Το τελευταίο χρονικό διάστημα βιώνουμε στην Ευρώπη μία κατάσταση αληθινής παραφροσύνης γύρω από τον κίνδυνο κατάρρευσης της Ζώνης Σένγκεν και τις συνέπειες μίας τέτοιας εξέλιξης για το μέλλον του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Ο χώρος ελεύθερης διακίνησης Σένγκεν αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές κατακτήσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέχρι σήμερα. Η αναστολή του με οποιονδήποτε τρόπο συνιστά οπισθοδρόμηση και κλονίζει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών, στην οποία στηρίζεται πρωτίστως κάθε κοινή ευρωπαϊκή πολιτική.
Το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει συμβάλει με την αναποτελεσματική πολιτική της στην κλιμακούμενη προσφυγική κρίση σε πληθώρα σεναρίων περί - de jure ή de facto - αποβολής της χώρας από τη ζώνη Σένγκεν, αποτελεί μία θλιβερή πραγματικότητα. Εντούτοις, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας αρέσκονται πλέον να μας θεωρούν «αποδιοπομπαίο τράγο», εκμεταλλευόμενοι τις αδυναμίες μας σε πολλούς τομείς, ενώ εθελοτυφλούν στο γεγονός ότι αποδεικνύονται αναποτελεσματικοί στην εφαρμογή των κοινών πολιτικών τους.
Στο σημείο αυτό, φρονώ ότι αναγκαίες επισημάνσεις έχουν τη δική τους προστιθέμενη αξία. Οι ευθύνες της Ουγγαρίας, για παράδειγμα, που στήνει φράχτες εντός ζώνης Σένγκεν, δεν έχουν συζητηθεί δημόσια μέχρι στιγμής στην πραγματικής τους έκταση. Ακόμα λιγότερο έχει απασχολήσει την ΕΕ η πολιτική της Σλοβακίας, που δηλώνει ευθαρσώς ότι δεν θα δεχτεί κανέναν πρόσφυγα και την εγκαλεί για παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας λόγω εφαρμογής του μέτρου της μετεγκατάστασης.
Σε αυτό το κλίμα έρχεται να προστεθεί η αβελτηρία και αποτυχία της ΕΕ να ασκήσει ουσιαστικές πιέσεις στην Τουρκία, για την τήρηση των δεσμεύσεων της ως προς τη διαχείριση των τεράστιων μεταναστευτικών ροών, που διέρχονται από τα εδάφη της με προορισμό την Ευρώπη, αλλά και την τήρηση των συμφωνηθέντων με την ΕΕ. Επανερχόμενη στο θέμα της ζώνης Σένγκεν, λεκτέα τα ακόλουθα.
Καταρχάς, έχει ξεκαθαρίσει η Ένωση δια στόματος του αρμόδιου Επιτρόπου, ότι ουδεμία νομική διαδικασία προβλέπεται στη συνθήκη Σένγκεν για την αποβολή κράτους μέλους, που παρουσιάζει αδυναμίες στον έλεγχο των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων. Αντ' αυτού ορίζεται στο άρθρο 26 της συνθήκης, σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπου η συνολική λειτουργία του χώρου χωρίς ελέγχους τίθεται σε κίνδυνο, ως έσχατη λύση, η δυνατότητα διατύπωσης συστάσεων του Συμβουλίου προς ένα κράτος μέλος, για να επαναφέρει προσωρινά συνοριακούς ελέγχους στο σύνολο ή σε τμήματα των εσωτερικών συνόρων του.
Να σημειώσουμε, ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει εσωτερικά σύνορα, δηλαδή σύνορα με άλλο κράτος μέλος Σένγκεν. Επομένως, ακόμη και η λεγόμενη de facto απομόνωση της χώρας μας από τη ζώνη Σένγκεν φαντάζει παράλογη. Είναι εντελώς διαφορετικό το σενάριο του εγκλωβισμού προσφύγων στο ελληνικό έδαφος, λόγω κλεισίματος των συνόρων των γειτονικών μας βαλκανικών χωρών. Να θυμίσουμε ότι η ΠΓΔΜ έχει ήδη υψώσει φράχτη προ διμήνου στα σύνορά της με την Ελλάδα. Τούτο δεν ερμηνεύεται αυτομάτως ως αποκλεισμός της χώρας μας από τη ζώνη Σένγκεν, για δύο αυτονόητους λόγους.
Πρώτον, διότι τα όμορα με την Ελλάδα βαλκανικά κράτη - μέλη ή μη της ΕΕ (Αλβανία, FYROM, Βουλγαρία) - δεν συμμετέχουν στη Συνθήκη Σένγκεν. Και δεύτερον, διότι τυχόν αποκλεισμός της χώρας μας θα προϋπέθετε την επαναφορά όλων των συνοριακών ελέγχων σε όλα τα κράτη μέλη της Σένγκεν και σε κάθε μεταφορικό μέσο που τα προσεγγίζει από την Ελλάδα.
Τέτοιες τάσεις προς το παρόν δεν παρατηρούνται, γιατί ομολογουμένως υπάρχουν μεταξύ μας ακόμα στην ευρωπαϊκή οικογένεια κράτη μέλη (σ.σ. η πλειονότητα), που μένουν προσηλωμένα στα ιδεώδη της και αντιδρούν σε εμμονικά παιχνίδια μετάθεσης ευθυνών. Με άλλα λόγια αντιλαμβάνονται ότι, παρά τις αδυναμίες μας, είναι πραγματικά αδύνατον να ελέγξεις τα θαλάσσια σύνορα αποτελεσματικά ή να τα «περιφράξεις», τηρώντας παράλληλα τις επιταγές του διεθνούς δικαίου περί μη επαναπροώθησης όσων ενδεχομένως χρήζουν διεθνούς προστασίας.
Αυτό δήλωσε δημόσια και εκπρόσωπος της Frontex, που δραστηριοποιείται επί μακρόν στην περιοχή του Αιγαίου, σε μία συνεχή προσπάθεια παροχής συνδρομής στην Ελλάδα για τη διαχείριση των ανεξέλεγκτων μεταναστευτικών ορδών, που προσεγγίζουν τις ακτές της καθημερινά. Γι' αυτό το λόγο έχουμε καλωσορίσει, άλλωστε, τη σύσταση της νέας υπηρεσίας ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής-ακτοφυλακής.
Γνωρίζουμε πολύ καλά, ποιες συγκεκριμένες φωνές εγείρουν αιτιάσεις κατά της Ελλάδας... αυτές οι μόνιμα ξενοφοβικές, ακραίες φωνές, που αρνούνται να αναλάβουν το πολιτικό κόστος μίας ανθρωπιστικής και αλληλέγγυας μεταναστευτικής πολιτικής.
Εμείς, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τους αφανείς ήρωες των νησιών μας, που με αυτοθυσία σώζουν τις ζωές απελπισμένων ανθρώπων και δίνουν καθημερινά μαθήματα ανθρωπιάς και ευρωπαϊκών αξιών σε μία περίοδο βαθειάς οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης, για την υποψηφιότητα του Νόμπελ Ειρήνης.