Ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου υπήρξε ο πολιτικός με τη μεγαλύτερη επιρροή, από την άνοδό του ΠΑΣΟΚ (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα) στην εξουσία το 1981, ως το θάνατό του το 1996. Αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τους οπαδούς του γιατί τους προσέφερε πολλαπλές απελευθερώσεις, από την απομόνωση των ηττημένων του εμφυλίου πολέμου (1946-49) ως την έξοδο από το αυστηρό συντηρητικό καθεστώς της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Οι πολιτικές μεταμορφώσεις του «Ανδρέα», όπως έμεινε γνωστός σε εχθρούς και φίλους, πέρασαν και στο κίνημά του. Από τον γυρισμό του στην πολιτική, μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974 ή την άνοδο στην εξουσία το 1981, το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζεται ως ριζοσπαστικό τριτοκοσμικό κόμμα, εχθρικό προς το «κατεστημένο» και την «Δεξιά». Η τάση του Ανδρέα να προσαρμόσει αμερικανικούς όρους όπως το "establishment" σε «κατεστημένο» και το "here and now" σε «εδώ και τώρα», θα αποτελέσουν την λεξιπλαστική του επίδοση έναντι των των δόκιμων ελληνικών των αντιπάλων του.
Μετά την εκλογική του νίκη το 1981 εξακολούθησε να είναι επιθετικός κατά της «Δεξιάς» αλλά εγκαταλείπει σταδιακά απειλή του να βγάλει την Ελλάδα από το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Η περίοδος 1985-89 υπήρξε η χειρότερη για τον Ανδρέα, καθώς η εμπλοκή του στο σκάνδαλο Κοσκωτά και η προσαγωγή του σε δίκη που αρνήθηκε να παρακολουθήσει, συνέπεσε με σοβαρή περιπέτεια της υγείας του. Και από τη μεν κατηγορία του αθωώθηκε, όμως ο στενός συνεργάτης του Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας, ο οποίος ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες κατά την απουσία του Ανδρέα για νοσοκομειακή περίθαλψη στο Λονδίνο, εξέπνευσε μετά από καρδιακό επεισόδιο μέσα στο δικαστήριο.
Η τελευταία θητεία του Ανδρέα χαρακτηρίζεται από οριστική στροφή του προς την Σοσιαλδημοκρατία και τον πραγματισμό του φιλοευρωπαϊσμού. Η κατάρρευση της υγείας του οδήγησε στην παραίτησή του και την ανεπιθύμητη για αυτόν εκλογή του Κώστα Σημίτη ως διαδόχου του από το ΠΑΣΟΚ.
Οι αντίπαλοι του Ανδρέα, ιδιαίτερα οι Αριστεροί επικριτές του κατέδειξαν τον χαρισματικό του ρόλο, τον λαϊκισμό του και την πολυσυλλεκτική του στρατηγική. «Ο Παπανδρέου δρα σαν καθρέφτης των λαϊκών απαιτήσεων... μεταμορφώνοντας τα νεφελώδη αιτήματα του λαού σε πολιτική οργάνωση, εκλογική ισχύ, βουλευτές, τοπικούς παράγοντες και συνδικαλιστές».
Ως χαρακτήρας ο Ανδρέας δεν είχε την ευρυμάθεια του Ηλία Ηλιού ή του Λεωνίδα Κύρκου από την Αριστερά, ούτε τη γενναιοδωρία τους. 'Ηταν ένας άνθρωπος μνησίκακος όπως αποδείχθηκε από τις επιθέσεις του κατά του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και άλλων που τον είχαν βλάψει. Η σχέση με τους φίλους του ήταν εύθραυστη, όταν δε βασιζόταν στην απεριόριστη αφοσίωσή τους. Το ίδιο το κόμμα στελεχώθηκε με το κριτήριο της αφοσίωσης, με χαρακτηριστικότερο προϊόν της λογικής αυτής τον Άκη Τσοχατζόπουλο.
«Αναμφίβολα, κλειδί για την κατανόηση των μεταστροφών του και του ευμετάβολου χαρακτήρα του υπήρξε η σχέση με τον πατέρα του Γεώργιο, που εγκατέλειψε την οικογένειά του όταν ο Ανδρέας ήταν μικρό παιδί. Τα ψυχολογικά προβλήματα που τον συνόδευσαν σε όλο του τον βίο ασφαλώς βασίζονται στη σχέση αυτή του θαυμασμού και του μίσους.
Η οικονομική του πολιτική ελάχιστα απέδωσε τις εξαιρετικές του γνώσεις. Το 1982-88 ο Ανδρέας αύξησε τα έξοδα του Κράτους κατά 40%, ενώ το 1975-81 είχαν αυξηθεί κατά 27%. Το Δημόσιο μεγάλωσε κατά 433% σε σύγκριση με το 106% της Νέας Δημοκρατίας την πρώτη εξαετία της στην εξουσία. Σαράντα προβληματικές εταιρείες περιήλθαν στο Δημόσιο με διοικήσεις που προέρχονταν από φίλους του ΠΑΣΟΚ. Σε μικρό διάστημα τα χρέη τους αυξήθηκαν και η αποδόσή τους χειροτέρευσε. Η παράδοση αυτή επιμένει.
Ο Ανδρέας θριάμβευσε στο συνδικαλιστικό κίνημα. Οι ομοσπονδίες των δασκάλων και των καθηγητών υπήρξαν η πολιορκητική μηχανή με την οποία κατέλαβε την ΑΔΕΔΥ αλλά και τη ΓΣΕΕ (Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος) που επί χρόνια ήταν το «κάστρο» του ΚΚΕ.
Όπως σωστά επισημαίνει ο αναλυτής Γιώργος Μαυρογορδάτος: «Το δόγμα του λαϊκισμού του ΠΑΣΟΚ ήταν ότι ουδείς μπορεί να σταθεί απέναντι στα συμφέροντα του λαού, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του λαού».
Το τέλος του δεν ήταν αντάξιο των πολλών ικανοτήτων του. Χώρισε τη σύζυγό του Margaret για να παντρευτεί μια νεαρή αεροσυνοδό και ενέδωσε σε όλους τους δαίμονες που τον καταδίωκαν πάντοτε.
Angelos Elephantis (1981) "PASOK and the Elections of 1977" in Howard R. Penniman (επιμ.) στο "Greece at the Polls", 1974 & 1977, Washington DC, AEI, s. 117
George Mavrogordatos, "Civil Society Under Populism" στο In Richard Clogg (επιμ.), Greece 1981-89. "The Populist Decade, New York, St. Martin's Press, σ. 77-81