«[Το πρώτο μνημόνιο] έγινε για να προστατευθούν οι γερμανικές τράπεζες και κυρίως οι γαλλικές τράπεζες από τη διαγραφή των δανείων.» Karl Otto Pöhl (πρώην πρόεδρος της Bundesbank, της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας) Spiegel, 05/18/2010
Οι πιέσεις που δέχεται η χώρα απο τους «θεσμούς» είναι το λογικό αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολούθησαν οι τρεις προηγούμενες κυβερνήσεις. Το τι ακολούθησε και το πρώτο και το δεύτερο μνημόνιο ήταν άκρως προβλέψιμα και προβλέφθηκαν από πολλούς που ομως λιγο ακούσθηκαν στην Ελλάδα. Πέρα απο την τεράστια ύφεση που είναι συγκρίσιμη με τις χειρότερες οικονομικές επιδόσεις της δεκαετίας του 1930, το δεύτερο μνημόνιο έδεσε την χώρα χειροπόδαρα. Το δημόσιο χρέος που διέπετο από το Ελληνικό δίκαιο μετατράπηκε σε χρέος υπό το Αγγλικό δίκαιο, με σχεδόν κατά το 80 τοις εκατό να έχει μετατραπεί σε χρέος προς επίσημους θεσμικούς παράγοντες (προς χώρες της ευρωζώνης, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ), κάτι που έκανε το χρέος, αν και μη βιώσιμο, ακόμη πιο δύσκολο ν'αθετηθεί απο πριν.
Από τους υποστηρικτές της προηγούμενης κυβέρνησης μέχρι το Ποτάμι καθώς και από μερικούς υποστηρικτές της σημερινής κυβέρνησης ακούγονται φωνές για μια καινούργια - και μάλλον τελευταία και τελειωτική - κωλοτούμπα που θα φερει την δόση της πρέζας των 7,2 δις και μάλλον ένα νέο μνημόνιο «διάσωσης».
Πού θα οδηγήσει τη Ελλάδα ένα νέο μνημόνιο; Η ελάφρυνση και βιωσιμότητα του χρέους είναι απίθανο να εξασφαλιστούν λόγω των αμείλικτων πολιτικών συγκυριών στην Ευρώπη σε συνδυασμό με τον αυτοεγκλωβισμό που έφερε το δεύτερο μνημόνιο. Επομένως το μέλλον θα περιλαμβάνει εξωπραγματικές απαιτήσεις να κρατάει η χώρα τις «δεσμεύσεις» της για συνεχιζόμενες περικοπές μισθών και συντάξεων, απολύσεις, αυξήσεις φόρων, ιδιωτικοποιήσεις και όλων των ειδών «μεταρρυθμίσεων» ανεξάρτητα από το αν χειροτερεύουν την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας. Η ανεργία όχι μόνο δεν θα πέσει κάτω από το βάρος της βίαιης συνεχιζόμενης δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά θα αυξηθεί. Ποιός νέος που μπορεί να φύγει στο εξωτερικό θα μείνει στη χώρα γιά να βοηθήσει στην αποπληρωμή του δημοσίου χρέους; Ακόμη και οι πιό σκληροί αποικιοκράτες δεν θα μπορούσαν να ζητήσουν κάτι παρόμοιο, γιατί θα είναι πραγματικός «θάνατος» για τη χώρα.
Αντίθετα προς την πιο διαδεμόνη αντίληψη, τα δύο μνημόνια δεν έγιναν για την διάσωση της Ελλάδας. Το πρώτο μνημόνιο, όπως είχε ομολογήσει ο πρώην πρόεδρος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας Karl Otto Pöhl (και όχι κάποιος «λαικιστής»), έγινε γιά να σωθούν οι Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες. Το δεύτερο μνημόνιο έγινε γιά να καλυφθούν οι αναπόφευκτες τρύπες του πρώτου και να μεταφερθεί το κόστος οριστικά στις πλάτες των φορολογουμένων της Ευρωζώνης αλλά με το μέγιστο βάρος να πέφτει στους Έλληνες. Αυτά βέβαια δεν συζητήθηκαν ούτε συζητούνται ευρέως δημόσια. Οι Ελληνικές κυβερνήσεις εσωτερίκευσαν και αναπαρήγαγαν την εκ Βορρά προερχόμενη κριτική των «τεμπέληδων» και «διεφθαρμένων» Ελλήνων ως των μόνων υπεύθυνων της κρίσης χρέους και ίσως με κρυφή χαρά συναίνεσαν και ακολούθησαν τις υποδείξεις των «εταίρων,» ελπίζοντας πως οι περιβόητες «μεταρυθμίσεις» θα έφερναν την πολυπόθητη «ανάπτυξη».
Οι «λογικοί», οι «σοβαροί», οι «νοικοκυραίοι», οι μετρημένοι, αυτοί που ακόμη πιστεύουν πως οι Ευρωπαίοι θέλουν το «καλό μας» έκαναν, δυστυχώς, ενα τεράστιο και τραγικό λάθος. Πόσα ακόμα πειράματα είναι διατεθειμένοι να κάνουν με την ίδια καταστροφική συνταγή; Είναι καιρός ν'αρχίσουν να το παραδέχονται και ή να κάνουν στην μπάντα ή να δουλέψουν γιά κάτι καλύτερο έξω απο την προστασία και τον ζουρλομανδύα του ευρώ.
Πώς μπορεί κανείς να επιμένει να παίρνει μέρος σε μια νομισματική ένωση της οποίας η Κεντρική Τράπεζα εκβιάζει ανά τακτά διαστήματα την καταστροφή του Τραπεζικού σου συστήματος? Αυτό δεν είναι μόνο θέμα εθνικής περηφάνειας και αξιοπρέπειας, ακόμη πιό σημαντικά είναι θέμα οικονομικής επιβίωσης.
