Εύλογα, το προηγούμενο κείμενο (Η ασφαλιστική νύφη), δημιούργησε πιθανότατα απορίες, αναφορικά με το κατά πόσο τα νούμερα των ελλειμμάτων είναι τόσο μεγάλα και ανησυχητικά. Είναι γεγονός, πως όταν κάτι είναι «σοκαριστικό», σαν άμυνα ο ανθρώπινος οργανισμός, έχει την τάση της απόρριψης (επιλεκτική όραση / ακοή / μνήμη). Δυστυχώς όμως, τα νούμερα είναι πραγματικά. Χωρίς χρονοτριβή, ας δούμε τη βασική τους ανάλυση, προσπαθώντας να αποφύγουμε όσο γίνεται δύσκολους τεχνικούς όρους, καθώς σκοπός μας δεν είναι να αποπροσανατολίσουμε τη συζήτηση, αλλά να τη διευκολύνουμε.
Αναγκαστικά, θα ξεκινήσουμε τεχνικά, εξηγώντας με απλά λόγια τι είναι μια αναλογιστική μελέτη και τι υπολογίζει. Όλοι μας «γνωρίζουμε» το λογιστικό ισοζύγιο: σε γενικές γραμμές έσοδα-έξοδα για 1 έτος, π.χ. για το 2016. Κάθε χρόνο, το λογιστικό ισοζύγιο βγάζει ένα αποτέλεσμα, θετικό ή αρνητικό, πλεόνασμα ή έλλειμμα για την όποια εταιρία. Το αναλογιστικό ισοζύγιο είναι για 50 έτη με προβολή στο μέλλον- 50 λογιστικά ισοζύγια, συμπυκνωμένα σε ένα - σήμερα. Είναι λοιπόν μια φωτογραφία του μέλλοντος, σήμερα, για την κατάσταση ενός ασφαλιστικού ταμείου, ενός φορέα ασφάλισης.
Ως ενεργητικό έχουμε τα έσοδα από τις ασφαλιστικές εισφορές, που θα πληρώσει η παρούσα γενιά ασφαλισμένων (εμείς που δουλεύουμε σήμερα), τα αντίστοιχα έσοδα από τις εισφορές που θα πληρώσει η μελλοντική γενιά ασφαλισμένων (αυτοί που θα έρθουν για να μας αντικαταστήσουν), τυχόν άλλα έσοδα (βλέπε παλαιότερα κοινωνικούς πόρους κλπ) και την περιουσία μας.
Ως παθητικό έχουμε τα έξοδα από τις ασφαλιστικές παροχές που θα καταβάλλει το Ταμείο στην παρούσα και μελλοντική γενιά ασφαλισμένων (συντάξεις, εφάπαξ, υγεία κ.λπ., ανάλογα την περίπτωση), σαφέστατα την παροχή που χρωστάμε στους ήδη συνταξιούχους (μέχρι αυτοί να αποδημήσουν εις Κύριον) και τα λειτουργικά έξοδα του φορέα.
Όλα τα άνωθεν στοιχεία λοιπόν, τα «φέρνουμε» (σε παρούσες αξίες) στο σήμερα και τα συγκρίνουμε. Αν το ενεργητικό είναι μικρότερο από το παθητικό, έχουμε αναλογιστικό έλλειμμα και το αντίστροφο.
Η προβολή αυτή, γίνεται με βάση τη διεθνή αναλογιστική πρακτική για τα επόμενα 50 έτη (50 έτη γιατί εξετάζεται αν διασφαλίζονται τα ασφαλιστικά δικαιώματα, όχι μόνο της παρούσας γενιάς ασφαλισμένων, αλλά και των νέων γενεών).
Η ανάλυση που ακολουθεί αναφέρεται μόνο στην κύρια και επικουρική σύνταξη.
Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη «νύφη», οι ετήσιες ασφαλιστικές εισφορές που εισπράττει το κράτος (από τους ασφαλισμένους, χωρίς την τριμερή χρηματοδότηση), για κύρια και επικουρική είναι 13 δισ. € και το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης των αντίστοιχων συντάξεων είναι για το 2015 29,7 δισ. €. (πηγή: Σ. Ρομπόλης - Β. Μπέτσης, Η Οδύσσεια του Ασφαλιστικού: Αποδιάρθρωση, Σύγκρουση των Γενεών και μια Λύση, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2016). Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος, όσον αφορά την είσπραξη εισφορών, το 2008 η είσπραξη ανέρχονταν περίπου στα 17 δισ. € (χάθηκαν περίπου 4 δισ. λόγω της ανεργίας, κάτι που δείχνει ότι ούτε η μείωση της ανεργίας λύνει οριστικά το όποιο πρόβλημα).
Επιπλέον, λόγω του δημογραφικού προβλήματος, της γήρανσης του πληθυσμού (πηγή: OECD, Ageing Report 2015), αναμένεται αυτό το ετήσιο χάσμα/έλλειμμα που αναφέρθηκε για το 2015, να μεγαλώνει και να φθάνει σε επίπεδα των 25-30 δισ. € το έτος (!!!), καθώς ο ρυθμός αύξησης συνταξιοδοτήσεων θα είναι όλο και μεγαλύτερος τα επόμενα χρόνια (φαινόμενο baby booming, που θα εκδηλωθεί στη δεκαετία του 2020-2030), χωρίς να μεγαλώνει ο ενεργός πληθυσμός που εργάζεται και προσφέρει εισφορές στο σύστημα.
Επιστρέφοντας, αν φέρουμε σε σημερινές αξίες τις εισφορές που πρόκειται να εισπράξει το ασφαλιστικό σύστημα και αφαιρέσουμε τις παροχές για κύρια και επικουρική σύνταξη που έχει υποσχεθεί το κράτος να καταβάλει, τότε προκύπτει το αναλογιστικό έλλειμμα των 800 δισ. €. Δηλαδή έχουμε χονδρικά ένα ετήσιο έλλειμμα της τάξης των 17 δισ. που πρέπει να καταβληθεί. Από ποιον όμως; Από το κράτος και τις επόμενες γενιές προφανώς (σύγκρουση των γενεών). Αν προσθέσουμε και το εφάπαξ και την υγεία, που αφήσαμε εκτός εξίσωσης, φθάνουμε σε ακόμα μεγαλύτερα νούμερα, που δύσκολα τα πιστεύουμε όταν το διαβάζουμε...
Για αυτό λοιπόν στο προηγούμενο κείμενο, γράψαμε:
«Τι θα έπρεπε να έχουμε σήμερα σαν περιουσία, για να εξυπηρετήσουμε τις άνωθεν ανάγκες», δίνοντας στο ασφαλιστικό τον τίτλο της ακριβότερης νύφης στον κόσμο.
Όσον αφορά, την «απόδοση» που έχει η «επένδυση» σε σύνταξη, για την οποία είχαμε αναφέρει ότι υπάρχουν περιπτώσεις που φθάνει το 10% (και ακόμα χειρότερα θα προσθέσω), αρκεί να γίνει η άσκηση για κάποιον «παλαιό» (προ του 1993, νόμος Σιούφα) ασφαλισμένο και θα δει σε πολλές περιπτώσεις ότι ήταν τόσο μεγάλη η αναπλήρωση π.χ. για τις επικουρικές συντάξεις, που για να ισούται η παρούσα αξία των εισφορών που έδωσε στην εργασιακή του «ζωή» (δηλαδή για 25-30-35 χρόνια, μέχρι να βγει στη σύνταξη - πρόωρα συνήθως), με την παρούσα αξία των παροχών μέχρι να πεθάνει (δηλαδή για να παίρνει σύνταξη από τα 45-50-55 έτη του, μέχρι τα 85-90), αυτές οι εισφορές θα έπρεπε να τοκίζονται κάθε χρόνο με 10%...
Το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που πρόσφατα ψηφίστηκε δε λύνει το ασφαλιστικό μας πρόβλημα (είναι καθαρά εισπρακτικό-φορολογικό, οι νέοι θα πληρώνουν όλο και περισσότερες εισφορές για να λάβουν όλο και μικρότερες συντάξεις), το ξανατονίζω, είναι θέμα χρόνου να έρθει το «νέο» ασφαλιστικό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι όσο καθυστερούμε τη λύση που θα δοθεί από κοινού από όλες τις γενιές, τόσο μεγαλώνουμε το πρόβλημα μας.