H φτώχεια είναι η διαχρονική πληγή της ανθρωπότητας. Μία πληγή, που συνδέεται με την αδικία, μία πληγή που παράγει αρρώστια, φόβο και άγνοια. Η πληγή αυτή, εξακολουθεί να ανακόπτει την εξέλιξη της ανθρωπότητας, σε μία εποχή που σηματοδοτείται από τις βαθιές αντιφάσεις της.
Γιατί, ζούμε σε μία εποχή μεγάλων προσδοκιών και μεγάλων φόβων. Σε μία ιστορική περίοδο, που η ελπίδα και η απειλή δεν έχουν όρια. Από την μία πλευρά, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει, ότι υπάρχουν τάσεις στον σύγχρονο πολιτισμό που δείχνουν προς την πρόοδο.
Οι μικρές, αλλά, πολλές τώρα τελευταία, νίκες που σημειώνει η διεθνής επιστημονική και ιατρική κοινότητα κατά της αρρώστιας, του γήρατος και του θανάτου, είναι ίσως το πιο ελπιδοφόρο μήνυμα. Δεν υπάρχει, ούτε μία χώρα στον πλανήτη, που να μην έχει βελτιώσει σε σχέση με τον 20ό αιώνα, τα ποσοστά της σε σχέση με την παιδική θνησιμότητα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μεταξύ του 1990 και του 2010 το ποσοστό των παιδιών που πεθαίνουν πριν τα πέμπτα τους γενέθλια έχει πέσει στο μισό. Την ίδια στιγμή, σε σχέση με το ιστορικό παρελθόν, η εποχή μας έχει καταφέρει σημαντικά άλματα στον αγώνα κατά της φτώχειας.
Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο έχουμε τα χαμηλότερα ποσοστά φτώχειας σε σχέση με οποιαδήποτε περίοδο στην ιστορία. Το ίδιο ισχύει και για την ειρήνη και την σταθερότητα. Εάν για λίγο, αφήσουμε στην άκρη, τις επικίνδυνες εξελίξεις στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, στην περιφέρεια μας, η εποχή μας είναι πέρα από κάθε αμφιβολία η πιο ειρηνική περίοδος στην ανθρώπινη ιστορία.
Μία ιστορική περίοδος, όπου η διαλεκτική μεταξύ της τεχνολογικής προόδου και της διάδοσης της δημοκρατίας έχει μειώσει αποφασιστικά τους πολέμους μεταξύ κρατών, τις διακρίσεις, την βία και το έγκλημα. Στην εποχή μας, τα μη δημοκρατικά πολιτεύματα είναι η εξαίρεση, τα κάθε είδους άπαρχαϊντ ανήκουν στο παρελθόν και νέες δυνάμεις από τον αναπτυσσόμενο κόσμο έρχονται για να διεκδικήσουν μερίδιο από τον παραγόμενο παγκόσμιο πλούτο.
Είμαστε όμως, ικανοποιημένοι από τον κόσμο μας; Νιώθουμε ασφαλείς; Είμαστε περήφανοι για τις κοινωνίες που θα κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας; H απάντηση είναι ένα εμφατικό όχι! Είναι όχι, γιατί απλά το μέτρο της προόδου, δεν μπορεί να είναι η σύγκριση με το παρελθόν, αλλά, η απόσταση από αυτό που μπορούμε να πετύχουμε στο παρόν και το μέλλον.
Προέρχομαι από τον χώρο του αθλητισμού και έχω αφιερώσει την ζωή μου στη διάδοση των παιδευτικών αξιών του Ολυμπισμού. Είναι προσωπικός στόχος ζωής η ενεργοποίηση των Ολυμπιακών ιδανικών για τη μετεξέλιξη των κοινωνιών μας, σε πιο ανθρωποκεντρικά και συνεκτικά σύνολα.
Γνωρίζω, ότι όταν αθλητής αγωνίζεται για να ξεπεράσει τον εαυτό του, δεν κοιτάει πίσω, αλλά, μόνο μπροστά. Γιατί συνεπώς η ανθρωπότητα να νιώθει ικανοποιημένη παρατηρώντας απλώς την βελτίωση σε σχέση με το παρελθόν; Γιατί δεν συγκρινόμαστε με αυτό, που θα μπορούσαμε να πετύχουμε;
Πως μπορούμε να μιλάμε για το θαύμα της τεχνολογίας και τον θρίαμβο της δημοκρατίας, όταν, σύμφωνα με την UNICEF 22,000 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα σε συνθήκες φτώχειας, 14% των ανθρώπων στη γη, ζουν με λιγότερα από $1,25. Το 13 % της ανθρωπότητας είναι υποσιτιζόμενο. Περισσότεροι από 3 δισ. άνθρωποι, δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, το ¼ των ανθρώπων, περίπου 1,6 δισ. άνθρωποι, ζουν χωρίς ηλεκτρισμό.
