Αν στον πόλεμο η αλήθεια είναι η πρώτη απώλεια, σε μια διαμάχη, οι μισές αλήθειες είναι τα πυρομαχικά της κάθε πλευράς. Σκεφθείτε την πρόσφατη διαφωνία για την Ελληνική κρίση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Κλείνοντας το λόγο του, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, ο κ. Τσίπρας, ανέφερε την κλασική τραγωδία του Σοφοκλή, την Αντιγόνη. «Σέβομαι τους νόμους της Ε.Ε.», είπε», «αλλά (ο Σοφοκλής) μας δίδαξε ότι υπάρχουν στιγμές που ύψιστο δικαίωμα είναι το δικαίωμα των ανθρώπων». Αυστηρά μιλώντας, δεν ήταν μια ακριβής απόδοση της Αντιγόνης. Η διάσημη ηρωίδα αναφέρθηκε στους «νόμους των Θεών» που είναι ανώτεροι από τους «νόμους των ανθρώπων». Αλλά καταλαβαίνουμε αυτό που ήθελε να πει ο Πρωθυπουργός: ο σεβασμός στους νόμους δεν μπορεί να εξυψώνεται σαν το ανώτατο κριτήριο συμπεριφοράς σε μια διαμάχη.
Θυμηθείτε τώρα την ομιλία του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινβουλίου, του κ.Τουσκ, στην ίδια συνεδρίαση. Αναφερόμενος στις «απλές αλήθειες που συνόδευαν τους ανθρώπους ανά τους αιώνες», είπε, «είναι απλώς αδύνατο να ξοδεύει κάποιος για μακρό χρονικό διάστημα περισσότερα από αυτά που βγάζει». Με άλλα λόγια, η Ελλάδα, όχι οι ξένοι, δημιούργησε τα προβλήματα που έχει, και συνεπώς, η Ελλάδα θα πρέπει να φέρει το φορτίο της απαιτούμενης προσαρμογής.
Και τα δύο αυτά σημεία είναι μισές αλήθειες - σωστές αλλά μεροληπτικές οπτικές πάνω στην Ελληνική κρίση.
Πρώτον, ο κ. Τσίπρας παρερμήνευσε την Αντιγόνη. Το σημείο που πρέπει να τονιστεί σε αυτή τη σπουδαία τραγωδία δεν είναι ότι η Αντιγόνη έχει δίκιο και ο Κρέοντας (ο βασιλιάς της Θήβας) άδικο. Καθώς η Αντιγόνη υπερασπίζεται ηθικά τους άγραφους νόμους των Θεών ότι όλοι οι νεκροί (συμπεριλαμβανομένου του αδερφού της που πρόδωσε την πόλη του) θα πρέπει να ταφούν, ο Κρέοντας υπερασπίζεται νομίμως την απόφασή του ότι οι προδότες θα πρέπει να μένουν άταφοι. Απαιτεί σεβασμό της διαταγής του με το επιχείρημα ότι θα πρέπει να υπακούμε στους νόμους, αφού χωρίς σεβασμό για τους νόμους, μια πόλη οδεύει προς την «αναρχία».
Στο έργο, ο Κρέοντας κατηγορείται για την έλλειψη κρίσης του, ενώ η Αντιγόνη για το ότι οδηγείται στα άκρα και για την αδυναμία της να αγαπά. Αν ο Κρέοντας είναι πεισματάρης, η Αντιγόνη είναι συγκρουσιακή. Αν ο Κρέοντας είναι «τυφλωμένος» από την εξουσία, η Αντιγόνη «τυφλώνεται» από την αγνότητα. Ο κάθε ένας «σκέφτεται μόνος του» παραβλέποντας την αλήθεια του άλλου. Δεν αναζητούν ποτέ το συμβιβασμό, επιφέροντας την τραγωδία. Ο Σοφοκλής καλεί τους Αθηναίους της εποχής του να δουν ότι μερικές φορές στη ζωή η διαμάχη δεν είναι τόσο ανάμεσα στο σωστό ή το λάθος, αλλά ανάμεσα στο σωστό και το σωστό - οι κανόνες ενάντια στη δικαιοσύνη, για παράδειγμα. Μπορείτε ελεύθερα να κάνετε την αναλογία ανάμεσα στην Αντιγόνη και την παρούσα Ελληνική κρίση, που συνδέεται με την Ευρώπη.