Συνήθως το μεγαλύτερο όφελος από το εθνικό νόμισμα είναι η δυνατότητα απόκτησης ανταγωνιστικότητας μέσω υποτίμησης. Στις σημερινές συνθήκες όμως, λόγω της σημαντικής υποχώρησης των μισθών (την λεγόμενη εσωτερική υποτίμηση) και της ακραίας έλλειψης ρευστότητας, το πιό σημαντικό όφελος από το εθνικό νόμισμα θα έρθει από την επαναφορά της ρευστότητας. Η Ελληνική οικονομία σήμερα είναι μιά μηχανή που έχει μείνει σχεδόν χωρίς το λάδι που έρχεται από την ρευστότητα του χρήματος. Η ασφυξία της οικονομίας δεν μπορεί πλέον ν'αποφευχθεί ακόμη και αν η ΕΚΤ αγόραζε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου (που δεν θα το έκανε χωρίς τις καταστροφικές συνταγές του μνημονίου). Υπό συνθήκες βαθειάς ύφεσης και τεράστιας ανεργίας, είναι γνωστό πως η ρευστότητα που θα φέρει το νέο νόμισμα θα απορροφηθεί περισσότερο από την αύξηση της παραγωγής και την υποχώρηση της ανεργίας και λιγότερο από την αύξηση των τιμών.
Για παράδειγμα, ένας άνεργος που θα πάρει κάποιο επίδομα η βρεί δουλειά από το «τύπωμα» της νέας δραχμής θα δαπανήσει το εισόδημα του στα απαραίτητα. Οι ντομάτες που θ'αγοράσει δεν θα είναι Βελγίου η Ολλανδίας αλλά εγχώριες και θα βοηθήσουν τον Έλληνα αγρότη. Το ενοίκιο που θ'αρχίσει να ξαναπληρώνει θα πάει στον σπιτονοικοκύρη που μπορεί ο ίδιος να χρωστάει στην τράπεζα η στο δημόσιο. Με αυτόν και πολλούς παρόμοιους τρόπους η εγχώρια παραγωγή θα τονωθεί με ελάχιστη υποτίμηση, κάτι που δεν θα μπορεί να γίνει γιά χρόνια αν η Ελλάδα μείνει στο ευρώ.
Αν η χώρα είχε βγει απο την ευρωζώνη το 2011 η το 2012 όπως είχε προταθεί στις τότε κυβερνήσεις, δεν υπάρχει περίπτωση να είχαμε τα επίπεδα ανεργίας και φτώχειας που φτάσαμε. Μετά το πολύ από ένα χρόνο δύσκολης προσαρμογής θα είχε επανέλθει στην ανάπτυξη και στον σημαντικό περιορισμό της ανεργίας.
Τώρα η προσαρμογή θα είναι δυσκολότερη, αλλά η σύγκριση πρέπει να είναι με το τι μας περιμένει αν η χώρα περάσει στην κηδεμονία ενός τρίτου μνημονίου. Έξι μήνες με ένα χρόνο θα είναι πολύ δύσκολα αλλά η κυβέρνηση θα μπορεί πλέον να πάρει μέτρα γιά την υπεράσπιση των ασθενέστερων. Πόσο δύσκολη θα είναι η προσαρμογή θα εξαρτηθεί εν μέρει απο την τεχνική προπαρασκευή που θα έχει γίνει.
Εκτός της τεχνικής προπαρασκευής το δεύτερο και μακροπρόθεσμα πιο σημαντικό θέμα είναι η διαπραγμάτευση για την ελάφρυνση του χρέους. Η έξοδος από την ευρωζώνη αφαιρεί την δυνατότητα των άμεσων εκβιασμών της χώρας εκ μέρους της ΕΚΤ. Αυτή η έλλειψη άμεσων εκβιασμών καθώς και η επικείμενη στάση πληρωμών θα βάλουν την Ελλάδα σε πιό πλεονεκτική διαπραγματευτική θέση. Η μετατροπή του επίσημου χρέους απο ευρώ σε νέες δραχμές, η περαιτέρω μείωση του χρέους και η εισαγωγή ρήτρας ανάπτυξης θα είναι πλέον εφικτές θέσεις.
Οι διαπραγματεύσεις δεν θα είναι καθόλου εύκολες και θα χρειασθεί εθνική και κοινωνική συσπείρωση. Είναι σημαντικό οι απανταχού υποστηρικτές των Ελληνικών θέσεων να επαναφέρουν στην διεθνή δημοσιότητα αυτό που παροδικά κατάφερε η κυβέρνηση τις πρώτες μέρες που ήρθε στην εξουσία, δηλαδή την διατυμπάνιση της καταστροφής που έχουν φέρει οι μνημονιακές πολιτικές στην οικονομία και κοινωνία της χώρας. Πάντως, το πιο σημαντικό απ'όλα είναι να καταλάβουμε πως κανείς δεν ενδιαφέρεται και δεν θα φέρει λύσεις περισσότερο από εμάς. Γίνεται εμφανές σε όλο και περισσότερο κόσμο πως οι λεγόμενοι «εταίροι», στο βαθμό που δεν επηρεάζει τα συμφέροντα τους, δεν είχαν και δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για το τι συνέβη η θα συμβεί στον Ελληνικό λαό. Είναι λοιπόν επιτέλους καιρός και οι Έλληνες να πάρουν την τύχη στα χέρια τους και να μη δεχτούν ένα ακόμη καταστροφικότερο από τα προηγούμενα τρίτο μνημόνιο.