Σου έχει ζαλίσει ο άλλος τα αυτιά με τις ώρες. Ότι πρέπει να καινοτομήσουμε, να βγούμε από το καβούκι μας, να τολμήσουμε το καινούριο, να αλλάξουμε.
Λες εσύ, τι ωραία, συμφωνώ, να δοκιμάσουμε μια καινοτομία στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Και σου απαντάει: «Μα καλά, που έχει εφαρμοστεί αυτό;»
Στην εποχή μας, αν και η καινοτομία έχει αναχθεί στο άγιο δισκοπότηρο της νέας οικονομίας, σε βαθμό που προβάλλεται πλέον όχι απλά ως μέθοδος ευημερίας αλλά ως σκληρή προϋπόθεση επιβίωσης, τα πεδία όπου φανταζόμαστε να εφαρμόζονται νέες ιδέες εξακολουθούν να είναι κάπως περιορισμένα:
-Μπορείς να προτείνεις ένα καινούριο προϊόν που να καλύπτει μία καινούρια ανάγκη; Ναι, γιατί όχι; Αυτό έκανε κι η Apple.
-Μπορείς να σκεφτείς μία καινούρια υπηρεσία για το πλατύ κοινό; Βεβαίως! Δες για παράδειγμα τι έκανε η UBER.
-Μπορείς να σκεφτείς μία καινούρια μέθοδο οργάνωσης της επιχείρησης σου; Οπωσδήποτε! Έτσι έγινε η Easyjet.
Μπορείς να προτείνεις μία καινούρια μέθοδο οργάνωσης της πολιτείας ώστε αυτή να καλύπτει τις νέες κοινωνικές ανάγκες και να εκφράζει την πλειονότητα των πολιτών; Εεεεε, «που έχει εφαρμοστεί αυτό»; Εντάξει. Οι υποστηρικτές της «καινοτομίας» δεν πρέπει απαραίτητα να είναι και καινοτόμοι. Οι περισσότεροι μάλιστα δείχνουν να αντιλαμβάνονται ακόμα και την καινοτομία ως μίμηση. Είναι οι ίδιοι που πριν το 1843 θα αρνιόντουσαν την καθολική ψήφο, γιατί «κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε πουθενά στην Ευρώπη». Οι ίδιοι που πριν το 1930 θα επιστράτευαν επιστήμονες για να αποδείξουν την ανικανότητα των γυναικών να ψηφίζουν. Οι ίδιοι που πριν το 1974 δεν θα μπορούσαν να δεχθούν να μην υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι στην Ελλάδα. Οι ίδιοι που, ακόμα και τώρα που το πολιτικό σύστημα καταρρέει όντας ανίκανο να εναρμονιστεί με τις κοινωνικές ανάγκες και την κοινωνική βούληση, το μόνο που μπορούν να προτείνουν είναι η αντιγραφή του Γερμανικού ή όποιου άλλου εκλογικού συστήματος. Και δυστυχώς, είναι πολλές φορές οι ίδιοι που υποστηρίζουν την καινοτομία σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, εκτός της πολιτικής.
Ίσως δεν είναι μόνο θέμα ιδιοσυγκρασίας ή προσωπικού συμφέροντος. Υπάρχει πάντα ο φόβος ότι αν αλλάξει το πολιτικό σύστημα, μπορεί να προκύψει κάτι πολύ χειρότερο. Ιδίως τώρα που μέσα στην κοινωνική αναταραχή αναπτύσσονται διάφορα εγκληματικά φασιστικά μορφώματα. Η αλλαγή όμως είναι αναπόφευκτη. Ή μάλλον, η αλλαγή είναι ήδη εδώ: Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, η κοινωνία ήδη προσαρμόζεται σε ένα καινούριο παγκόσμιο περιβάλλον, και μάλιστα πολύ πιο γρήγορα από το πολιτικό σύστημα. Η μανιώδης υπεράσπιση επομένως του πολιτικού συστήματος είτε με την αναζήτηση νέων ηγετών, είτε με την προσπάθεια δημιουργίας νέων σχηματισμών στην κεντροαριστερά, την κεντροδεξιά και την ακροδεξιά, είτε με προτάσεις για αντιγραφή ξένων εκλογικών συστημάτων, απλά θα μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ κοινωνίας και πολιτείας, μέχρι που ο φόβος και η βία θα διαχυθούν σε πολύ ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Ο προφανής τρόπος να εναρμονιστεί η πολιτική με την κοινωνία που αλλάζει, ώστε να καλύψει τις νέες κοινωνικές ανάγκες αποκλείοντας τη βία, απομακρύνοντας τον φόβο από την κοινωνική ζωή, είναι να υπάρξουν καινοτόμες ιδέες για την άμεση σύνδεση κοινωνίας και πολιτείας. Οι ιδέες αυτές δεν πρόκειται να έρθουν από το ίδιο το πολιτικό σύστημα, γιατί χτυπάνε την ίδια τη συγκεντρωτική λογική του. Ούτε θα υποστηριχθούν από το πολιτικό σύστημα. Αν είναι να επιβιώσουν, θα πρέπει εμείς να αφήσουμε για λίγο την κανονικότητα της ζωής μας για να τις υποστηρίξουμε. Η ιστορία μας μαθαίνει ότι είναι ο μόνος τρόπος να ζήσουμε ένα νέο 1843, ένα νέο 1930, ένα νέο 1974.
Υ. Γ. Για να καθυσηχάσω τους μη καινοτόμους υποστηρικτές της καινοτομίας, σε αμέτρητα πρόσφατα πειράματα σε όλο τον κόσμο, έχει αποδειχτεί ξανά και ξανά ότι υπάρχουν τρόποι να συνδεθεί άμεσα η κοινωνία με την πολιτική. Από τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα και την Αυστραλία, από την Ισλανδία, την Ιρλανδία, την Γαλλία, το Βέλγιο, την Βρετανία μέχρι το Ισραήλ, την Βοσνία και την Τυνησία, απλοί πολίτες έδειξαν ότι είναι ικανοί να κάνουν θαυμάσια δουλειά, αναλύοντας και αποφασίζοντας για τα πλέον σύνθετα ζητήματα πολιτικής. Καινοτομία θα ήταν να αναγάγουμε τέτοιες μεθόδους σε εθνικό και θεσμικό επίπεδο.