Δεν ξέρω πότε ξεκίνησε το κακό.
Δεν ξέρω πότε ακριβώς μπερδέψαμε τις έννοιες «εθελοντισμός», freelance working, τζάμπα εργασία, win to win συμφωνίες, και «εργασιακή εμπειρία». Υποθέτω ότι ξεκίνησε με την κρίση, ή απλά, η κρίση ανέβασε στην επιφάνεια τους πραγματικούς χαρακτήρες όλων μας.
Να ξεκαθαρίσω ότι δεν γράφω για κάτι που ξεκινά τώρα, δε γράφω για επαγγελματικές καταστάσεις σε πολύ αρχικό στάδιο. Εκεί μετρά και λίγο η ρομαντική τρέλα της δημιουργίας, μέχρι όλο αυτό να αρχίσει να γίνεται προσοδοφόρο. Τότε τα πράγματα οφείλουν να αλλάξουν.
Γράφω για established brands, είτε είναι restaurants, είτε ακριβά ξενοδοχεία, είτε ακριβά έντυπα και sites με εκατομύρια αναγνώστες καθημερινά. Που αναζητούν απο γραφίστες, από φωτογράφους, bloggers και αρθρογράφους χωρίς να δίνουν τίποτα. Τίποτα απολύτως. Υπάρχει κάτι τέτοιο;, θα αναρωτηθεί κάποιος. Σαφώς.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή για να έχουμε 100% αντικειμενικότητα.
Εν αρχή ην το #blogging. Το οποίο φρόντισε σε σύντομο χρονικό διάστημα να μεταμορφωθεί σε μια τάση άνευ ορίου. Μέχρι εδώ, καλά. Τίποτα κακό με το να είναι κάποιος δημιουργικός.
Με το να έχει φαντασία, όνειρα, όραμα και να θέλει να ζει από αυτό.
Αυτό άλλωστε δεν είναι το ζητούμενο; Να κάνουμε ό,τι αγαπάμε και να επιβιώνουμε από αυτό;
Πριν λίγο καιρό συναντήθηκα με μια βραβευμένη travel blogger που λάτρεψα αμέσως. Για την εικόνα της; Οχι. Για τον επαγγελματισμό της. Για το ότι χρεώνει τα μεγάλα brands που συνεργάζεται, γιατί κόβει τιμολόγια, γιατί κάνει αυτό που λέμε «σοβαρή δουλειά».
Γιατί είναι επαγγελματίας. Και δυστυχώς είναι ελάχιστοι οι bloggers με αυτή τη νοοτροπία. Συνεπώς είναι ελάχιστοι αυτοί που ζούνε από αυτό, ενώ θα μπορούσαν.
Δύσκολο μεν, ανέφικτο όμως όχι.
Αν είσαι εσύ πραγματικός επαγγελματίας, κανένα εστιατόριο ή fashion brand δεν θα σου πει «Έρχεσαι να γράψεις free για εμάς;», θεωρώντας ότι ο δικός σου χρόνος, οι δικοί σου followers σε όλα τα social media, και ο κόσμος που θα φέρεις στο μαγαζί τους, ισοδυναμεί με ενα «κερασμένο» φαγητό. Με ένα ωραίο φόρεμα. Και οκ, είμαστε πάτσι. Οχι. Δεν είμαστε.
Γιατί ο γραφίστας που δέχεται να φτιάξει ένα logo με 30 (!) ευρώ, δεν κάνει μόνο κακό στην τσέπη του, αλλά και στον κλάδο του. Γιατί ένας φωτογράφος που δέχεται από luxurious hotel 150 ευρώ για 3-4 μέρες δουλειάς, κάνει κακό στον ίδιο πρωτίστως.
Γιατί ο αρθρογράφος που δεν κόβει τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών, δε μπορεί να απαιτήσει και την σωστή αμοιβή.
Αλλά και ο ξενοδόχος που ζητά από τον κολλητό του να του βγάλει με το -τελευταίας τεχνολογίας- κινητό, φωτογραφίες για το ξενοδοχείο του, κάνει ζημιά και στον δικό του κλάδο.
Τον υποβαθμίζει. Γιατί όταν δεν πληρώνει μια καλή travel blogger να γράψει για τον χώρο του, και να τον φωτογραφίσει επαγγελματικά, δεν θα εξελιχθεί όπως θα μπορούσε. Οταν ο ιδιοκτήτης ενός καταστήματος ρούχων, δεν κλείνει συμφωνία με ένα σωστό digital marketing agency, να του αναλάβει τα social media, αλλά ζητά από μια γνωστή του, με 100 ευρώ το μήνα να τους γράφει κάτι, «μαύρα», κάτι μωρέ, απλά να «φαινόμαστε», κάνει ζημιά στο δικό του το brand κυρίως. Οταν ολόκληροι κλάδοι βολεύονται με τα «μαύρα», ποτέ δεν θα έχουν αυτά που τους αναλογούν. Το χειρότερο δεν είναι μόνο αυτό. Το χειρότερο είναι ότι οι περισσότεροι υπάρχει περίπτωση να μην σε εκτιμήσουν καν για τις χαμηλές σου τιμές, για να μην αναφερθώ στο παράδοξο του ότι κανένας δεν θα σε εκτιμήσει αν δουλέψεις τζάμπα.
Οι εργασιακές απόψεις, ιδέες και συμπεριφορές δεν ταιριάζουν πάντα με τα «πολύ καλά παιδιά». Το συναίσθημα της χαλαρής οικειότητας, αυτό του «έλα, μωρέ, θα τα βρούμε αλλιώς...», θα πρέπει να μην υπάρχει καν σαν φράση.
