Πρώτη φορά διάβασα για την υφιστάμενη διαμάχη σχετικά με τον λεγόμενο «έλεγχο των όπλων» (gun control) στο κύριο άρθρο γνωστού Αμερικανικού περιοδικού φορητού οπλισμού, κάπου στα 1989. Αν διαβάσει κάποιος δύο editorial, ένα του 1989 και ένα του 2016, λίγες είναι οι διαφορές στο σκεπτικό. Το σύνολο αυτών των εντύπων ακόμη και σήμερα «εκπροσωπούν» τους λεγόμενους νομοταγείς πολίτες (law abiding citizens) που επικαλούνται το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα τους (Second Amendment- είναι η Δεύτερη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ που υιοθετήθηκε το 1791) στην οπλοκατοχή.
Παρατηρεί κάποιος ότι ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις ανάλογες σοβαρές εκδόσεις στο να περάσει στους αναγνώστες η αντίληψη ότι το όπλο δεν είναι παιχνίδι, ότι χρειάζονται αυστηρά μέτρα ασφαλείας και φύλαξης, καθώς και ενασχόλησης με τις νομικές πτυχές της χρήσης των όπλων. Όχι τυχαία, αρκετοί από τους γράφοντες είναι εν ενεργεία ή πρώην στελέχη των σωμάτων ασφαλείας.
Στην άλλη πλευρά του λόφου, οι δυνάμεις που ζητούν κατάργηση της οπλοκατοχής βρήκαν ισχυρά ερείσματα, κυρίως μετά από περιστατικά όπου άτομα με διαταραχές ψυχικής φύσεως, δολοφόνησαν ή τραυμάτισαν πολίτες, όπως στην απόπειρα δολοφονίας του προέδρου Ρήγκαν, όπου εκτός του τραυματισμένου Ρήγκαν, τραυματίστηκε σοβαρά ο συνεργάτης του Jim Brady, μετέπειτα ηγετική μορφή του κινήματος της απαγόρευσης οπλοκατοχής, με αποκορύφωμα τη νομοθεσία που έλαβε το επίθετο του (Brady Handgun Violence Prevention Act). Ανά καιρούς ψηφίστηκαν απαγορεύσεις κάποιων τύπων όπλων (assault weapons) ενώ οι λομπίστες εκατέρωθεν βρήκαν πεδίο δόξης λαμπρό (και λίαν επικερδές) στο να εμπλακούν σε νομοτεχνικές αντιπαραθέσεις, ποιο όπλο πρέπει να θεωρείται assault weapon κλπ.
Η αντιπαράθεση έγινε ακόμη εντονότερη μετά από ατυχείς χειρισμούς της τότε ομοσπονδιακής υπηρεσίας ATF (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms) η οποία τη δεκαετία του '90 στοχοποίησε κάποιες ακροδεξιές οργανώσεις τύπου πολιτοφυλακής (militia) που κατείχαν παρανόμως κάποιες κατηγορίες όπλων και δρούσαν σε ένα κλίμα καταγγελίας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης προκαλώντας και ένοπλες αντιπαραθέσεις όπου υπήρξαν απώλειες αθώων πολιτών. Αυτό και άλλα παρόμοια περιστατικά ουσιαστικά λειτούργησαν ως θρυαλλίδα αυτού που συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες, όπου σε αρκετές πολιτείες, ιδιώτες κρύβουν όπλα και πυρομαχικά για να τα διαφυλάξουν από την αναμενόμενη ολική απαγόρευση των όπλων από την «προδοτική» ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Μάλιστα, ένα γνωστό Αμερικανικό στρατιωτικό περιοδικό ανατύπωσε ένα εγχειρίδιο των Αμερικανικών ειδικών δυνάμεων που αφορούσε την κατασκευή και οργάνωση κρυπτών ώστε οι πολίτες να «αντιμετωπίσουν» την τότε προσδοκώμενη πλήρη απαγόρευση των όπλων. Το εν λόγω περιοδικό ενώ υποτίθεται πως ήταν ενταγμένο στη λογική της αμφισβήτησης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, υποστήριζε φανατικά κάθε Αμερικανική επίσημη πολιτικο-στρατιωτική εμπλοκή, στο Ιράκ, στη Βοσνία και αλλού, ενώ πολλάκις έστειλε και συνεργάτες του να εκπαιδεύσουν στρατιωτικές δυνάμεις φίλα προσκείμενες στις ΗΠΑ.
Η λογική του λόμπι των όπλων να επικαλείται το καθεστώς οπλοκατοχής της Ελβετίας ως παράγοντα των χαμηλών στατιστικών εγκληματικότητας και έλλειψης ανάλογων περιστατικών active shooter, είναι σαν να λέω περίπου ότι αν κάποιος οδηγεί Μερσεντές είναι Γερμανός.
