. Υπερισχύουν βέβαια οι αρνητικές απόψεις και θέσεις. Μπορεί, αλλά το θετικό είναι ότι για πρώτη φορά μετά από πολλούς αιώνες, η ορθοδοξία είχε τη δυνατότητα να συνδιαλεχθεί. Να γνωριστούν Ιεράρχες της άπω ανατολής με εκείνους της ελληνόφωνης -στην πλειοψηφία τους- Ορθόδοξης διασποράς. Να βρεθούν, κατά την μακρά περίοδό της προετοιμασίας, πρόσωπο με πρόσωπο Ιεράρχες, από τη Ρωσία, την Ελλάδα, την Αμερική αλλά και την Αυστραλία. Τη Νέα Ζηλανδία. Το Βέλγιο, τη Ρώμη, την Αφρική. Ωστόσο αν ήθελε κάποιος όσο αμερόληπτα και αν μπορούσε να «ακτινογραφήσει» και να την σκιαγραφήσει, το γεγονός αυτό καθ' αυτό, συνοπτικά, θα μπορούσε να γίνει μόνο μέσα από κάποια συνοπτικά και περιεκτικά σε νόημα ερωτήματα και όχι ρητορικά.
-Ήταν μεγάλη Σύνοδος; Ήταν!
-Μπορεί να χαρακτηρισθεί ως Αγία; Η πλειοψηφία της παγκόσμια θεολογικής κοινότητας απαντά κατηγορηματικά όχι (!) και τούτο για πολλούς λόγους. Πρωτίστως και κυρίως γιατί καμία άλλη προηγούμενη Σύνοδος δεν αναγνώρισε στον Εαυτό της τέτοια υψηλή αναγνώριση. Αυτό γίνεται εκ των υστέρων από τον Λαό και το πλήρωμα της Εκκλησίας διαχρονικά από την αποδοχή ή όχι των αποτελεσμάτων κάθε συνόδου. Δεν είναι λίγοι οι Θεολόγοι αλλά και διακεκριμένοι Ιεράρχες που κάνουν λόγο ακόμα και για ύβρη το να χαρακτηρίζεις μια διοργάνωση που συμμετέχεις Αγία, επομένως αυτοχαρακτηρίζεις και τον εαυτόν σου Άγιο!
-Ένωσε ή δίχασε την Ορθοδοξία η σύγκληση αυτής της συγκεκριμένης Συνόδου; Τις απαντήσεις καλείται να τις δώσει πρωτίστως ο Πιστός Λαός, με την αποδοχή ή όχι. Εν συνεχεία, οι μοναχοί, οι μονές, οι κατά τόπους επίσκοποι και μητροπολίτες, η θεολογική κοινότητα μα πέρα και πάνω από όλα διαχρονικά ο ίδιος ο συνειδητοποιημένος Ορθόδοξος Λαός.
-Ήταν πανορθόδοξη; Όχι βέβαια αφού μετείχαν οι 10 από τις 14 Εκκλησίες και μάλιστα έλειπαν οι πολυπληθέστερες Εκκλησίες.
-Έλυσε ή δημιούργησε προβλήματα; Και εδώ η απάντηση είναι ξεκάθαρη: δημιούργησε παρά έλυσε. Ειδικά στο ζήτημα της διαποίμανσης των Ορθοδόξων της διασποράς αφού επέτεινε το καθεστώς της αβεβαιότητας με τον νεο-εισαχθέντα θεσμό των επισκοπικών συνελεύσεων. Θεσμός που στο σύνολο του κατά την περιγραφή του Αρχ. Αμερικής στην σχετική εισήγηση του απέτυχε. Οικτρά.
-Υπήρχε όντως αναγκαιότητα σύγκλησης μια Πανορθόδοξου Συνόδου; Υπήρχε! Έπρεπε να γίνει! Για να επαναδραστηριοποιηθεί ο Μέγας Συνοδικός Θεσμός στην Πανορθόδοξη Οικουμενική του διάσταση που είχε για πολλούς αιώνες ατονίσει.
-Εξέτασε δογματικά ή θεολογικά ζητήματα που ίσως εκκρεμούν; Κατηγορηματικά όχι! Κανένα! Αντιθέτως δημιούργησε πολλά και δυσεπίλυτα προβλήματα.
-Υπήρχαν άλλα, μεγάλα και μάλιστα καυτά ζητήματα που έπρεπε να τεθούν, όπως αυτά της βιοηθικής ή της καύσης των νεκρών ή άλλα θεολογικής σημασίας, που όφειλε πρωτίστως με αυτά να ασχοληθεί και να πάρει θέση; Υπήρχαν. Πολλά!
-Δημιούργησε νέα προβλήματα, και πολλά και ποικίλα ζητήματα και μάλιστα θεολογικής, και κατ' επέκταση δογματικής φύσεως θέματα, όπως αυτό που εμμέσως (πλην σαφώς, αλλά πλέον τίθεται) αφορά στο αν και κατά πόσον οι άλλες ιστορικές Χριστιανικες Κοινότητες και Ομολογίες είναι Εκκλησίες ή όχι
-Οι αντιδράσεις οφείλονται μόνο στους «ζηλωτές» υπέρ και super Ορθόδοξους μόνον; Όχι βέβαια! Οι σοβαρές και νηφάλιες φωνές ξεχωρίζουν από τους φωνασκούντες και αλαλάζοντες.
-Τελικά η όλη διοργάνωση -που είναι ένα άλλο καθαρά τεχνικό ζήτημα - πέτυχε;
-Υπάρχουν νικητές και ηττημένοι; Υπάρχουν και νικητές και χαμένοι.
Το μείζον όμως ερώτημα που τίθεται πρώτο από όλα, και πέρα και πάνω από όλα, είναι αν αυτή η προσπάθεια της σύγκλησης της Συνόδου ένωσε ή δίχασε την Ορθοδοξία.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ούτε απλή ούτε μονολεκτική. Είναι σύνθετη. Και σίγουρα την απάντηση σε βάθος χρόνου θα την δώσει ο ίδιος ο πιστός δρων και ενεργών συνειδητοποιημένος Πιστός Λαός. Το ίδιο το Ποίμνιο. Τι και αν συγκροτήθηκε από πέντε Πατριαρχεία και πέντε Αυτοκέφαλες Εκκλησίες (και ας έλειπαν τέσσερις μεγάλες και πολυάριθμες Εκκλησίες); Και όλες οι Εκκλησίες να ήταν, αν ο Πιστός Λαός δεν την αποδεχθεί, πρώτα από όλα ως Σύνοδο νόμιμη, εκκλησιολογικά και θεολογικά, και εν συνεχεία αν δεν εγκολπωθεί τα κείμενα της ως διδάγματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, θα μείνουν απλά κείμενα. Κενά περιεχομένου και Ουσίας.