Είναι σαφές ότι διανύουμε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο στη σύγχρονη ιστορία μας όσον αφορά τόσο την εικόνα, όσο και -κυρίως- την κατοχύρωση των συμφερόντων της χώρας μας. Ως αποτέλεσμα δε της οικονομικής κρίσης, τα μέσα άσκησης εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής είναι περιορισμένα σε σχέση με το παρελθόν. Η Ελλάδα καλείται λοιπόν να προετοιμαστεί, κάνοντας τις απαραίτητες στρατηγικές επιλογές, για τον ρόλο της στη νέα διεθνή τάξη πραγμάτων και τη θέση της στον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων. Οι προκλήσεις -που άλλοτε εξελίσσονται σε προβλήματα ή απειλές και άλλοτε, σπανιότερα, σε ευκαιρίες-- είναι πολλαπλές. Η «Λευκή Βίβλος» του ΕΛΙΑΜΕΠ έχει τρεις βασικούς στόχους:
(α) να σκιαγραφήσει τα χαρακτηριστικά, τις διαφαινόμενες κύριες τάσεις και τις προκλήσεις ασφαλείας του 21ου αιώνα
(β) να καταγράψει τα τρέχοντα και μελλοντικά διλήμματα, προκλήσεις και ενδεχόμενες ευκαιρίες για την ελληνική εξωτερική πολιτική, άμυνα και ασφάλεια, και
(γ) να διατυπώσει ρεαλιστικές προτάσεις πολιτικής για την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων διά της βέλτιστης αξιοποίησης των συντελεστών εθνικής ισχύος.
Η «Λευκή Βίβλος» φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα κείμενο υψηλής στρατηγικής (που ορίζεται ως η βέλτιστη χρησιμοποίηση όλων των διαθέσιμων μέσων για την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων) και αποπειράται να σκιαγραφήσει τους στόχους και τις σταθερές της ελληνικής εθνικής στρατηγικής, να ορίσει εταίρους και περιοχές υψηλού ενδιαφέροντος, προτεραιότητες, προβλήματα, απειλές, προκλήσεις και ευκαιρίες. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται οι σχέσεις με την ΕΕ και τις παγκόσμιες δυνάμεις, καθώς και περιοχές σημερινού και μελλοντικού ενδιαφέροντος (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα/Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική), η ελληνική περιφερειακή πολιτική στα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο/Μέση Ανατολή και τη Μαύρη Θάλασσα, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό, καθώς και μια σειρά ειδικών θεμάτων και εργαλείων άσκησης εξωτερικής πολιτικής (αμυντική πολιτική και πολιτική εσωτερικής ασφάλειας, οικονομική διπλωματία, ενέργεια, απόδημος ελληνισμός, μετανάστευση, πολυμερής διπλωματία, πολιτιστική διπλωματία). Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στο θεσμικό πλαίσιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και την ανάγκη στρατηγικού σχεδιασμού.
Ελπίζουμε έτσι να καλύψουμε σε ένα βαθμό την απουσία θεσμικών κειμένων από πλευράς του ελληνικού κράτους (με την εξαίρεση του Υπουργείου Εθνικής Αμυνας). Ασφαλώς η «Λευκή Βίβλος» δεν φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα, ούτε έτοιμες λύσεις σε όλα τα προβλήματα και, προφανώς, δεν διεκδικεί κανένα αλάθητο ή αποκλειστικότητα στις ορθές επιλογές. Μέσω μιας προσπάθειας καταγραφής προβλημάτων και πιθανών λύσεων ή επιλογών και την παράθεση ρεαλιστικών και υλοποιήσιμων προτάσεων πολιτικής, ελπίζει ότι θα μπορέσει να συμβάλει σε ένα δομημένο διάλογο, σε επίπεδο ειδικών επιστημόνων, πολιτικού κόσμου, αλλά και κοινωνίας ενδιαφερόμενων και ενεργών πολιτών.
Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης είναι ότι κεντρικό στόχο της Ελλάδας για τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να αποτελέσει η αποφυγή της στρατηγικής περιθωριοποίησης και η επιστροφή στην κατηγορία των «φυσιολογικών χωρών». Για τον σκοπό αυτό απαιτείται η αντικειμενική αξιολόγηση των αδυναμιών και δυνατοτήτων της χώρας και η άμεση έναρξη μιας διαδικασίας συσσώρευσης διπλωματικού κεφαλαίου και επανάκτησης στρατηγικού ρόλου, σε ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο. Χρειάζεται δε να προβάλλουμε με πειστικό τρόπο την εικόνα σοβαρού και στιβαρού κράτους, με σαφείς επιδιώξεις, που τηρεί τις δεσμεύσεις του και χαρακτηρίζεται από υψηλή αξιοπιστία.
Βασική επιδίωξη θα πρέπει να αποτελέσει η γενικότερη αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου λειτουργίας, η οποία συνδέεται άμεσα με την ανάγκη σημαντικών αλλαγών στον τομέα της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης σε όλα τα επίπεδα. Ο λίαν φιλόδοξος περιφερειακός ρόλος της χώρας μας, ο οποίος σκιαγραφείται στη «Λευκή Βίβλο», απαιτεί την αύξηση των ικανοτήτων του ελληνικού μηχανισμού εθνικής ασφάλειας. Προϋποθέτει την ύπαρξη μιας κρίσιμης μάζας ικανών στελεχών. Το αισιόδοξο είναι ότι υπάρχει η «πρώτη ύλη» σε όλα τα συναρμόδια Υπουργεία και υπηρεσίες, αλλά χρειάζεται σημαντική αναβάθμιση της προσφερόμενης εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και θεσμικής οργάνωσης.
Η «Λευκή Βίβλος» του ΕΛΙΑΜΕΠ θα παρουσιαστεί στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής (Πλατεία Κολοκοτρώνη, Σταδίου 13) την Τρίτη 15 Μαρτίου στις 18:30. Τη μελέτη θα σχολιάσουν οι Παύλος Αποστολίδης (Πρέσβης ε.τ., πρώην διοικητής της ΕΥΠ, πρώην Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης επί υπηρεσιακής κυβέρνησης Πικραμμένου), Ιωάννης Γιάγκος (Πτέραρχος ε.α., πρώην Α/ΓΕΕΘΑ, πρώην Υπουργός Εθνικής Άμυνας επί υπηρεσιακής κυβέρνησης Θάνου), Ελευθέριος Οικονόμου (Στρατηγός ε.α., πρώην Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, πρώην Υπουργός Προστασίας του Πολίτη επί υπηρεσιακής κυβέρνησης Πικραμμένου). Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Αλέξης Παπαχελάς, Διευθυντής της εφημερίδας ''Η Καθημερινή''.