Η διαμάχη έγινε επίσης εντονότερη από αψυχολόγητες και απολύτως βάρβαρες ενέργειες ατόμων με διασυνδέσεις σε εταιρίες πυρομαχικών, όπως το κραυγαλέο περιστατικό της θανάτωσης με πυροβόλα όπλα εξακοσίων περίπου αιγών, προς ανάλυση των αποτελεσμάτων ικανότητος ανασχέσεως των πυρομαχικών, αφού θεωρείτο ότι ο ιστός των ζώων προσομοίαζε τον ανθρώπινο. Πρόκειται για τα γνωστά ''Strasbourg Tests'' , τα οποία αργότερα αμφισβητήθηκαν ως προς τα βλητικά αποτελέσματα και ως προς τον αριθμό των θανατωθέντων αιγών, είχαν όμως ως αποτέλεσμα την δυσφορία αρκετών πολιτών ανεξαρτήτως θέσεως ως προς την οπλοκατοχή.
Κατ' αρχήν το θέμα της οπλοκατοχής θα πρέπει να αντιμετωπίζεται μέσα στα εθνικά πλαίσια, άλλα είναι τα χαρακτηριστικά της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ και άλλα επί παραδείγματι στην αγαπημένη χώρα-μοντέλο του λόμπι των όπλων, την Ελβετία. Στην περίπτωση των ΗΠΑ υπάρχει η παράδοση στο όπλο, υφίσταται μία gun culture, ουσιαστικά η Αμερικανική ιστορία είναι συνυφασμένη με όπλα-σύμβολα, όχι μόνο πυροβόλα αλλά και αγχέμαχα (βλέπε Alamo) από τον καιρό των πιονέρων έως τις μέρες μας. Η Ελβετία, αν και χώρα με μεγάλη παράδοση στην κατασκευή όπλων, έχει υιοθετήσει το δόγμα της ολικής αντίστασης έναντι κατοχής από ξένη δύναμη και η κατοχή όπλων από τους Ελβετούς εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Αυτά σε μία χώρα με χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας. Η λογική του λόμπι των όπλων να επικαλείται το καθεστώς οπλοκατοχής της Ελβετίας ως παράγοντα των χαμηλών στατιστικών εγκληματικότητας και έλλειψης ανάλογων περιστατικών active shooter, είναι σαν να λέω περίπου ότι αν κάποιος οδηγεί Μερσεντές είναι Γερμανός.
Για να δούμε τα πραγματικά δεδομένα σχετικά με την οπλοκατοχή δεν αρκεί το να παραθέτουμε τα περιστατικά τύπου active shooter, όπου κάποιος διαταραγμένος δολοφονεί μαθητές ή άλλος με ασαφή κίνητρα δολοφονεί πολίτες στο club του Ορλάντο. Αν θέλουμε να αξιολογήσουμε το θέμα αντικειμενικά, χρειαζόμαστε αξιόπιστες στατιστικές που θα απαριθμήσουν πόσοι είναι οι θάνατοι και οι τραυματισμοί ετησίως από την νόμιμη και παράνομη χρήση όπλων, καθώς και πόσες ζωές πολιτών σώζονται κάθε χρόνο από τη χρήση όπλων σε νόμιμη άμυνα. Σύμφωνα με μία έρευνα του 1997*, κάθε έτος στις ΗΠΑ καταγράφονται 2.500.000 περιστατικά όπου πολίτες έκαναν επιτυχή χρήση του όπλου τους και αμύνθηκαν επιτυχώς, είτε με νόμιμη χρήση του όπλου κατά παραβατών, είτε με απλή επίδειξη του όπλου (92% των περιπτώσεων) προς αποτροπή εγκληματικής ενέργειας. Αυτή η έρευνα από καθηγητή του Πανεπιστημίου της Φλόριντα προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και έφτασε μέχρι τις επιτροπές του Κογκρέσου. Για το ίδιο θέμα ανάλογη έρευνα από κρατικούς φορείς βρήκε σημαντικά χαμηλότερο τον ανωτέρω αριθμό (των 2,5 εκατομμυρίων), με περίπου 108.000 χρήσεις των όπλων ετησίως κατά εγκληματικής ενέργειας**.
Οι Αμερικανοί νομοθέτες είναι αντιμέτωποι με ένα δίλημμα, αν θα τολμήσουν να αφαιρέσουν το δικαίωμα οπλοκατοχής στους πολίτες εν μέσω υψηλής εγκληματικότητος, καθώς οι κακοποιοί θα είναι πάντα οπλισμένοι μέσω μαύρης αγοράς, είτε με πυροβόλα όπλα, είτε θα φέρουν άλλα θανατηφόρα όπλα, όπως μαχαίρια κλπ. Αν το τολμήσουν, το πιθανότερο είναι ότι θα διογκωθεί η μαύρη αγορά όπλων με την διαφορά ότι θα κατέχουν «μαύρα όπλα» και πολίτες χωρίς εγκληματικό παρελθόν. Αυτό σημαίνει πρόσθετη δυσχέρεια στο έργο των διωκτικών αρχών και ενδεχόμενη διαφοροποίηση της συμπεριφοράς του πολίτη από τον χειρισμό ενός όπλου, που ήταν καταχωρημένο σε βάση δεδομένων σε ένα «ορφανό» όπλο με το οποίο δεν συνδέεται ο ίδιος εξ αρχής. Σημαντική είναι και η άποψη των ίδιων των στελεχών των σωμάτων ασφαλείας για την οπλοκατοχή, σε έρευνα*** άποψης 15000 αστυνομικών το 2013, το 91% υποστήριξε την κεκαλυμμένη οπλοφορία των πολιτών (concealed carry) με την προϋπόθεση του ελέγχου ποινικού μητρώου και ψυχιατρικής εξέτασης.
