Στις μέρες μας, η έννοια της πολιτικής και η ιδιότητα του πολιτικού-εκπροσώπου οδηγούνται στο να χάνουν όλο και περισσότερο την αξία και το κύρος που έχουν στο κοινωνικό σύνολο. Η καθημερινή «αιμμοραγία» των δομών και των θεσμών της πολιτείας σε συνδυασμό με την απουσία ενός αντικειμενικού και ρεαλιστικού στρατηγικού σχεδίου με βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, δείχνουν να απαξιώνουν όλο και περισσότερο την λειτουργία και τους σκοπούς της.
Ταυτοχρόνως, οι πολίτες στην ίδια κατεύθυνση, ως φορείς του εκλογικού δικαιώματος που επιτρέπει την νομιμοποίηση της εκάστοτε κυβέρνησης και με την απελπισία να κυριαρχεί στην ήδη κατακρεουργημένη ψυχολογία τους, απελαύνουν το δικαίωμα αυτό, με επιχείρημα το πολιτικό αδιέξοδο και την αδυναμία των υπαρχουσών πολιτικών δυνάμεων να το αναστρέψουν. Χαρακτηρισμοί τύπου «κλέφτες, συμφεροντολόγοι, λαμόγια», αποτελούν τεκμήριο για την δυσχερέστατη άποψη που έχει το κοινωνικό σύνολο για τους πολιτευτές, ενώ η κατά μεγάλο ποσοστό αδυναμία εκπλήρωσης των προεκλογικών υποσχέσεων και η επαναλαμβανόμενη ανικανότητα για εθνική συννενόηση από τις κομματικές δυνάμεις τείνουν να ενισχύουν την άποψη αυτή.
Η ευθύνη όμως ανήκει μόνο στους μεταπολιτευτικά διαδοχικούς κυβερνώντες; Ο γερμανός φιλόσοφος Βέρνερ Γιαίγκερ, εμφανώς επηρεασμένος από την Πλάτωνος Πολιτεία, υποστήριξε ότι «ο μεν άνθρωπος είναι μια πολιτεία εν σμικρύνσει, η δε πολιτεία ένας άνθρωπος εν μεγενθύσει». Με άλλα λόγια το άτομο είναι μόριο της πολιτείας και η πολιτεία σύστημα ζωής των πολιτών της. Η σύνδεση μεταξύ πολιτείας και πολιτών είναι άρρηκτη και το «μέρος» ορίζει το «όλον» και αντίστροφα. Επομένως, προτού σπεύσουμε να επισύρουμε ευθύνες στους παλαιούς και τωρινούς κυβερνώντες για την σημερινή θεσμική και κοινωνική παρακμή, ας ξεκινήσουμε με εμάς. Κανένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να περικλείει στο εσωτερικό του την αρχή της δικαιοσύνης, της ηθικής, της αξιοκρατίας αν την ίδια στιγμή οι πολίτες δεν εμφορούνται από αυτές τις αρχές.
Προκειμένου να γίνει κατανοητή η παραπάνω άποψη, θα χρησιμοποιήσω το παράδειγμα του πελατειακού κράτους. Οι περισσότεροι πλέον εκτιμούν ότι το υπερπληθές δημόσιο ήταν -και ακόμη σε κάποιες περιπτώσεις είναι- μία μάστιγα για την πολιτεία. Οι διορισμοί, όπως αποδείχτηκε, βασίζονταν σε μεγάλο ποσοστό στις ανταλλακτικές σχέσεις μεταξύ πολιτών και επίδοξων βουλευτών με σκοπό αμφότεροι το κέρδος (εξαγορά ψήφου με την εύρεση εργασίας). Αυτό που πολλοί ξεχνούν ή προτιμούν να το κάνουν είναι ότι πολλάκις οι ίδιοι οι πολίτες ήταν αυτοί που προσέγγιζαν τους βουλευτές με σκοπό κάποιον διορισμό. Συνεπώς, σε καμία περίπτωση οι κυβερνώντες με τους κυβερνώμενους δεν φέρουν τις ίδιες ευθύνες για την τωρινή κατάσταση, αλλά η αποποίηση ευθυνών και η μη αυτοκριτική και από τις δύο πλευρές μόνο κακό μπορεί να κάνουν.
Για την μεταβολή αυτής της κατάστασης και την δημιουργία μιας νέας πορείας προς την ανάπτυξη, είναι αναγκαίες κάποιες αλλαγές. Η διάδοση του πολιτικού πολιτισμού σε συνάρτηση με την διαιώνιση μιας υπερατομικής ηθικής αντίληψης που να επεκτείνεται σε όλες τις δομές της κοινωνίας θα οδηγήσει κατ'αρχήν στην πολιτική ενεργοποίηση της πλειοψηφίας των πολιτών. Αυτή η ενεργοποίηση μπορεί να μεταφραστεί είτε σε ενασχόληση με τα «κοινά», είτε σε πολιτική ευαισθητοποίηση με την νομιμοποίηση κυβερνήσεων που έχουν σκοπό την έκφραση συλλογικού συμφέροντος και την θεσμοθέτηση νομοσχεδίων με αμερόληπτη διάσταση και ανιδιοτελή κίνητρα.
Κανένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να περικλείει στο εσωτερικό του την αρχή της δικαιοσύνης, της ηθικής, της αξιοκρατίας αν την ίδια στιγμή οι πολίτες δεν εμφορούνται από αυτές τις αρχές.
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η ρεαλιστική προσέγγιση στην αντιμετώπιση εσωτερικών προβλημάτων και κινδύνων, παραγκωνίζει την έννοια της ηθικής στην πολιτική. Η αρχή της αναγκαιότητας, σύμφωνα με την οποία η κάθε κυβερνητική εξουσία προσαρμόζεται στα δεδομένα της πραγματικότητας και πράττει αναλόγως, φαίνεται να είναι περισσότερο ακριβής και αποτελεσματική αλλά και δεκτική στο κοινωνικό σύνολο. Ενίοτε, πολλοί πολίτες φωνάζουν «μπουχτίσαμε από λόγια, θέλουμε πράξεις» , υποστηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ανάγκη λήψης αποτελασματικών μέτρων και όχι τις ηθικού τύπου αξιολογήσεις. Μέτρα τα οποία θα προέλθουν μέσα από την δημόσια συζήτηση, την πρόταση και αντιπρόταση μεταρρυθμίσεων που βασίζονται σε λογικά επιχειρήματα και από ομόφωνες από τις κομματικές δυνάμεις αποφάσεις. Οι αποφάσεις οφείλουν να είναι τόσο λογικές όσο και ανθρωποκεντρικές, καθώς το συλλογικό συμφέρον έρχεται πάντοτε σε συνάρτηση «με το λιγότερο κακό» για την κοινωνία.