(Guess what, δε χάθηκε κάτι για να το βρούμε.)
Δεν χρειάζεται να συζητάμε φυσικά για το αυτονόητο ενός κράτους που κάνει βουτιά στα εισοδήματα -ειδικά- των μικρών ελεύθερων επαγγελματιών. Για το κράτος που σε στραγγίζει και σε θεωρεί συχνά, συνέταιρό του, σε μια συμφωνία 30%-70%.
Τα 30 δικά σου, τα 70 δικά του. Κατανοητή λοιπόν η κάθε προσπάθεια που στραγγαλίζεται από άδικη φορολογία και χίλια δυο κρατικά «έκτακτα» έξοδα... και κάπου εκεί είναι που μπαίνει το δίλημμα της πολύ φτηνής συνεργασίας, της «μαύρης αμοιβής», με ό,τι αυτό συνεπάγεται... Κατανοητή και η ανάγκη που κάνει κάποιον να ρίξει υπερβολικά τις τιμές του γιατί έχει πραγματική ανάγκη. (Και φυσικά δεν αναφέρομαι σε αυτές τις περιπτώσεις, θα ήταν χυδαίο και άδικο.)
Η δική μου -ταπεινή- άποψη είναι αυτή. Αν κάποιος κάνει κάτι με πάθος, συνέπεια και επαγγελματισμό έχει τη δύναμη να απαιτήσει μια δίκαιη αμοιβή.
Αν όλοι μπορούν να αποδείξουν «γιατί ζητάνε αυτά που ζητάνε», κανένας δε θα μπει στην διαδικασία να παζαρέψει μέχρι αηδίας τις αμοιβές που ήδη τρέχουν στην αγορά, με την υπόσχεση ενός γεύματος, ενός τζάμπα ρούχου, ή μιας απλής αναφοράς στο δικό του όνομα. Που σύντομα θα ξεχαστεί. Και που δεν θα πληρώσει εν τέλει τους λογαριασμούς του.
Φίλη με πολύ καλό ταξιδιωτικό site, αποφάσισε με την ομάδα της να κάνει ένα αφιέρωμα σε κάποιο ξενοδοχείο μόνο και μόνο επειδή τους άρεσε τρελά. Θέλανε απλά να το επισκεφτούνε από κοντά, να τραβήξουνε κάποιες φωτογραφίες, και να γράψουνε κάτι.
Φυσικά στείλανε όλα τα διαπιστευτήρια του «ποιοι είμαστε και τι κάνουμε», όπως συμβαίνει πάντα, για καθαρά τυπικούς λόγους. Εφόσον είχανε ξεκαθαρίσει ότι δεν ζητούσανε-τότε- χρήματα, οι ιδιοκτήτες ζήτησαν να δούνε από πριν τις φωτογραφίες, πριν δημοσιευτούν, να δούν το post που θα γράφανε, να το εγκρίνουν και μετά θα μπορούσανε να το ανεβάσουνε.
Για κάτι που ΔΕΝ πλήρωσαν. Δεν υπήρχε καν η στοιχειώδης ευγένεια του «Ευχαριστούμε πολύ!», δεν υπήρχε ο ενθουσιασμός από την πλευρά τους, αυτός που η φίλη μου είχε νιώσει με τους συνεργάτες της, βλέποντας κάποιες φώτο του ξενοδοχείου σε ένα έντυπο.
Eν κατακλείδι. Εχω μπει σε φρέσκες επαγγελματικές ομάδες που όλοι είχαμε κέφι, όνειρο να πετύχει αυτό που είχαμε φτιάξει και λίγο μας ένοιαζε η μηναία αμοιβή. Και αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό. Κακό αρχίζει να γίνεται όταν η κατάσταση γίνεται πάγια. Μόνιμη.
Με μηδέν οικονομικό ορίζοντα. Τότε φεύγεις.
Είναι πραγματικά άγριοι καιροί.
Αλλά και η παραδοχή άνευ-όρων είναι επίσης άγρια. Και έχει κόστος. Για σένα.
Ποτέ για τους «άλλους».
Επίσης ας μειώσουμε αυτά τα #hashtag για ψύλλου πήδημα στο κάθε μέτριο εστιατόριο, το κάθε μέτριο bar, τόση τζάμπα διαφήμιση δεν την θέλει ούτε ο Θεός.
Μα το Θεό δηλαδή...
(Γνωστή μου και πολύ επιτυχημένη επιχειρηματίας, χρειάστηκε μια δυνατή ομάδα στο ξεκίνημα της. Δε μπορούσε να δίνει πολλά, το είχε ξεκαθαρίσει από την αρχή. Κάποιοι έμειναν μαζί της και στήριξαν το δικό της όραμα. Σήμερα είναι ένα brand που όχι μόνο πληρώνει, αλλά προσλαμβάνει και συνεχώς. Οταν την ρώτησα «Που οφείλεται η επιτυχία τη», μου απάντησε «Σε όσους με πίστεψαν. Και έμειναν».
Α, και κάτι βασικό. Την εκάστοτε αμοιβή μας την διαπραγματευόμαστε με ευγένεια. Αφαιρούμε το «τουπέ» για τις βραδυνές εξόδους και στις συνεργασίες μαθαίνουμε να συζητάμε πολιτισμένα, με ηρεμία, και να αποδεικνύουμε την αξία μας. Η αγορά είναι μικρή. Τραγικά μικρή. Ολα διαδίδονται. Ειδικά οι κακές συμπεριφορές.
Αλλά αυτό αφορά το επόμενο post.)