Πως μπορούμε συνεπώς να μιλάμε για τα επιτεύγματα του 21ου αιώνα, όταν το πλουσιότερο 1% της ανθρωπότητας κατέχει το 48% του παγκόσμιου πλούτου το 2014 και υπολογίζεται, ότι το 2016 το ποσοστό αυτό θα αγγίξει το 50%;
Πως μπορούμε να μιλάμε για πρόοδο, όταν η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να θεμελιώσει μία βιώσιμη λύση στον Συριακό εμφύλιο πόλεμο, όταν χιλιάδες Αϋλάν περιμένουν φοβισμένοι να περάσουν το Αιγαίο. Όταν οι πολιτισμοί του κόσμου συγκρούονται με μεσαιωνικό μένος, μέσα στις πόλεις μας και με εμφυλίους πολέμους.
Είναι βέβαιο, ότι πρέπει να κάνουμε πιο πολλά. Είναι επίσης βέβαιο, ότι εάν δεν αλλάξουμε πορεία, εάν συνεχίσουμε με την ίδια ανεξέλεγκτη ταχύτητα, θα έχουμε την μοίρα του Τιτανικού.
Τη μοίρα που προκαλεί η τυφλή πίστη στην υλική και τεχνολογική πρόοδο. Τη μοίρα, που προκαλείται κάθε φορά που οι ηγέτες του κόσμου βλέπουν μόνο την κορυφή και όχι την βάση της πραγματικότητας. Για την ανθρωπότητα, στις αρχές του 21ου αιώνα, η κορυφή του παγόβουνου είναι η μονοδιάστατη προσήλωση στους «ευημερούντες αριθμούς».
Η τυφλή προσήλωση, στον πολιτισμό της καινοτομίας, στον φορμαλισμό των δημοκρατιών μας, και στην αντίληψη, ότι η λειτουργικότητα προηγείται της ηθικής ουσίας.
Εν ονόματι της αληθινής προόδου, οφείλουμε, ως διεθνής κοινότητα ελεύθερων πολιτών να συνειδητοποιήσουμε, ότι κάτω από την κορυφή του παγόβουνου βρίσκεται ένας κόσμος όπου, κυριαρχεί η αδικία, η σύγκρουση και η δυστυχία. Ένας κόσμος, όπου το ένα μισό ζηλεύει το άλλο μισό. Ένας κόσμος όπου εξελίσσεται μία επικίνδυνη σχέση ανάμεσα στην περιβαλλοντική υποβάθμιση, την φτώχεια και την μετανάστευση.
Από την ομιλία της Κατερίνας Παναγοπούλου
Σε αυτό τον κόσμο, όπου τα σύνορα στην επικοινωνία καταρρέουν κάθε μέρα, υπάρχουν πιο πολλά κινητά τηλέφωνα από τουαλέτες. Τα παιδιά μας ζουν με την ψηφιακή εξάρτηση, ενώ η κατάθλιψη εξελίσσεται σε επιδημία της εποχής, με περισσότερους από 350 εκατομμύρια πάσχοντες παγκοσμίως.
Είναι ζωτική ανάγκη να αλλάξουμε πλεύση, να αλλάξουμε νοοτροπίες. Να δώσουμε στρατηγική έμφαση στην αντιμετώπιση των κρίσεων που αναπτύσσονται ραγδαία στην βάση του παγόβουνου.
Να συνειδητοποιήσουν όλοι όσοι ζουν στην κορυφή του παγόβουνου, ότι η προσωπική και η συλλογική τους μοίρα εξαρτάται, άμεσα, από αυτούς που υποφέρουν στην βάση. Να ενισχύσουμε όλοι, ο καθένας από τη δική του θέση, το έργο των διεθνών οργανισμών που αγωνίζονται για την αντιμετώπιση των μεγάλων και μικρών παγκόσμιων κρίσεων της εποχής μας.
Ένας από αυτούς τους «Οργανισμούς» είναι και το Παγκόσμιο Αθλητικό Κίνημα. Το Κίνημα, που ορίζεται από την προσήλωσή του στις Ολυμπιακές αξίες.
Το Κίνημα που δημιουργεί συνειδήσεις στον αγώνα της ζωής, στο γήπεδο, στη γειτονιά. Συνειδήσεις, που τροφοδοτούν την ανάπτυξη πολιτισμού ειρήνης και αμοιβαίας κατανόησης.
Έχω δει με τα ίδια μου τα μάτια, τι μπορεί να κάνει ο αθλητισμός για κοινωνίες και κοινότητες που πάσχουν. Πώς ένα νέο αθλητικό γήπεδο μπορεί να συμβάλλει στην ανασυγκρότηση μίας κοινότητας.
Έχω δει, γειτονιές να κερδίζουν την χαμένη τους αυτοπεποίθηση, γυναίκες να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, παλιούς εχθρούς να γίνονται φίλοι.
