Έληξε την 31 Οκτωβρίου 2015 το ιδιότυπο πλέγμα προστασίας των οφειλετών που επιβλήθηκε λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, των γνωστών capital controls και πλέον επιτρέπονται οι κάθε είδους πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης, όπως κατασχέσεις και πλειστηριασμοί στην ακίνητη και κινητή περιουσία των οφειλετών, εξώσεις, κατασχεσεις εις χείρας τρίτων, κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών. Επιπλέον, άνοιξε και ο δρόμος για κατασχέσεις υπέρ του Δημοσίου και των ασφαλιστικών ταμείων στην ακίνητη και κινητή περιουσία των οφειλετών καθώς και των μισθοδοτικών και συνταξιοδοτικών τραπεζικών λογαριασμών, το ακατάσχετο όριο των οποίων ανέρχεται σε 1.000 ευρώ.
Μέσα σ΄ αυτό το πλαίσιο η ανυπαρξία νομοθετικής διάταξης που να προστατεύει την πρώτη κατοικία απειλεί να επιφέρει πλήγμα στην κοινωνική συνοχή σε μια χρονική στιγμή που τα «κόκκινα» δάνεια έχουν εκτιναχθεί στο ιλιγγιώδες ποσοστό 52% του συνολικού χαρτοφυλακίου χορηγήσεων. Η μόνη προστασία των δανειοληπτών παρέχεται μόνο κατά την διαδικασία που προβλέπει ο νόμος για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, ο γνωστός «νόμος Κατσέλη» που με την τελευταία τροποποίηση του εντάσσονται και τα χρέη στο Δημόσιο, στα ασφαλιστικά ταμεία και στους ΟΤΑ. Ωστόσο για όσους δεν πληρούν τα κριτήρια υπαγωγής σ΄ αυτόν, προστασία τυπικά δεν υφίσταται.
Οι δανειολήπτες επαφίενται πλέον στην ανακοίνωση της 21 Ιουλίου 2015 από την Ελληνική Ένωση Τραπεζών ότι «οι τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα θα συνεχίσουν, μέχρι τέλους του τρέχοντος έτους, να παρέχουν προστασία της πρώτης κατοικίας των δανειοληπτών με βάση το προϊσχύσαν νομοθετικό πλαίσιο», το νόμο Χατζηδάκη, βάσει του οποίου προβλεπόταν προστασία χωρίς δικαστική ρύθμιση χρεών με βάση συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια και αξία ακίνητης περιουσίας που ίσχυε έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014 και εξακολούθησε άτυπα, χωρις νομοθετική παρέμβαση, να ισχύει, κατόπιν συμφωνίας της τότε κυβέρνησης με τα πιστωτικά ιδρύματα.
Προσεγγίζοντας την φημολογία της προώθησης των τεσσάρων σεναρίων που προωθούνται από τις τράπεζες για την επίλυση του προβλήματος για την επίτευξη καταβολής μικρότερης δόσης, αναμφίβολα δημιουργούνται σοβαρές επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα τους.
Συγκεκριμένα, στα πλαίσια του σεναρίου της ανταλλαγής της υφιστάμενης οικίας με μικρότερης αξίας θα πρέπει να ληφθεί οπωσδήποτε υπόψη η σύνθεση της οικογενειακής κατάστασης του δανειολήπτη, διότι μια οικογένεια λ.χ. με τρία μέλη που διαβιώνει σε μια οικία 100 τ.μ. σαφώς και δεν μπορεί να μετακινηθεί σε οικία 50 ή 60 τ.μ. Ως εκ τούτου, η λύση αυτή είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα σε μια χρονική στιγμή που οι καταστάσεις πιέζουν και σαφώς θα επιφέρει μια είδους εσωτερική «μετανάστευση» λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των εκατοντάδων χιλιάδων δανειοληπτών.
Το σενάριο της επέκτασης του δανείου έως και τα 80 χρόνια με διαχωρισμό του δανείου σε δύο μέρη σαφώς και θα επιφέρει την μείωση της δόσης, ωστόσο ο οφειλέτης για ολόκληρη τη ζωή του θα έχει οφειλές και αφετέρου δεν θα έχει νόημα να αποπληρώσει μια απαξιωμένη μετά από την πάροδο τόσων ετών ακίνητη περιουσία.
Το σενάριο της επιβολής ρήτρας κληρονομικότητας απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη των κληρονόμων, οι οποίοι στην ουσία θα παραιτηθούν από το δικαίωμα αποποίησης της κληρονομίας. Αυτό είναι νομικά ανεφάρμοστο, διότι δεν δύναται να γίνει παραίτηση από δικαίωμα που δεν έχει γεννηθεί .
Τέλος το σενάριο της καταβολής ενοικίου αντί δόσης που θα επιτρέπει στους δανειoλήπτες αφού μεταβιβάσουν την οικία τους στην τράπεζα να διαμένουν σ΄αυτή έναντι μισθώματος δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό για την αποτελεσματικότητα του σεναρίου αυτού λαμβάνοντας υπόψη, ότι οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί κατά 40 με 50% και ως εκ τούτου τα οφειλόμενα ποσά των δανείων δεν δύναται ν' αποπληρωθούν με συνέπεια να απομένει κάποιο ανεξόφλητο υπόλοιπο. Στην περίπτωση αυτή ο δανειολήπτης θα πρέπει εκτός του ποσού του μισθώματος λόγω της χρήσης του ακινήτου να καταβάλει και κάποιο ποσό για την εξόφληση του εναπομείναντος υπολοίπου, γεγονός πολύ αμφίβολο με τις παρούσες συνθήκες που αφενός τα εισοδήματα έχουν συρρικνωθεί κατά 40% και αφετέρου η επιβολή φόρων και εισφορών έχουν απομειώσει την εισοδηματική δυνατότητα κατά 60% σύμφωνα με τις πρόσφατες διαπιστώσεις του ΣΕΒ .
Ως εκ τούτων μια ρεαλιστική αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων δανείων» που θα ενεργοποιούσε την συντριπτική πλειοψηφία αυτών θα ήταν η ρύθμισή τους με βάση την πραγματική δυνατότητα των δανειοληπτών, ως προς την καταβολή των δόσεων, ίσως και με επιβολή ρήτρας έκπτωσης από κάθε προστασία σε περίπτωση απόκρυψης αυτών που θα επιφέρει την άμεση εκποίηση της περιουσίας τους καθώς και με επιβολή ρήτρας υποχρεωτικής γνωστοποίησης της όποιας αναπροσαρμογής των εισοδημάτων τους στο μέλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι το 70% των ρυθμίσεων των δανείων δεν έχουν τηρηθεί και απαιτείται εκ νέου διαχείριση των δανειακών υποχρεωσεων των οφειλετών. Μόνο κατ' αυτό τον τρόπο η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών που δρομολογήθηκε θα είναι η τελευταία.