Δεύτερον, ο κ. Τουσκ σωστά τονίζει τις ελληνικές αιτίες της κρίσης - ο αδιάκριτος δανεισμός από διαδοχικές κυβερνήσεις για να υποστηρίξουν μια τεράστια πελατοκρατία σε μια μη ανταγωνιστική οικονομία που λειτουργεί στη βάση ολιγαρχικών συμφερόντων και κλειστών επαγγελμάτων. Όλα τα παραπάνω είναι αληθή και έχουν τεκμηριωθεί από το τις αναφορές του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ.
Αλλά αυτό δεν είναι η μόνη ρίζα της Ελληνικής κρίσης. Το ενιαίο νόμισμα, στο μέτρο που δεν υποστηρίζεται από κοινές δημοσιονομικές πολιτικές και κοινούς πολιτικούς θεσμούς, παράγει οδυνηρά προβλήματα, τα οποία κατατρύχουν τις λιγότερο ανταγωνιστικες οικονομίες. Σε μια περιοχή με κοινό νόμισμα δίχως κοινές δημοσιονομικές πολιτικές, τα πλεονάσματα των ανταγωνιστικών χωρών γίνονται τα ελλείμματα των λιγότερο ανταγωνιστικών. Η Ελληνική κρίση αποκάλυψε τα σχεδιαστικά ελαττώματα της Ευρωζώνης. Και άλλη μια «απλή αλήθεια» που δεν ανέφερε ο κ. Τουσκ: χρειάζονται δύο για μια συναλλαγή. Για κάθε οφειλέτη υπάρχει ένας δανειστής. Ο υπέρμετρος Ελληνικός δανεισμός δεν θα είχε συμβεί αν οι Γερμανικές και Γαλλικές τράπεζες δεν δάνειζαν ανεύθυνα στις απερίσκεπτες Ελληνικές κυβερνήσεις. Αλλά το μεγαλύτερο κομμάτι δημοσιονομικής προσαρμογής, τα τελευταία πέντε χρόνια, δεν ήρθε από ξένες τράπεζες, αλλά από τους Έλληνες φορολογούμενους. Είναι δίκαιο αυτό;
Οι μισές αλήθειες καλύπτουν τη «μεγάλη εικόνα»: οι αιτίες της παρούσας Ελληνικής κρίσης είναι μερικώς ενδογενείς και μερικώς εξωγενείς. Ο Τσίπρας κουνά το δάχτυλο στους ιδιοτελείς δανειστές που επέβαλαν επώδυνη λιτότητα στους πολίτες του για να σωθούν οι τράπεζες, ενώ ο Τουσκ ρίχνει το βάρος στο μη βιώσιμο, οικονομικά και θεσμικά, Ελληνικό οικονομικό μοντέλο. Και οι δύο έχουν δίκιο. Αλλά και οι δύο δίνουν μεροληπτικές και ιδιοτελείς αφηγήσεις. Και κανένας δεν είναι έτοιμος να δείξει την αρχηγική ικανότητα που αυτές οι φρικτές συνθήκες απαιτούν: να δουν όλη την εικόνα και να βλέπουν πιο μπροστά.
Αυτή λοιπόν είναι η πρόκληση για τους Ευρωπαίους πολιτικούς: η πραγματική πολιτική ικανότητα είναι να βρίσκεις το κουράγιο και να έχεις την ευφυΐα να είσαι σαφής χωρίς να βιώνεις την τραγωδία - να βλέπεις τη «μεγάλη εικόνα», να αναγνωρίζεις το δίκαιο της άλλης πλευράς, να δημιουργείς προϋποθέσεις για συμβιβασμό. Μπορούν οι ηγέτες της Ευρωζώνης να ανταποκριθούν σ' αυτή την πρόκληση;
*το κείμενο είναι μετάφραση από το πρωτότυπο Αγγλικό