Όλα αυτά μικρά θαύματα συμβαίνουν μέσω της βαθύτατα εκπαιδευτικής αξίας του αθλητισμού. Η ενεργητική ενασχόληση με τον αθλητισμό φέρνει την αληθινή κοινωνική πρόοδο, γιατί, δεν υπάρχει τίποτα πιο οικουμενικό και διαχρονικό από την αξία του Ευ Αγωνίζεσθαι. Η ιδέα δηλαδή, ότι όλοι έχουν ίσα δικαιώματα στο «Πιο Γρήγορα, Πιο Ψηλά, Πιο Δυνατά.» και αναγκαίο πλέον στους καιρούς μας και το «Πιο έντιμα».
Δεν υπάρχει τίποτα πιο ισχυρό από την ιδέα, ότι τα μέλη μίας ομάδας ενώνονται από κάτι βαθύ, που υπερβαίνει το χρώμα της φυλής, την ταυτότητα του έθνους και το όνομα της πίστης. Η ιδέα, που αποδεικνύει στην πράξη ότι οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, δεν είναι ένα zero sum game.
Για να αλλάξουμε πλεύση, για να αλλάξουμε νοοτροπίες, το πρώτο εργαλείο που πρέπει να έχουμε μαζί μας είναι η αισιοδοξία. Η αφοσίωσή μου στο Διεθνές Ολυμπιακό Κίνημα με έχει διδάξει, τι μπορεί να πετύχει η ανθρωπότητα. Για αυτό ακριβώς τον λόγο προτείνω την Ολυμπιακή Παιδεία, ως μία από τις βασικές επιλογές για την εφαρμογή βιώσιμων στρατηγικών στον αγώνα για την καταπολέμηση της φτώχειας.
Ζούμε σε μία εποχή που το ανθρώπινο ταξίδι στον Πλανήτη Άρη πλησιάζει, που υπάρχουν βάσιμες προσδοκίες, ότι σε λίγα χρόνια το προσδόκιμο της ζωής θα φτάσει τα 120 χρόνια. Ζούμε σε μία εποχή που η ανθρωπότητα ισχυρίζεται, ότι ανακάλυψε το σωματίδιο του Θεού.
Από την άλλη πλευρά, ζούμε σε μία εποχή όπου η ευτυχία για τους περισσότερους, όπως έλεγε ο Jeremy Bentham, στην Βικτωριανή Εποχή είναι ακόμα μακριά ως στόχος. Μπροστά μας όμως βρίσκεται μία πραγματική απειλή. Ένας απόλυτα αλληλοεξαρτημένος κόσμος, ένα μικρό χωριό, που είναι πλέον η παγκόσμια κοινότητα και αυτό το χωριό, δεν μπορεί να έχει μέλλον, όταν ζουν τόσο κοντά αυτοί που έχουν τα πάντα, με αυτούς που δεν έχουν τίποτα.
Όσοι δεν έχουν τίποτα, έχουν αρχίσει ήδη να αμφισβητούν, όχι μόνο, το σύστημα αξιών των προνομιούχων, αλλά και το ίδιο το δικαίωμά τους στην ύπαρξη.
Ένας αληθινά μεγάλος Έλληνας, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, κάποτε είχε πει, ότι το πρόβλημα δεν είναι η οικονομική φτώχεια. Το αληθινό πρόβλημα είναι η φτώχεια του μυαλού. Αυτό δεν μπορεί να λυθεί ποτέ.
Χρειαζόμαστε, συνεπώς, σε παγκόσμιο επίπεδο, νέες ιδέες και νέες προσεγγίσεις για την μείωση των ανισοτήτων και την καταπολέμηση της φτώχειας. Χρειαζόμαστε μία επανάσταση αξιών, που θα αλλάξει την ανεξέλεγκτη πορεία που έχει πάρει ο πολιτισμός μας. Χρειαζόμαστε περισσότερο ηθικό περιεχόμενο, περισσότερα πρότυπα και λιγότερο τυφλή πίστη στις διαδικασίες και την φόρμα. Χρειαζόμαστε την παγκοσμιοποίηση των εκπαιδευτικών μας συστημάτων, στη βάση των αξιών του Ολυμπισμού,
Χρειαζόμαστε τον αθλητισμό, όχι μόνο, ως επαγγελματική ενασχόληση και διασκέδαση, αλλά, ως καθημερινή εμπειρία για τα άτομα και τις κοινότητες. Εάν δεν επενδύσουμε στο περιεχόμενο, όσα χρήματα και εάν επενδύσουμε στην καταπολέμηση της φτώχειας, δεν θα φέρουν αποτέλεσμα.
Δεν αρκεί να λέμε, ότι πλησιάζουμε στην υλοποίηση των «Στόχων της Χιλιετίας». Πρέπει κάποτε να προσεγγίσουμε, να εμπνεύσουμε, να κινητοποιήσουμε τον άνθρωπο. Κανένας δεν μπορεί να μεταφέρει το μήνυμα αυτό καλύτερα από τον Ολυμπισμό.