Σήμερα το ζήτημα τείνει προς απαγόρευση κυρίως των όπλων που λόγω μεγάλης ταχυβολίας και χωρητικότητος πυρομαχικών μπορούν να προκαλέσουν μαζικές απώλειες, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιστατικά μαζικών δολοφονιών με πιστόλια ή περίστροφα. Στις περισσότερες πολιτείες, όχι σε όλες, υπάρχει σχετικό πλαίσιο ελέγχου προς χορήγηση άδειας οπλοκατοχής που απαιτεί έλεγχο ποινικού μητρώου και ψυχιατρικής κατάστασης. Το ζήτημα εδώ είναι το εξής, αν θα θιγεί το συνταγματικό δικαίωμα οπλοκατοχής του μεγαλύτερου ποσοστού που δεν προβαίνει σε παράνομη χρήση των όπλων με σκοπό να αποφευχθούν τα αιματηρά περιστατικά με δράστες ένα αρκετά μικρό ποσοστό ενόπλων που παραβαίνουν τη νομοθεσία. Υπάρχουν και άλλες παράμετροι όπως η χρήση των όπλων σε αυτοκτονίες αλλά και περιπτώσεις active shooters που απλώς χρησιμοποίησαν όπλα άλλων μελών της οικογένειας που τα κατείχαν νόμιμα, δηλαδή έγινε παράνομη χρήση των όπλων κατόπιν κλοπής αυτών, εδώ σίγουρα ελέγχονται και οι νόμιμα κατέχοντες για το κατά πόσο επέτρεψαν την πρόσβαση σε αυτά.
Να μην ξεχνάμε τον οικονομικό παράγοντα. Τα όπλα είναι big business, σημαίνουν δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, όχι μόνο στα εργοστάσια κατασκευής αλλά στους αμέτρητους βελτιωτές και κατασκευαστές παρελκομένων, σε ειδικά ινστιτούτα που παρέχουν εκπαίδευση στη σκοποβολή και φυσικά σε εξαγωγές. «Πολλές οι σφαίρες Άρη», και στην πολιτική αρένα. Έχουν χτιστεί πολιτικές καριέρες εκατέρωθεν πατώντας στο θέμα της οπλοκατοχής, και αν το σκεφθούμε και λίγο καλύτερα μία πλήρης απαγόρευση της οπλοκατοχής θα αφαιρούσε και από τις δύο παρατάξεις των Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών ένα άμεσο εργαλείο «ταύτισης» με τους ψηφοφόρους τους. Σήμερα υπάρχουν ειδικές λίστες που δημοσιεύονται προ των εκλογών και αναφέρουν τις θέσεις των υποψηφίων (υπέρ ή κατά) της οπλοκατοχής, ώστε αντιστοίχως να τους ψηφίσουν ή να τους καταψηφίσουν οι ψηφοφόροι. Ναι, με μόνο κριτήριο το θέμα των όπλων. Αν μας ξενίζει, μπορούμε να σκεφτούμε και τους συμπολίτες μας που ψηφίζουν βουλευτές με το κριτήριο της εύνοιας αυτών προς την ποδοσφαιρική τους ομάδα.
Tο πρόβλημα ήταν και είναι ότι οι διάφορες πολιτικές δυνάμεις ενέταξαν το ζήτημα των όπλων στην πολιτική τους ατζέντα για να επιδιώξουν πολιτικά οφέλη και δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις. To θέμα είναι πρωτίστως συνταγματικής φύσεως, αν οι Αμερικανοί νομοθέτες θα παραμείνουν προσκολλημένοι στα κελεύσματα των αποκαλούμενων ''founding fathers'' ή θα κινηθούν προς αλλαγή του παρόντος καθεστώτος δίδοντας άλλες ερμηνείες.
Η κοινή λογική λέει ότι το σύστημα εξουσίας που επικρατεί στις ΗΠΑ θα συναινέσει στην πλήρη απαγόρευση της οπλοκατοχής μετά από ένα κατακλυσμικό συμβάν και υπό την πίεση μίας μη διχασμένης κοινής γνώμης. Μέχρι τότε το θέμα των όπλων θα προκύπτει ως παρεμπίπτον κάθε φορά όταν υπάρχουν περιστατικά σαν αυτό που συνέβη πριν λίγες μέρες, στο τέλος όμως θα επικρατεί ως κύριο στην πολιτική συζήτηση εις βάρος της πραγματικής συζήτησης. Η πραγματική συζήτηση είναι αυτή της υψηλής εγκληματικότητος, των κοινωνικών ανισοτήτων, και της ριζοσπαστικοποίησης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού κατά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
*Targeting Guns, Gary Kleck, Aldine de Gruyter, 1997, from the National Self-Defense Survey